Haarlems deugd bij Damiate, is Haarlems vroomheid of vromigheyd; dui
delijk zijn zijn woorden op pag. 149:
'Zo hebt gij (Haarlem) Damiaat de kroon van 'r hoofd gestoten
O Haarlem, vroomste stad'
en op pag. 152, als hij het heeft over de Damiaatjes
'ons klinkend metaal zal ook
-38- van onze vromigheid met helle stemme spreken'
en vroom heeft hier uiteraard de betekenis die nog voortleeft in het
bekende 'Berg op zoom, houd U vroom' dat wil zeggen houdt dapper
stand.
Duidelijk is ook wat Nicolaas van Wassenaer 4) in 1605 schreef in zijn
aan de stad Haarlem opgedragen gedicht arlemias - epos van Haar
lem - titel naar analogie van Homeros' epos de Ilias, strijd om Ilios
Troje). Hij presenteerde zich aan Haarlem zeer verrassend in een in vlek
keloos Homerisch Grieks geschreven epos. Over de daden van de
Haarlemmers bij de strijd om Damiate schrijft hij: 'aan de oevers van de
Nijl, waar (letterlijk vertaald) grootste manhaftigheid het won van bruut
geweld.' (vers 324). Hij gebruikt namelijk het uit het episch Grieks stam
mende woord ènoreè, en voor dat woord geeft het Nederlandse woor
denboek van Montijn/Koster: ep. lyr. mannelijkheid, manhaftigheid en
het Engelse woordenboek van Liddell en Scott: ep. wrd for andreia, man
hood, manliness, manly strength or spirit, opp. to deilia lafheid).
Zelf schreef van Wassenaer ook een vertaling van zijn epos in het
Latijn. Daarin citeerde hij Haarlems wapenspreuk vicit vim virtus. De
Griekse tekst van Van Wassenaer werd in 1930 door dr. G.C. van Walsem
uitgegeven in het in 1930 gebruikelijke Nieuw Grieks met een Neder
landse vertaling. Maar zie wat gebeurde; klakkeloos wordt vertaald 'waar
de deugd het geweld overwon'. Naar het Grieks van Van Wassenaers
tekst wordt niet omgekeken, terwijl die toch duidelijk aangeeft dat virtus
in de Haarlemse wapenspreuk betekent ènoreè, manhaftigheid.
Samenvattend: een aantoonbare misleidende vertaling.
Al even duidelijke taal spreken de vaandels van de schutterijen uit
1572/73 en van de stad Haarlem uit 1573: ze verwezen niet alleen naar dap
perheid in het verleden, ze wilden ook aansporen tot dapperheid nu. De
schutters marcheerden niet op achter een vaandel dat deugd propageer
de - de gedachte alleen al is absurd. De vaandels moesten de schutters
opwekken om dapper de strijd in te gaan, om hun vaandrig met het 'hei
lige' vaandel onvervaard te volgen.
Haerlem Jaarboek 2005
I
