utiliteitsgebouwen zoals bruggen en stations. Later werd het materiaal ook bij woningen toegepast. De Belgische architect Victor Horta was een der eersten die de vormentaal van het art nouveau gebruikte in combi natie met ijzer in een door hem in 1892 gebouwd huis in Brussel. Het gebruik van gewalst profielstaai leidde tot de mogelijkheid om grote over spanningen te maken. Ontwikkelingen bij de glasfabricage maakten de toepassing van grote vensters mogelijk, zodat winkels grotere etalages konden krijgen. Smeedijzer was bijzonder geschikt voor het maken van decoratieve on derdelen zoals balkonhekjes en siersmeedwerk in de glaspanelen van de voordeur. De opdrachtgevers Als gevolg van de industriële ontwikkeling nam in de laatste decennia van de negentiende eeuw de werkgelegenheid in hoog tempo toe. Dit leidde in de grote steden tot een snelle toename van het aantal inwoners. In Haarlem nam het aantal inwoners tussen 1870 en 1900 toe van onge veer 31.000 tot circa 65.000. Vanzelfsprekend leidde deze ontwikkeling tot een sterke groei van de voorzieningen in de binnensteden. De handel verplaatste zich in toenemende mate van de markt naar de winkels, doch deze hadden aanvankelijk nog de schaal en het aanzien van een woning. Rond 1900 was de belangrijkste winkelconcentratie nabij de Kleine Houtstraat. Door de groei van de bevolking breidde het aantal winkels zich sterk uit. Vooral in de Grote Houtstraat werden vele woonhuizen gewijzigd in winkels met bovenwoningen. Dit leidde tot een sterk veran derend straatbeeld, vooral teweeggebracht door de grote brede etalage vensters die bij de deels al bestaande winkels tot stand kwamen. Hierdoor werd de architectonische kwaliteit van menig historisch woonpand in deze straat veranderd. Dit had dan ook niet ieders instemming. Zo schreef in 1912 de Amsterdamse architect Gratama, een medestander van Berlage, in het Bouwkundig Weekblad'Hoofdstraten zoals de Grote Houtstraat, hebben hare goede architectuur verloren en vertonen nu het rammelend aspect van onbeduidende of reclamezuchtige gevels waarin het tegendeel van harmonie of overeenstemming heerscht zoals in vrijwel alle winkelstraten in onze steden.' Maar deze ontwikkelingen waren niet te stoppen en geleidelijk ontstond, zoals in vele steden, het belangrijkste winkelgebied in het centrum van de binnenstad. De vernieuwing van het woningbestand leidde in het begin van de twintigste eeuw in menige winkelstraat tot de bouw van winkels met bovenwoningen waarbij het ontwerp vaak verzorgd werd door een archi- Haerlem Jaarboek 2005

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Jaarverslagen en Jaarboeken Vereniging Haerlem | 2005 | | pagina 90