gen,10» maar ook zijn er schriftelijke bronnen die daarop duiden.11» (De
Gravenzaal zelf dateert pas van omstreeks 1370 en is dus, ondanks de sug
gestieve naam, geen overblijfsel van de grafelijke hof.)
Alle landerijen van de hof lagen op de ongeveer noord-zuid gerichte
strandwal waarop Haarlem ligt, want de venen en moerassen ter weers
zijde van de strandwal waren nog niet ontgonnen. In het centrum van
Haarlem valt de oostrand van de strandwal ongeveer langs de lijn van
Kleine Houtstraat, Lange Veerstraat, Klokhuisplein en Lange Begijne
straat. De westrand verloopt bij benadering langs Witte Herenstraat,
Voldersgracht en Raamgracht.
In een eerdere publicatie heb ik gereconstrueerd hoe de strandwal aan
de zuidkant van Haarlem, vanaf de Beek12» tot aan de Haarlemmer Hout,
in horige hoeven van 16 morgen was opgedeeld.13» In het huidige straten-
patroon zijn de grenzen tussen die hoeven nog terug te vinden. Het land
dat niet in pacht was uitgegeven maar direct onder de vroonhof viel,
besloeg vermoedelijk het stuk strandwal tussen de Beek in het zuiden en
de lijn Nassaustraat - Ridderstraat (het tracé van de noordelijke stads
gracht) in het noorden.
Het is tot dusverre niet gelukt om verder naar het noorden toe de lig
ging van afzonderlijke hoeven van de hof aan te geven. Het is heel goed
mogelijk dat de reeks van hoeven zich over de Schotergeest tot in de
omgeving van het Huis ter Kleef of zelfs nog verder voortzette, maar
bewijs ontbreekt.
Van der huere in Haerlem an hofsteden
Als een heer zijn hof verkavelde en in afzonderlijke erven uitgaf aan par
ticulieren, vroeg hij als erkenning van zijn gezag een klein, jaarlijks te
betalen bedrag, de hofstedehuur, ook wel hofstedegeld of hoftijns
genoemd. De huur lag in principe voor altijd vast op het bedrag dat ten
tijde van uitgifte werd vastgesteld. Wel werd de huur bij meer recente uit
giften meestal op een hoger bedrag gefixeerd dan bij oudere uitgiften. De
hofstedehuur kwam overeen met de moderne erfpacht: men betaalde
voor de grond, niet voor opstallen. Het bedrag van de huur hing dus af
van de grootte van het erf.
De lijst die Heynric de Rode opmaakte 'van der huere in Haerlem an
hofsteden' is niet gemakkelijk te analyseren. Meestal staat er niet meer
dan de naam van de betalingsplichtige en het bedrag van de hofstede
huur, nu en dan met de weinig verhelderende toevoeging 'van daer hi
woent' (vanwege waar hij woont). Slechts af en toe werd een omschrij
ving toegevoegd die enig idee geeft van de aard of de ligging van het
BERT KOENE
