Eén van de belangrijkste manieren om kennis te verhogen is om
aan te knopen bij de gebleken belangstelling, zoals die bij voor
beeld blijkt uit de recente populariteit van het werk van Geert Mak.
Maar het is goed om ons rekenschap te geven van een proces dat al
langer gaande is: de grote belangstelling voor geschiedenis die
dichtbij is. Ik doel hier bijvoorbeeld op de geweldige bloei van het
onderzoek naar de eigen familie, het genealogisch onderzoek. Wie
de studiezalen van de archieven bezoekt kan dit simpel vaststellen.
Er is dan ook wel eens het onaardige grapje gemaakt dat het hier
om de meest verbreide geslachtsziekte gaat. Maar wat daarnaast
vooral zo opvallend is, is de niet aflatende belangstelling voor boe
ken en tentoonstellingen voor de geschiedenis van (eigen) stad,
streek of regio. Bijna de helft van de bevolking bezoekt oude
gebouwen, stads- en dorpskernen; ruim tien procent van de bevol
king - meer dan één miljoen mensen! - is lid van een erfgoedorga
nisatie.61 Het gaat hier om een verleden waar men zichzelf bij
betrokken kan voelen, dat als het ware aanraakbaar is.
Naast aansluiting bij de aard van de huidige belangstelling voor
de geschiedenis, lijkt het van belang om serieus rekening te houden
met de noodzaak om het verleden zo begrijpelijk mogelijk te pre
senteren. Dat is een lastige opgave, waar het historici nogal in de
mond bestorven ligt om te zeggen dat vrijwel alles ingewikkelder is
dan het op het eerste gezicht lijkt. Bovendien speelt hier het ver
woestende Droste-effect: achter ieder voorval ligt wel een andere
voorval, verder terug in het verleden en daarachter enzovoorts,
tot het verdwijnpunt bereikt is in de prehistorie. Juist omdat het
verleden zo 'veel' is, is rekening te houden met de noodzaak niet
alleen van enige zelfbeheersing - dat wil zeggen zelfbeperking -
maar vooral ook van het aanbrengen van een stevige structuur.
Voor een deel kan dat gebeuren door delen van het verleden in een
'verhaal' te vangen: de plot van het verhaal ordent dan de hande
lingen en de voorvallen in een te onthouden verband. Een andere
manier is het aanbieden van een 'kapstok': men beschrijft een
beperkt aantal cruciale gebeurtenissen, waardoor er structuur
gebracht wordt in de bonte veelheid van voorvallen en ontwikke
lingen. Op basis van dat overzicht in de structuur kan later verwor
ven kennis worden ingevoegd (aan de 'haakjes' van de kapstok
worden opgehangen) en inzicht worden verdiept. En daarmee
komen we op de betekenis die een canon kan hebben.
Achter de huidige belangstelling voor de canon schuilen vele
motieven, overwegingen en belangen. Eén daarvan is de gedachte
JAARBOEK HAERLEM 2007
