waren uitgeweken. Velen van hen vonden hier emplooi als rector
of praeceptor (leraar) aan een van de Latijnse scholen in met name
Zeeland, Holland en West-Friesland. Het is ongetwijfeld door hun
toedoen dat de pedagogiek van de wedijver voortaan een belangrij
ke rol ging spelen, hetgeen tot uitdrukking kwam door de invoering
van een openbare promotie met prijsuitreiking. Deze 'inwijkelinge-
n' waren ongetwijfeld op de hoogte van het succes van de scholen
die de Jezuiëten die in de tweede helft van de 16de eeuw in de Zui
delijke Nederlanden hadden geopend. Met eigen ogen zal menig
een in zijn jonge jaren gezien hebben welke glans en schittering een
feestelijke prijsuitreiking aan deze Collegia gaf. De invoering van
een openbare promotie met prijsuitreiking was tevens een geschikte
gelegenheid voor de school om zich voortaan in het openbaar te
manifesteren. De protestantisering van het onderwijs had er immers
toe geleid dat het schooltoneel werd afgeschaft, mede door de vij
andige houding van de publieke kerk tegenover toneel in het alge
meen.9'
Inmiddels was in 1575 de universiteit van Leiden opgericht. La
tijn was de academische voertaal en de studenten dienden deze taal
passief én actief te beheersen. Al spoedig na haar oprichting be
stond er duidelijk behoefte aan een uniform lesprogramma voor
alle Latijnse scholen in de Noordelijke Nederlanden. Er was im
mers geen centrale overheid die een verplicht leerplan voorschreef.
De steden waren autonoom ten aanzien van de inrichting van hun
onderwijs, waardoor er soms grote niveauverschillen tussen de aan
komende studenten bestonden. De gewenste 'eenparicheyt inde
onderwysinghe van den Jeugdt' kwam slechts moeizaam tot stand.
Uiteindelijk heeft de Hollandse Schoolordre van 1625, de enige for
mele onderwijsregeling tot 1815 als een modelleerplan in sterke
mate de vorm en de inhoud van het onderwijs aan de Latijnse
scholen bepaald.10'
Invoering van de prijsuitreiking in Haarlem
In 1577 vond in Haarlem de Alteratie plaats en koos het stadsbe
stuur definitief voor de zijde van de Opstand. Dit had een proces
van protestantisering tot gevolg waarbij katholieke stadsbestuurders
van het kussen werden gejaagd en geestelijke goederen (zoals
kloosters) van stadswege werden geconfisqueerd. De gereformeerde
eredienst werd de geldende religie, maar dankzij een beleid van to
lerantie konden mensen van verschillende geloofsovertuiging te
JAARBOEK HAERLEM 200J
