Tot besluit
De igde-eeuwse ring kent net als de stadsrand waarop zij is
gebouwd een ongekend rijke diversiteit aan woonwijken, openbare
ruimten, stratenpatronen, parken, woonvormen en architectuur. In
dit artikel is getoond hoe een breed palet aan particulieren in inter
actie met de overheid ieder voor zich een deel van de igde-eeuwse
ring heeft gebouwd. De overheid trad hierbij soms actief, maar
vaker reactief op. Dikwijls nam een particulier als eerste een initia
tief, waarna de gemeenteraad haar positie bepaalde. De ruimtelijke
erfenis kon hierdoor een belangrijke invloed uitoefenen, zowel in
de volgorde waarin de stadsrand werd bebouwd als in het straten-
patroon van de arbeiderswijken.
De relatief ongeplande ontwikkelingen hebben nog decennialang
Haarlem beïnvloed. Deze invloed lag in de voortzetting van de in
de 19de eeuw gevestigde signatuur. De Amsterdamse buurt bijvoor
beeld was primair een wijk met arbeiderswoningen en ook de 20ste-
eeuwse uitbreidingen waren hier bedoeld voor arbeiders. Dit gold
evenzeer voor het industriegebied aan de oostzijde van het Noor-
Figuur 9: Zwemschool in het Noorderbuitenspaarne
FRANK SUURENBROEK Of]
