'In de Kleine Houtstraat was een kleine, deftige "Fransche school" van
Madame Bogaerts en op het Spaarne tusschen de Melkbrug en de -
toen zoo mooie! - Langebrug een kost- en dagschool van de heeren
Kool van Kasteele. Kostscholen waren toen nog talrijk en jongens, die
naar Breda of Willemsoord wilden, bezochten de h.b.s. gewoonlijk
niet, maar vonden hun opleiding op bekende instituten, zoals bij
voorbeeld dat van de Jong in Nijmegen.'27)
Swaen beschrijft hier dus een situatie die hij zelf als kind nog had mee
gemaakt, maar die binnen enkele decennia volkomen zou zijn veranderd.
Tegen het eind van de 19de eeuw had de h.b.s. haar positie in onderwijs
land verworven, de rijkssubsidiëring van het openbaar onderwijs maakte
het volgen van openbaar voortgezet onderwijs voor velen toegankelijk en
als gevolg hiervan waren de particuliere onderwijsinstellingen op hun re
tour.
Spoelder als instituteur
Tegen de achtergrond van deze ontwikkelingen moet men ook Spoelder
als 'instituteur' zien. Hij was geen 'instituteur' in de zin dat hij een dag-
of kostschoolhouder was, waar onderwijs werd gegeven. Hij was eerder
het hoofd van een heel kleinschalig internaat of pensionaat. Zijn kost
leerlingen gingen elders in de stad naar school: naar de openbare oplei
dingsschool voor het Middelbaar of Hooger Onderwijs van H.M. Hub-
regtse in de Wilhelminastraat, nr. 43A ('Eerste Opleidingsschool voor
Jongens' ook wel het 'Jonge Heeren Instituut' genoemd)28' of de h.b.s. in
de Jacobijnestraat dan wel het Gymnasium aan het Prinsenhof. Maar als
oud-onderwijzer zal Spoelder er thuis ongetwijfeld streng op hebben
toegezien dat zijn pupillen hun huiswerk altijd naar behoren maakten,
hij zal hen hebben overhoord en waar nodig hebben geholpen. In zijn
werkzaamheden werd hij bijgestaan door een of twee assistenten ('secon
danten' was hun toenmalige benaming), zoals blijkt uit een in haar soort
unieke groepsfoto van Spoelder met zijn pupillen die op 13 juni 1880 door
Binger's Photographische Inrichting (gevestigd aan de Gedempte Oude
Gracht 47) is gemaakt.
HAERLEM JAARBOEK 2011
