men. Zelf zag hij als oud-onderwijzer erop toe dat zijn pupillen hun huis
werk naar behoren maakten, zodat hun schoolprestaties niets te wensen
overlieten. Dit alles in een ordelijke, huiselijke omgeving waar de kost
leerlingen op een plezierige wijze in hun plaatsvervangend gezin met el
kaar verkeerden. Het was een succesvolle onderneming, ook in zakelijk
opzicht.
In 1891 beëindigde de toen bijna 50-jarige Spoelder, inmiddels finan
cieel onafhankelijk, zijn werkzaamheden als instituteur en wijdde zijn
verdere leven aan zijn verschillende interesses. Dit einde van zijn pensi
onaat valt samen met het moment dat aan het eind van de 19de eeuw de
particuliere kostscholen, internaten en vergelijkbare instituten moesten
wijken voor het goedkopere, rijksgesubsidieerde lagere- en middelbaar
onderwijs. Veel ouders behoefden hun kinderen nu niet meer elders als
kostleerling onder te brengen, omdat het gewenste onderwijs nu ook in
hun directe woonomgeving aanwezig was.
Overigens heeft Spoelders zoon, de latere rector, in zijn grote huis aan
de Stolbergstraat nr. 12 naast zijn gezin met vijf kinderen ook altijd kost
leerlingen in huis gehad. Hij trad hiermee in de voetsporen van zijn vader,
maar ook in die van rectores Gymnasii uit vroeger tijd, voor wie het eeu
wenlang een prerogatief was kostleerlingen in huis te hebben. Maar dat is
weer een heel ander verhaal.
Noten
1. J.J. van Loghem, H.J. Pos, K.F. Proost (red.), Wat het Leven mij geleerd heeft,
Arnhem 1952, p. 176-187. Herdrukt in: L.M. van Dis, P.A. Dijkema, J. Meijer
(red.), Ik neem afscheid van U. In memoriamDr. C. Spoelder, Haarlem 1959, p. 9-21,
waarnaar in dit artikel verwezen wordt.
2. Het Spoelder-archief, dat loopt vanaf eind 18de eeuw, wordt beheerd door
schrijver dezes, achterkleinzoon van de hier besproken Cornelis Spoelder.
3. Het eerste registerboek loopt van 1873-1882, het tweede van 1883-1891.
4. Als smid was hij in 1846 ook verantwoordelijk voor het onderhoud van de
kerkklok van Abbekerk, zie J.P.H. van der Knaap, Sloot, huis, midden! Wat is
geschied in Abbekerk enLambertschaag, Hoorn 1978, p. 83.
5. Zie het geslachtsregister van Lambert Melisz. In De Navorscher, jaargang 1873,
p. 622-632 (p. 624 Grietje Spoelder).
6. ZieJ.J. Temminck e.a. Historische Werkgroep Haarlem], De Haarlemse Oude
Gracht, Haarlem 1980, p. 146 (foto ca. 1980) en p. 196.
144 HAERLEM JAARBOEK 2011
