te hebben voorgedaan. Ook hier lijkt sprake te zijn van een geleidelijke en
zeer informele inpoldering, waarmee men al vele decennia eerder begon
nen was.26'
Zoals hiervoor vermeld stond in de polder de Veenmolen, die het wa
terpeil in de polder reguleerde (afb. 5). De molen stond bij de knik in het
pad, ongeveer ter hoogte van het kruispunt van de huidige Bisschop
Callierstraat en Jos Cuyperstraat. De molen was van het type Zuid-Hol
landse achtkante molen dat eind vijftiende - vroeg zestiende eeuw ont
stond uit de torenmolen.27' In 1573 werd de staartkruiing uitgevonden
waarbij vanaf de grond en met de hand de kap door middel van het krui-
wiel in de goede richting kon worden gedraaid, zodat de wind recht van
voren op de wieken valt (type grondzeiler). Aanvankelijk had de Veen-
molen een scheprad om het water omhoog te brengen maar in 1873 werd
het rad vervangen door een vijzel, kosten 8ooo,oo.2S' Hierdoor kon de
molen 60 m3 water per minuut ca. anderhalve meter omhoog brengen. In
de polder bevond zich de Schouwwatering, een ongeveer noord-zuid lo
pende brede hoofdsloot die het overtollig water naar de molen voerde.29'
Een Schouwwatering of Schouwsloot is een sloot die geen poldersloot is,
wat wil zeggen dat de sloot niet door het waterschap wordt onderhouden,
maar door de eigenaren van het land rond de sloot. Elk najaar contro
leerde het waterschap of de sloot goed schoon was. Het overtollige water
werd door de molen van de Schouwsloot uitgeslagen in een (tocht)sloot
die in verbinding stond met de stadsgracht van Haarlem. Hier bevond
zich een sluisje zodat het water niet kon teruglopen. Vanaf 1657 loosde
deze sloot op de Leidsevaart. De Veenmolen werd na februari 1895 afge
broken.
Het einde van de Veenpolder
Aan het einde van de negentiende eeuw kwam langzaamaan het einde
in zicht van de Veenpolder. Vanaf toen raakte de polder steeds meer be
bouwd met woningen doordat Haarlem zich o.a. aan de westzijde van de
stad steeds verder uitbreide, te beginnen met de Leidsebuurt. Rond de
Kathedrale Basiliek St. Bavo werd vanaf eind negentiende - begin van de
twintigste eeuw de huidige wijk Zuidwest gebouwd. In 1904 werd de Wes
tergracht gegraven ten behoeve van het vervoer van goederen over water
van en naar het goederenstation van de Hollandsche IJzeren Spoorweg-
Maatschappij. Het goederenstation lag aan de spoorlijn Haarlem-Leiden,
waar nu (2011) het voormalige kantoor van de ptt/tnt en de gemeente
HAERLEM JAARBOEK 2011
