Tegelijkertijd voelde Van Eeden zich meer dan thuis in het vermeende
ruwe milieu dat hij van Hals schilderde. 'De waereld van Frans Hals geeft
me geen naargeestige stemming. Daarin was kracht en zuiverheid. Hoe
armoedig soms ook', noteerde hij in zijn dagboek. Datzelfde gold voor
Jacobus van Looy. Zijn 'afkomst getrouw, Hals en Bredero minnend' glo
rieerde hij tijdens de première van het stuk op 2 februari 1884 in Maison
Stroucken aan de Amsterdamse Amstelstraat in zijn rol als geniaal vro
lijke Frans. Beide vrienden hadden in de goedgeluimde Frans Hals een in
spirerend voorbeeld gevonden.
De historische literatuur heeft inmiddels allang afstand genomen van
dat beeld van een 'vrolijke' Frans. Frans Hals is erdoor veranderd in een
doodgewone Haarlemse burger: een geniaal schilder weliswaar, maar in
de context van de zeventiende-eeuwse stedelijke samenleving toch bo
venal een zelfstandig ambachtsman die zich staande moest zien te hou
den. Dat heeft tal van nieuwe inzichten opgeleverd. Maar al rondlopend
door de zalen van het Frans Halsmuseum miste ik de kroegtijger van wel
eer. Hoe graag was ik hem daar tegengekomen, al was het maar in de ver
momming die Frederik van Eeden en Jacobus van Looy hem ooit hadden
gegeven.
Noten
1. Vgl. over die herwaardering P. Knevel, 'De vele gezichten van Frans Hals. Een
eeuw Frans Hals-onderzoek doorgelicht', in Holland, regionaal-historisch
tijdschrift 22 (1990), p. 73-82.
2. A. Houbraken, Degroote schouhurgh der Nederlantsche konstschilders en
schilderessen (1718-1721), P.T.A. Swillens, ed., 3 dln., Maastricht 1943-1945, dl. 1,
P- 71-75-
3. Herdrukt in C. Vosmaer, Over kunst. Schetsen en Studiën, Leiden 1882, p. 85-155.
4. Vosmaer, Over kunst, p.144.
5. Vosmaer, Over kunst, p. 98 en 110-111.
6. Vosmaer, Over kunst, p. 102.
7. Vosmaer, Over kunst, p. 107.
8. Vosmaer, Over kunst, p. 153-155.
9. Vosmaer, Over kunst, p. 117.
10. Chris Will en Peter Winkels Jacobus van Looy. Schilder van huis uit, schrijver door
toevallige omstandigheden. Een biografische schets, Den Haag 1982, p. 30.
11. Will en Winkels Jacobus van Looy, p. 30-31; Jan Fontijn, Tweespalt. Het leven van
Frederik van Eeden tot 1901, Amsterdam 1999, p. 163.
PAUL KNEVEL
