Op het achterbalkon van de tram van Delft naar Den Haag sloeg Jan bij
een halte op de rand van het afsluithekje zijn pijp uit op de maat van het
V-teken. Dat viel niet op. Maar de as van zijn pijp woei op het uniform
van een Duitse officier die daar boos om werd omdat hij dacht dat Jan dit
expres deed. Jan werd overgebracht naar het Oranjehotel in Schevenin-
gen waar hij pas na een week in afwachting van een proces werd losge
laten. Hij noemde zijn verblijf daar een leerschool voor het verzet. Bij het
Kriegsgericht in Amsterdam werd later 2 jaar tuchthuisstraf tegen hem
geëist wegens sabotage en belediging van het Duitse leger. Jan werd hier
van vrijgesproken. Hij begreep wel dat hij voortaan zou moeten oppassen.
Plannen om weg te komen maakten veel studenten in Delft en de anek
dote zegt dat Jan tegen zijn vriend Jan Postma zei: Kom Jan, we moeten
naar Zwitserland gaan. Zij vertrokken op 23 maart 1942 en kwamen 9
dagen later in Zwitserland waar ze werden gearresteerd wegens illegale
grensovergang. De behandeling door de politie was vriendelijk. Bij ge
brek aan cellen werden ze de eerste nacht ingekwartierd bij een predikant,
later werden de cellen soms niet gesloten. Uiteindelijk kwamen ze in een
vluchtelingenkamp.
In dat kamp ontmoette Jan ds Visser 't Hooft, een Haarlemmer die in
Genève de Wereldraad voor kerken moest opzetten en die in het kamp ie
dere zondag voor de Nederlanders een kerkdienst leidde. Jan kwam met
zijn stadsgenoot in gesprek en hij werd uitgenodigd om een koerierslijn
te helpen opzetten om berichten uit Nederland te halen en naar Engeland
te brengen. Deze koerierslijn ging de Zwitserse weg heten en zo werd Jan
geheim agent.
Dat ging als volgt: Berichten uit Nederland (nieuws, bouwtekeningen
van oorlogsobjecten, troepenverplaatsingen enz.) werden door de Vrij
Nederland groep op microfilm gezet en naar Zwitserland gebracht ver
stopt in een vulpotlood. Daarin konden zo 240 pagina's A4. In Genève
werden ze vergroot, uitgetypt en met commentaar van Visser 't Hooft
naar Londen gestuurd. Omgekeerd gingen er nieuwsberichten, artikelen
uit tijdschriften enz. naar Nederland.
Het werd de taak van Jan om een zending van Genève naar Amsterdam
te brengen en daarbij een permanente route met steunpunten te ontwik
kelen. Zo ging Jan met valse papieren zonder grote problemen naar Ne
derland terug maar de steeds slechter wordende verbindingen maakte
het maken van een vaste route onmogelijk. In plaats daarvan werd een
soort estafettedienst georganiseerd waarbij het vulpotlood van koerier
naar koerier ging. Teruggekomen in Genève hielp Jan bij het uitvergroten
204 HAERLEM JAARBOEK 2012
