De oudste Haarlemse stadszegels,
het stadswapen
en de Damiate-mythe
De oudste stadszegels van Haarlem zijn voor de vroege stadsgeschiede
nis van bijzonder belang. Op zichzelf al waardevol als prille getuigen van
het stedelijke zelfbewustzijn, geven ze tevens belangrijke informatie met
betrekking tot een sedert eeuwen omstreden kwestie, de wording van het
Haarlemse stadswapen met zwaard, kruis en vier sterren. Zoals bekend
is met dit wapen een fraai stadsverhaal verbonden. Het zwaard en het
kruis zouden geschonken zijn door keizer Frederik en een patriarch aan
Haarlemse kruisvaarders als dank voor hun spectaculaire bijdrage aan
de inname van Damiate in Egypte.1' In de Haarlemse bronnen verschij
nen zwaard, kruis en sterren voor het eerst op de zegels van de stad. Wie
belang stelt in het ontstaan van het wapen in relatie tot het Damiate-ver-
haal, komt vanzelfbij de oude stadszegels terecht.
Zegels gehangen aan documenten als waarborg voor hun echtheid
waren altijd kwetsbaar, en in later eeuwen een begeerd object van verza
melaars. Uit de vroege Haarlemse geschiedenis zijn dan ook niet heel veel
stadszegels tot ons gekomen, soms maar één enkele afdruk van een spe
cifiek zegel. Welke kennen we nog? Nog altijd onmisbaar is het overzicht
dat in 1867 werd gegeven door archivaris A.J. Enschedé in zijn inventaris
van het Haarlemse stadsarchief. Hij baseerde zich op het materiaal in dit
archief met enkele aanvullingen uit andere archieven. Ook bezorgde hij
21 zorgvuldig nagetekende afbeeldingen van zegels uit de periode 1345-
1813. Van vijf vroege exemplaren die geschonden waren, reconstrueerde
hij tevens zo goed hij kon hun vermoedelijke complete vorm. Zijn bevin
dingen werden in 2002 overgenomen door Florence Koorn in haar inlei
ding tot de nieuwe inventaris van het stadsarchief tot 1572, met enkele
aanvullingen. Het aantal tot 1572 bekende stadszegels bleef onveranderd,
namelijk vijf grootzegels en drie kleine zegels.2'
Bij de voorbereiding van een studie over het Haarlemse Damiate-ver-
haal, die mij onvermijdelijk bij de oudste stadszegels bracht, ontdekte ik
25
JAAP VAN MOOLENBROEK
