niet om een authentiek zegel, in de rand waarvan de identiteit van de be
zitter moest zijn vermeld, maar om een symbool. Dit kruis vertoont geen
enkele gelijkenis met het simpele kruisje op zwaardpunt van het zegel uit
1352. Het betekent wel dat het symbool van het kruis voor de toenmalige
Haarlemse stedelijke gemeenschap een bijzondere betekenis had. Mis
schien is er verband met de in Haarlem gevestigde johannieter comman
derij, die in het vervolg nog ter sprake komt.
Van het geheimzegel van Haarlem is tot op heden alleen deze afdruk
uit 1361 bekend. Ook de afdruk van het breedarmige kruis aan de achter
zijde is voorshands uniek."'
Het tweede grootzegel, 1392-1418
Zoals gezien dateren de laatst bekende afdrukken van het oudste groot
zegel uit 1345. Bijna een halve eeuw later verschijnt in de bronnen een
tweede grootzegel, dat een complete breuk met het eerste betekent. Van
dit nieuwe stadszegel is een nagenoeg gaaf exemplaar in het stadsarchief
van Haarlem bewaard, behorend bij een akte die in de inventaris van En
schedé op 1391 maar in die van Koorn op 1392 wordt gedateerd; dit laatste
jaartal houd ik hier aan.17' Tot dusver was in Haarlem alleen deze afdruk
bekend. Er bevindt zich echter een tweede in de Archives du Nord in Lil
le, gehangen aan een stedelijke oorkonde van 27 mei 1418. Deze afdruk is
minder gaaf dan de Haarlemse, die echter al dikwijls is afgebeeld. Daar
om wordt hier de Franse afdruk gereproduceerd, bij mijn weten voor het
eerst.18'
Dit ronde zegel heeft een doorsnee van 68 mm, inclusief het rand
schrift. In de rand staat sigillvm maius op[idan]orum haerle-
mensium, althans op het Haarlemse exemplaar; het randschrift van het
Franse is vrijwel verdwenen. Een beginkruis ontbreekt. Ter hoogte van de
gebruikelijke plaats van dit kruis, midden boven, ziet men een gebouw
dat aan weerszijden is omgeven door een langer, afwaarts lopend ge
bouw. Enschedé tekende een torentje op het middengebouw, wel terecht;
de basis ervan is ook op het Franse exemplaar zichtbaar. Dit gebouwen
complex loopt van de zegelrand over in het zegelveld en maakt aldus te
gelijk deel uit van het ontwerp binnen de rand. Iets dergelijks geldt voor
het gedeelte midden onder, waar twee gekrulde versieringen met daarin
bloemen een deel van de zegelrand in beslag nemen. Enschedé tekende
in de ruimte onder de twee gebogen decoraties een niet geheel duidelij
ke figuur die nu uit dit Haarlemse exemplaar is verdwenen. Blijkens het
HAERLEM JAARBOEK 2012
