herhaalde zeeoorlogen met Engeland putten ons land financieel uit. Van
netto-exporteur van hoogwaardige goederen en diensten op het gebied
van scheepvaart, handel en financiën in de zeventiende eeuw, gleed Ne
derland af tot een perifeer producent van minder exclusieve producten,
veelal uit de landbouw.2' Mede hierdoor verloor ons land zijn centrale
plaats in Europa en was het hard op weg naar een positie van politieke
en economische onbeduidendheid.3' De bevolking zag zich dagelijks
geconfronteerd met de vervelende gevolgen van deze internationale po
sitieverandering. Hoewel elite en koopmansklasse vooralsnog rijk ble
ven, verarmde het gros van de bevolking. Met alle ellende van dien. Ook
op landelijk niveau was het armoe troef: de staatsschuld rees na 1800 tot
enorme hoogte. De rentelast daarvan bedroeg bijna 7% van het nationaal
inkomen.4' Als zo vaak in zulke benarde omstandigheden nam de politie
ke onrust in ons land toe, en Haarlem bleef daar niet bij achter.
Al vóór de Bataafse Revolutie van 1795 lieten Haarlemmers weten te
verlangen naar vrijheid, democratisering en de realisering van patriot
tische idealen.5' Haarlem als baken van vrijheid? Een (onbekende) Haar
lemmer dichtte daarover:
'De grote vrijheids-stad aan 't Spaaren, maakte eens het moedig Hol
land vrij
Zoo 't licht der Vrijheid ons verblijdt, zijn de eerste Morgen-Zonne-
straalen aan 't vrije Haarlem toegewijd (...).'6)
Op nationaal niveau was in 1787 een eerste revolutiepoging nog ge
smoord7', maar in de jaren daarop bereidden de patriotten zich overal
voor op de dag van de vrijheid die, naar zij hoopten, toch op korte termijn
zou aanbreken. Ook in Haarlem verzamelden de patriottische vrijgeesten
zich, ideologisch geïnspireerd en gesterkt door het lokale leesgezelschap
Het Schootsvel, in een revolutionaire organisatie.8' Daarnaast zagen een
zestigtal volksclubs het licht, eveneens samengesteld uit patriottisch ge
zinde burgers. Zij zouden zich voorbereiden op het ordelijk overnemen
van de macht. Op 19 januari 1795 werd de Bataafse Revolutie in Haarlem
dan toch werkelijkheid. Zonder strijd namen de patriotten het stadsbe
stuur over. Vervolgens zagen de nieuwe revolutionaire bestuurders zich
gesteld voor grote sociale en economische problemen.
De politieke omwenteling kon namelijk niet verhullen dat Haarlem
het aan het eind van de achttiende eeuw economisch moeilijk had. Héél
moeilijk zelfs. De nijverheid waar Haarlem op had gedreven, textielfabri-
100 HAERLEM JAARBOEK 2013
