In dit artikel staan drie beroepen uit evenveel verschillende economi
sche sectoren centraal: het kuipen, textielverven en goud- en zilversme
den. Het Haarlemse stadsbestuur had strenge kwaliteitseisen opgesteld
waaraan de producten van kuipers, textielververs en goud- en zilversme
den moesten voldoen en er was een lange leertijd nodig voordat iemand
zich een volleerd meester kon noemen. Jongens die een ambacht hadden
geleerd hadden vaker enige basiskennis van het lezen en schrijven op
gedaan dan ambachtslieden met een eenvoudiger beroep. Daarom is de
kans dat kuipers, ververs of zilversmeden boeken bezaten en in de notari
ële akten voorkomen groter dan bijvoorbeeld het geval is bij wevers, met
selaars of sjouwers. Er waren uiteraard ook belangrijke verschillen die de
keuze voor de drie beroepen hebben bepaald: kuipers maakten kapitaal
goederen, zilversmeden luxe producten en ververs waren verantwoorde
lijk voor één deelbewerking bij het maken van wollen stoffen, de lakens.
Juist deze praktische verschillen maken de vergelijking tussen de geko
zen beroepen interessant, omdat het hierdoor mogelijk is om nader in te
gaan op de onderscheidende factoren. Maakten de ambachtslieden uit
de verschillende beroepssectoren gebruik van dezelfde boeken, konden
zij deze boekenkennis op de werkvloer gebruiken of was dit per ambacht
verschillend?6'
Boeken geschreven voor en door ververs?
Een anonieme Haarlemse verver noteerde in de tweede helft van de 17de
eeuw alles wat ook maar enig raakvlak met zijn vakgebied had. Hij ver
zamelde ongeveer 900 pagina's aan citaten en recepten. Zijn informatie
haalde hij uit drukwerken, manuscripten en verkreeg hij door middel van
mondelinge overdracht. Het interessante aan deze collectie is dat de ver
ver in een aantal gevallen nieuwe recepten uitprobeerde en beschreef hoe
succesvol deze waren. Soms noteerde hij zelfs voor welke klanten hij de
recepten had gebruikt.7' Wie hij was, is niet bekend. Het is zelfs mogelijk
dat de collectie door een tweetal personen werd samengesteld.8'
Wel kunnen we met zekerheid vaststellen dat de verzamelaar in de
tweede helft van de 17de eeuw in Haarlem woonde, omdat hij meerdere
keren noteerde wanneer hij informatie ontving en de boeken die hij ci
teerde voor een groot deel uit de tweede helft van de 17de eeuw dateren. In
bijlage 1 zijn de boeken in een zestal thema's geordend: reisbeschrijvin
gen en geografie, medisch/scheikundig, plantkunde, recepten en overige
thema's. De geciteerde werken zijn in het Latijn, Frans of Nederlands ge
schreven.
HAERLEM JAARBOEK 2013
