archaïsche taal waarin het document is gesteld, de handtekeningen die
er op staan van vroegere stadsbestuurders, notities die anonieme ambte
naren er in de loop van de tijd op hebben geschreven - dat alles gaf bij mij
als in een flits aanleiding tot wat de beroemde Johan Huizinga een 'histo
rische sensatie', en historicus Frank Ankersmit een 'historische ervaring'
hebben genoemd: een direct en onmiddellijk contact met het verleden.66'
Huizinga kreeg zo'n ervaring bij het beschouwen van een prent van Jan
van de Velde (1593-1641), ik toen ik mijn Haarlemse obligatie weer eens
voor mij op mijn bureau had liggen. Het papier legde bij die gelegenheid
voor mij als het ware een rechtstreekse relatie met de mensen die zich eer
der met het document hebben beziggehouden: stadsbestuurders, beamb
ten, bankiers, familieleden. Zo'n directe ervaring heeft niets te maken
met gevoelens van overintieme verbondenheid of mystieke eenwording.
Integendeel, bij een dergelijke ervaring blijven object en subject strikt
gescheiden, anders valt er niets te ervaren. Maar de plots optredende his
torische ervaring waar de obligatie aanleiding toe gaf leidde bij mij tot
grotere helderheid en dieper inzicht, beide grond voor een weloverwogen
toekenning van een speciale betekenis aan dit historisch object. Daarmee
verdiepte zich mijn eigen, subjectieve historische werkelijkheid rond dit
voor mij bijzondere waardepapier.67' Het bepaalde mij ook weer eens tot
wat Frank Ankersmit over historische voorwerpen heeft geschreven:
je kunt volhouden dat het verleden nog aanwezig is in de artefacten
die het ons naliet. De artefacten uit het verleden zijn als reizigers
door de tijd, die op hun reis uiteindelijk ons hebben bereikt. En er is
niets vreemds en geconstrueerds aan de bewering dat ze de kentekens
van hun oorsprong behielden, en ze hierdoor een historische ervaring
van het verleden kunnen teweegbrengen bij diegenen die open staan
voor de betekenis van die kentekens.'68'
Het fenomeen van de historische ervaring was mij uit de literatuur goed
bekend, en nu ervoer ik het zelf met een object uit eigen bezit. Hoe op
merkelijk! Het zegt iets over de gevoelens van betrokkenheid die histori
sche voorwerpen kunnen oproepen, bij mij in dit geval dus bij deze Haar
lemse stadsobligatie uit 1804. Er is geen sprake van dat ik die ooit bij de
gemeente Haarlem ter inkoop aanbied.
HAERLEM JAARBOEK 2013
