werden er in de periode 1600-1699 minstens 176 rekenboekjes gedrukt die
door ambachtslieden en kooplieden op de werkvloer konden worden ge
bruikt.23'
Naast dergelijke praktische handleidingen kon het voor een zilver- of
goudsmid handig zijn om tekeningen en ontwerpen te bezitten ter inspi
ratie voor het maken en decoreren van eigen werkstukken. Er verschenen
zelfs speciale ontwerpboeken voor de creatieve sectoren. Een bekend
voorbeeld zijn bijvoorbeeld de ontwerpboeken van de in Leeuwarden ge
boren Hans Vredeman de Vries (1527-C.1607). Zijn boeken over architec
tuur en perspectief kenden diverse herdrukken.24'
Ofschoon kunsthistorici in het algemeen aannemen dat professionele
kunstenaars het tekenen en ontwerpen op de werkvloer leerden,25' waren
er in de vroegmoderne tijd diverse boeken op de markt waarin bepaalde
teken- en ontwerptechnieken worden uitgelegd. Het feit dat edelsme-
Zilveren beker van het Brouwersgilde,
gemaakt te Haarlem naar ontwerpen
van Romeijn de Hooghe en Hendrick
Goltzius. (Frans Hals Museum,
foto Tom Haartsen)
JANNEKE TUMP
