tie zijn dat de eigenaar in staat was om eenvoudige teksten te lezen en te
schrijven. Andere voorwerpen die een aanwijzing kunnen geven, zijn bij
voorbeeld: administratieboeken, inktkokers, brieven, lessenaars, schrijf
borden, schrijfleien, papier, leesplankjes en schoolborden. En ook een
handtekening van de ambachtman in kwestie onder de inventaris kan
een aanwijzing zijn voor enig onderwijs.38'
In de periode 1620-1720 bezaten Haarlemse goud- en zilversmeden in de
meeste gevallen boeken (76%), daarna volgden de ververs (62%) en de kui
pers (60%). (Zie tabel 2) Ook hier speelde het vermogen van de eigenaar
een rol, want kuipers hadden gemiddeld genomen 'armere' boedels dan
ververs en goud- en zilversmeden. Als alle aanwijzingen voor lees- en
schrijfonderwijs bij elkaar worden opgeteld, dan blijken de onderzochte
beroepen wat 'geletterdheid' betreft nauwelijks van elkaar te verschillen.
In 90% van de huishoudens van ververs en goud- en zilversmeden werden
naast boeken onder andere administratieregisters, inktkokers en schrijf
leien aangetroffen, tegen 85% van de huishoudens van kuipers.
Het boekenbezit lijkt zich bij de onderzochte ambachten zeer geleide
lijk te hebben ontwikkeld, want in de 17de eeuw kan bij de Rotterdamse
en Haarlemse ververs en in mindere mate bij de goud- en zilversmeden en
kuipers een toename van het aantal boeken worden geconstateerd. Er was
ook een belangrijk verschil tussen de drie beroepsgroepen: per beroeps
groep was er sprake van een andere ontwikkeling.39' Tussen 1620 en 1720
bezat maar liefst 46 procent van de Haarlemse ververs een collectie van
meer dan tien titels, terwijl dit het geval was bij 32 procent van de goud
en zilversmeden en 15 procent van de kuipers.
De Haarlemse percentages waren zeer hoog, maar toch kunnen de cij-
Tabel 2 - Boekenbezit en andere aanwijzingen in de Haarlemse boedelinventarissen, 1620-1720
Beroepsgroep
Boedelinventarissen
Boedelinventarissen
Totaal geletterde
Totaal
met boeken
met overige
aanwijzingen
boedels
gevonden
boedels
Verver
8 62%
3 23%
LA
00
II
13 100%
Kuiper
12 60%
6 30%
l8 90%
20 100%
Goud- en
16 76%
3 14%
19 90
21 100%
zilversmid
Totaal
36 67%
12 22,22%
89%
54 100%
JANNEKETUMP 23
