Frans Hals bezit meerdere 17de en i8de-eeuwse Nederlandstalige manuscripten
met verfrecepten. Deze werden na het afronden van dit artikel in het depot
gevonden.
8 In het manuscript komen een tweetal afkortingen steeds voor onder de
informatie die door middel van mondelinge overdracht was verkregen. Omdat
de collectie in latere jaren werd overgeschreven, kan niet worden onderzocht
of dit het handschrift van één of meerdere personen was. Men neemt aan
dat het afkomstig is van een Haarlemse verver, omdat het manuscript in
de negentiende eeuw tot de inboedel van een Haarlemse ververij behoorde.
Daarnaast beschrijft de verver dat hij informatie ontving van een schilder bij
de Bakenesserkerk.
9. Deze lange lijst is niet compleet. Een tien- tot twintigtal werken ontbreken.
Degene die zijn informatiebronnen noteerde werkte vaak met afkortingen en
noteerde één tot twee titelwoorden, waardoor het niet altij d mogelijk was om
het werk te achterhalen.
10. In de zeventiende eeuw werd nog geen onderscheid gemaakt tussen farmacie
en chemie.
11. G.A. Lindeboom, Geschiedenis van de medische wetenschap inNederland, Haarlem
1972, p. 91-93-
12. Hofenk de Graaff, The colourful past. Origins, chemistry and identification of
natural dyestuff, Riggisberg 2004.
13. Meekrap staat ook wel bekend onder de namen: wede, mede of mee. Deze
plant werd op grote schaal in Zeeland en de Zuid-Hollandse eilanden geteeld.
Cochenille of karmijn wordt gewonnen uit de Cochenilleluis. Verfhouten zijn
exotische houtsoorten waaruit een verfstof wordt gewonnen.
14. H. G. Th. Frencken, Tbouck van wondre, 1513, Roermond 1934, p. 91-93; De
Graaf, The colourful past, p. 6-7; www.stcn.nl; Collectie Audax Textielmuseum
Tilburg, De volmaakte verwer. Alles lerende uiat ervereischt wordt, om alle wollen
en zyden, met alle coleuren, en hoeden schoon zwart te verwen, benevens de bereiding
en klaarmaking van alle die zoorten van verwen zo voor de groot als klein verwer,
mitsgaders de toestelling van alle oliverwen, Amsterdam 1754.
15. Collectie Antiquariaat forum bv, 't Goy-Houten Nederland, Een cleyn verff
boecken. Inhoudende seer constighe saeyet verwen, nut en(de) profytelijck voor
breyders en(de) oock voor andere persoonen, die haer dit werck mede willen bemoeyen.
16. Regionaal Archief Leiden (ral) MaertenTersijden, notaris te Leiden en
secretaris van de Heerlijkheid Benthuizen, inv. nr. 56-60.
17. Collectie Koninklijke Bibliotheek (kb) Den Haag, Johannis Hermanus,
Technopium tinctorum ofkonstkamervan laaken, saij, koussen, seij en linnen verwen.
In dewelcke rijkelijker maaten voor handen zijn veele de onderscheidelijke, acurate,
HAERLEM JAARBOEK 2013
