ook de zeilschepen door de tijd heen. Dat maakt het erg lastig om zeil
schepen te determineren.
Het binnenvaartschip links op de voorgrond heeft wel wat weg van een
kaag. Dat is een overnaads gebouwd zeilschip met een vlakke bodem en
een enkele mast. Het werd onder meer gebruikt als beurtschip op grote
open watervlakten als de Haarlemmermeer, voor het vervoer van passa
giers of vracht. Het schip vaart in de richting van Haarlem en komt dus
uit het noordelijker gelegen Spaarndam, of van verder weg, Alkmaar bij
voorbeeld, of Amsterdam via het IJ. Het vaart naast de Hollandsche vlag
ook onder een rode vlag, net zoals destijds de Haarlemse rode vlag met
zwaard, vier sterren en het kruis. Het iets verder liggend zeilscheepje
bij de noorderboom, lijkt op een Ever. Dit was een vrij smal scheepje van
circa 7 meter lang met een spitse voor- en achtersteven. Het scheepje kon
ook geroeid worden om bij ongunstige windrichting toch op de plaats
van bestemming te komen. Rechts zien we ook een aantal zeilschepen
liggen. Het voorste scheepje ziet er uit als een simpele zeilboot met een
razeil. Mogelijk is het een Pink, een klein handels- of vissersscheepje dat
door zijn formaat en platte bodem gemakkelijk op het strand getrokken
kon worden. Deze overnaads gebouwde scheepjes hadden in die tijd een
enkele mast die vrij ver naar voren geplaatst was, met daaraan een recht
hoekig zeil. Dit zogenaamde razeil werd met een dwarslat (ra) aan de mast
gehesen. De overige zichtbare zeilschepen zijn getuigd met een sprietzeil,
waarbij het zeil aan een diagonaal geplaatst rondhout wordt gestoken.
De spriet wordt vervolgens omhoog geduwd en aan de onderkant van de
mast vastgemaakt. We zien van verschillende zeilschepen dat de zeilen te
drogen hangen. Later werd het spriettuig vervangen door het gaffeltuig,
waarbij een gaffel, een rondhout, vanaf de top van de mast het zeil draagt.
De top van de gaffel steekt meestal boven de mast uit, iets wat veel te zien
is op de later te dateren schilderij en van de gebroeders Storck.
Op de Haarlemse werven werden veel scheepstypen gebouwd.9' De op
het schilderij zichtbare zeilschepen zouden zeker in Haarlem gebouwd
kunnen zijn of gebouwd kunnen worden. Volgens het onderzoek van Nie-
meijer werden in de tweede helft van de zestiende eeuw, de bloeiperiode
van de Haarlemse scheepsbouw, vooral koggeschepen, karvelen en evers
gebouwd, zowel zeeschepen als binnenvaartschepen. Maar enkele de
cennia later was deze Haarlemse scheepsbouwindustrie gereduceerd tot
dorpsniveau.10' Diverse factoren speelden een belangrijke rol in deze ach
teruitgang van de Haarlemse scheepsbouw. Een belangrijke oorzaak was
de behoefte aan woonruimte binnen de stadsmuren. Op de kaart van Wils
HAERLEM JAARBOEK 2014
