Jan Baptist Xavery en zijn
beeldhouwwerk
in de Haarlemse Sint Bavokerk
Jan Baptist Xavery was een productieve en veelzijdige beeldhouwer. Het
beeldhouwwerk onder het orgel van de Haarlemse Sint Bavokerk wordt
gerekend tot zijn topstukken. In deze bijdrage gaan we nader in op de
beeldhouwer en zijn prestigieuze Haarlemse opdracht. Ook besteden we
aandacht aan de schilder Hendrik van Limborch die de beeldengroep
ontwierp, de bewaard gebleven terracotta modellen en de receptie van
Xavery's hoogreliëf in de loop der tijd.
Korte en productieve loopbaan
Jan Baptist Xavery (1697-1742) werd in Antwerpen geboren. Hij heeft het
beeldhouwersvak geleerd van zijn vader Albertus Xavery en de Antwerp
se beeldhouwer Michiel van der Voort. Op jonge leeftijd verhuisde hij
naar Den Haag, waar hij trouwde en zes kinderen kreeg.1' In 1742 overleed
Xavery na een relatief korte en productieve loopbaan. Zijn weduwe heeft
daarna het atelier nog enkele jaren voortgezet.
Jan Baptist Xavery wordt gezien als de belangrijkste beeldhouwer die
in de eerste helft van de achttiende eeuw in de Noordelijke Nederlanden
werkzaam was.2' Hij heeft zich onder meer toegelegd op kabinetsculptu
ren, tuinbeelden, kerkmeubilair, grafmonumenten, interieurstukken,
geveldecoraties en gebeeldhouwde portretten.3' Het aantal opdrachten
van Xavery in kerken was, voor zover dat momenteel bekend is, relatief
beperkt. Xavery's werkzaamheden in de Oud-Katholieke schuilkerk in
Den Haag zijn redelijk uitvoerig gedocumenteerd.4' Xavery vervaardigde
aldaar twee marmeren wijwaterbakken met reliëfs (1728) en een eiken
houten kansel (1729) met een beeld van Augustinus onder de kuip. Min
der bekend is een preekstoel (1725) van zijn hand in de Joannes de Doper-
kerk in Hoofdorp die vermoedelijk uit Poeldijk afkomstig is.5' Daarnaast
heeft Xavery enkele reliëfs met religieuze voorstellingen vervaardigd.6'
DENNIS DE KOOL
113
