De kas blijkt ontworpen te zijn door orgelbouwer P.J. Adema, en niet
door Jos Cuypers of Jan Stuyt, zoals vaak is verondersteld, en werd in
1905 geplaatst. Hij heeft zeer grote gelijkenis met de kas, die Adema in
datzelfde jaar ontwierp voor het transeptorgel in de inmiddels afgebro
ken Willibrorduskerk buiten de veste in Amsterdam. Die kas is enige
jaren geleden gereconstrueerd in de Sint Jansbasiliek in Laren, toen dit
transeptorgel daar geplaatst kon worden. Adema deed destijds ook een
voorstel voor de beschildering van deze kas. Hij was namelijk ook kunst
schilder. De ontwerpen voor kas en schildering bleken nog aanwezig in
het archief van dit nog altijd bestaande orgelbedrijf, Adema's Kerkor
gelbouw bv te Hillegom. De kleurschildering van de orgelbouwer viel
blijkbaar niet in goede aarde bij de architect. Om die reden maakte hij
een eigen kleurontwerp voor deze kas, die in het Noord-Hollands Archief
aanwezig bleek. Maar waarschijnlijk vanwege geldgebrek werd de kas he
lemaal niet beschilderd. In 1905 werd alleen de onderkant van de kas van
pijpen voorzien. Die situatie bleef zo, totdat er in 1923/1924 blijkbaar weer
geld was voor de verdere invulling van de kas met pijpen. Geschilderd
werd er toen niet, vermoedelijk omdat de jugendstilschildering van Cuy
pers niet meer in de mode was. Inmiddels had immers de Amsterdamse
School zijn intrede gedaan. De situatie bleef qua aanzien onveranderd tot
in 1961. In dat jaar werd het instrument evenals in 1952 fors onder handen
genomen en dit keer vergroot met een zijpositief. Toen werd ook de kas
gemoderniseerd. De uitspringende delen werden afgezaagd en de open
liggende delen werden met houten platen dichtgezet. De vraag was nu,
wat te doen. De heersende mening was dat het orgel in zijn huidige ver
schijningsvorm zich qua uiterlijk niet voegde in de architectuur van de
kathedraal. Omdat de kas inmiddels op de rijkslijst van beschermde mo
numenten was geplaatst, vond overleg plaats met de orgeladviseur van de
rijksdienst. Er waren nu vier mogelijkheden: de kas laten, zoals die was,
de kas terugbrengen in de oorspronkelijke vorm met de schildering van
Adema, de oorspronkelijke kas schilderen met het ontwerp van Jos Cuy
pers, of een eigentijds schildering aanbrengen, hetzij op de originele
kas hetzij op de huidige kas. Na rijp beraad werd besloten de kas terug te
brengen naar zijn oorspronkelijke toestand met de schildering van Jos
Cuypers. Het reconstrueren van de kas bleek niet al te moeilijk, toen de
houten platen waren verwijderd. Bovendien kwam de expertise, die de
orgelbouwer had opgedaan bij de reconstructie van de kas in Laren, hier
goed van pas. De kunstschilders, die nu in de kathedraal intensief aan het
werk waren - Davique bv uit Gouda - kleurden de kas vervolgens op ba-
HAERLEM JAARBOEK 2014
