De ontwikkeling van de strafrechtspraktijk in middeleeuws Haarlem (1245-1500) Inleiding Middeleeuwse strafrechtspleging heeft vanouds een slechte reputatie bij de moderne mens. Typisch voorbeeld is de mening van Johan Huizinga in zijn befaamde Herfsttij der Middeleeuwen. Als een 'bedwelmende bloeitijd van pijnlijke gerechtigheid en justitiële wreedheid' karakteriseerde hij deze periode, waarin bovendien 'de middeleeuwsche justitie slechts de twee uitersten [kent]: de volle maat van de wreede straf en de genade.'1) Hoe Huizinga tot zulke ongenuanceerde uitspraken kon komen, blijft merkwaardig. Ten eerste zijn de bronnen waarnaar hij verwijst slechts twee kronikeurs uit Frankrijk en Vlaanderen, waarvan er een later door hem gekapitteld wordt wegens onbetrouwbaarheid. Enige verwijzing - ten tweede - naar keurboeken, vonnisregisters of wat dies meer zij, ont breekt totaal. Juist Huizinga had in Haarlem prachtig werk geleverd met de uitgave van de Rechtsbronnen der Stad Haarlem2\ en hij zal toch niet on bekend geweest zijn met het Haarlemse Register van uitgesproken vonnissen etc. uit de periode 1432-1470.3) Beide documentreeksen, hoe verschillend ook, ademen een sfeer van kalmte en beheersing: men wil geweld en over tredingen vooral beteugelen met boeten en bedevaarten, niet met contra- geweld of wraak.4' Het vooroordeel van Huizinga en vele anderen zal misschien gevoed zijn door hun afschuw van een paar elementen van de oude strafrechts pleging die nog steeds tot de verbeelding spreken, te weten: de doodstraf fen en lijfstraffen in al hun variatie. In dit artikel wil ik deze in perspec tief plaatsen, door te vragen naar de frequentie in verhouding tot andere straffen en in verhouding tot het aantal inwoners in de bestudeerde pe riode, zo mogelijk met vergelijking van gegevens uit andere steden. Bo vendien is daar de pijnlijke ondervraging ('tortuur, scherp examen') bij het vooronderzoek, zinnebeeld van barbaarsheid en onrechtvaardigheid in moderne ogen, maar wel zo'n vierhonderd jaar lang, tot de rechtsher- MAARTEN MÜLLER 34

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Jaarverslagen en Jaarboeken Vereniging Haerlem | 2014 | | pagina 36