baljuws zijn deze schikkingsformule vervolgens gaan gebruiken in geval len van doodslag, verwonding en andere misdrijven die niet per se tot een vete hoefden te leiden. In de rekeningen zien we veel van deze transacties: het zijn dus geen normale boetes en ze verleenden de officier bovendien een slecht te controleren macht over een verdachte die nu kon kiezen tus sen een onzekere rechtzaak of een afkoopsom.10' Zowel van gewestelijke vorsten - graven, hertogen en koningen - als van stadsbesturen was het prioriteit nummer één om vetevoering onmid dellijk de kop in te drukken. In Haarlem probeerde men dat door direkt na een vechtpartij een vredegebod door de schout te laten afkondigen dat veertien dagen geldig was. In die termijn moesten de partijen tot een verzoening zien te komen. De onderhandelingsperiode kon een paar keer verlengd worden. Wie de vrede toch weer verbrak, liep een zware boete van 20 pond op, of verloor zij n rechterhand aan de beul.1 Vanaf 1404 wer den met toestemming van graaf Albrecht van Beieren om de drie maan den de klokken van de stad geluid ten teken dat iedere keer daarmee de stadsvrede werd afgekondigd. Desondanks sloeg omstreeks 1385, 1423, 1444 en 1480 telkens de vlam in de pan en vielen in de Haarlemse straten doden en gewonden als gevolg van te laat beteugelde veten.12' Stads- en gewestbesturen hadden uiteindelijk de langste adem en wisten verzoe ning af te dwingen van partijen. De openlijk gevoerde vete deelde daarna het lot van de godsoordelen en andere archaïsche rechtspraktijken. In die gevallen waarin geen vete aangezegd kon worden bij gebrek aan familie, of waarbij het vetevoeren in feite onmogelijk was gemaakt, voelde de overheid zich toch verantwoordelijk voor het bestraffen van de dader. Omstreeks het midden van de vijftiende eeuw werden schouten en baljuws gesommeerd door Karei van Charolais, namens zijn vader Filips van Bourgondië om altijd vervolging in te stellen in geval van doodslag - wat neerkwam op een compositieverbod - en bij schuldigverklaring alle bezit, of zo veel als de privileges toestonden, in beslag te nemen.13' Maar een dader die meende een gerechtvaardigde doodslag gepleegd te heb ben, bij voorbeeld uit zelfverweer, liet het vaak niet op een proces aanko men en vertrok in ballingschap om van daaruit zijn zaak te bepleiten bij het Hof van Holland. Het doel was dan om een 'landwinning' - toestem ming om terug te keren- en een 'remissie' - ontslag van rechtsvervolging - te verkrijgen. Dat was niet goedkoop en daardoor voor arme sloebers minder geschikt, maar niettemin werd er veel gebruik van gemaakt, ter wijl het voor de graaf, behalve een bron van inkomsten, ook een manier was om de eigenzinnigheid van stadsbesturen wat in te dammen. Ver- HAERLEM JAARBOEK 2014

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Jaarverslagen en Jaarboeken Vereniging Haerlem | 2014 | | pagina 42