formatie rijker: namen, misdaden, data, omstandigheden, allerlei zaken worden er geleidelijk aan toegevoegd die onze kennis vermeerderen van zowel de strafrechtspraktijk als de procedurele zaken. Samenvattend kan men zeggen dat in de schoutsrekeningen alle straffen voorkomen waar bij de scherprechter een rol speelt - doodstraffen, lijfstraffen en sommi ge schandstraffen - en alle straffen waarbij een opgelegde boete aan de schout, de graaf of beiden toekomt.30' De derde bron, de vonnissen van de Haarlemse schepenbank, zou ei genlijk de belangrijkste moeten zijn, maar heeft helaas het meest van de tand des tijds te lijden gehad. Alleen van de periode 1432-1470 is het al genoemde Register van vonnissen bewaard gebleven. De status van dit register is niet helemaal duidelijk, want - anders dan Speet e.a. destijds meenden toen ze de transcriptie ervan uitgaven - het zijn geen 'criminele sententiënHet woord 'sententie' komt er niet in voor evenmin als 'crimi neel', wel 'correxie' of 'vonnes'. Het begrip 'crimineel' had in deze eeuw, naast de algemene, ook een specifieke betekenis gekregen die het tot ver in de achttiende eeuw zou behouden, namelijk 'een doodstraf of lijfstraf als gevolg hebbend'.31' Wat al deze 295 vonnissen en 32 willekeuren (be loften aan het gerecht) met elkaar gemeen lijken te hebben, is dat er iets moet worden onthouden en door registratie vastgelegd: een termijn van verbanning, een bedevaartsdoel met getuigschrift, een zware (steen-) boete die natuurlijk niet onmiddellijk betaald kan worden, en de altijd zwaardere voorwaardelijke straffen die er aan gekoppeld waren. Straffen in maten en soorten: boeten, verbanningen en bedevaarten Wat kunnen we nu uit dit heterogene en beschadigde materiaal deson danks destilleren aan generalisaties om de strafrechtspraktijk te karakte riseren? Om te beginnen is het opleggen van boeten in geld of in de vorm van stenen-en-metselkalk verreweg de meest toegepaste sanctie. Dit is al enigszins te verwachten als we de ruim 130 vermeldingen van geldelijke sancties, ook inclusief herhalingen, in aanmerking nemen die in stads recht en keurboeken zijn te vinden. In de keurboeken bevinden zich ook de tientallen boeten die voor overtredingen in het economisch verkeer - handel, brouwerij, laken- en linnenweverij, schoenmakerij enz. - konden worden opgelegd. In de oudste twee rekeningen van schout Nicolaes Hedding, lopende van 22 september 1365 tot 6 december 1366, worden in totaal zo'n veertig MAARTEN MÜLLER

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Jaarverslagen en Jaarboeken Vereniging Haerlem | 2014 | | pagina 49