NIEUW
M 5.
Zondag 4 Februari 1877.
V Jaargang*
Voor KATHOLIEKEN van
HAARLEM en OMSTREKEN.
Uitgever W. KÜPPERS.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
Dit blad verschijnt Zaterdagavond.
Aan het Politie Bureau alhier is gedeponeerd.
VOOR HET GOUDEN FEEST VAN
Z. H. PIUS IX.
Bedrag der vorige opgave20,
Van N. N—,50
Totaal 20,50
RECHT VOOR ALLEN EN HET ONTWERP VAN
WET OP HET LAGER ONDERWIJS.
IV.
In ons vorig artikel brachten wij twee
grieven tegen dit Wetsontwerp in: le dat
de Openbare school geen voldoend, bruik
baar, waarachtig neutraal onderwijs geeft,
zoo als art. 194 der Grondwet voorschrijft,
maar integendeel 2e een moderne secte-
school is. Wij voegen daarbij heden een
drietal andere bedenkingen.
III. Vooreerst: Dit Ontwerp handhaaft
de suprematie der Openbare school en de
achterstelling van hel Bijzonder onderwijs.
Waar de Grondwet zegt in art. 194, dat
de Regeering moet zorgen, dat overal van
overheidswege voldoend openbaar lager on
derwijs gegeven wordewil zij daar zeggen,
dat de Regeering met het Bijzonder onder
wijs niets te maken heeft? Sluit die zorg
voor de Openbare school alle zorg voor
de Bijzondere uit? In geene deele. En
zoowel de Wet van 1857 als dit Ontwerp
bevatten dan ook bepalingen betreffende
toezicht, bekwaamheid en zedelijkheid, die
doen zien dat de Wetgever begrijpt, dat
de zorg der Regeering zich ook tot het
Bijzonder onderwijs moet uitstrekken
bepalingen overigens, wij vestigen daarop
de aandacht, die niet ten bate, maar ten
laste van het Bijzonder onderwijs zijn. Dat
de zorg der Regeering zich tot op zekere
hoogte ook tot het Bijzonder onderwijs uit-
strekke, moet overigens het doel zijn dat
de Grondwet beoogt. Want waarom wil zij
onderwijs, dan opdat de kinderen zouden
leeren wat zij behoeven, om eenmaal nut
tige leden in staat en maatschappij te wor
den. Maar daar volgt dan van zelf uitdat
de zorg der Regeering zich niet tot het
Openbaar onderwijs alleen te bepalen heeft.
Wil de Grondwet goed onderwijsdan moet
r/'ij het voor allen willenen niet de Open
bare school alleen, maar elk degelijk on
derwijs moet zich in de vaderlijke zorg
der Regeering mogen verheugen. De Grond
wet huldigt overigens de gelijkheid van
alle burgers voor de wet, zonder aanzien
van partij of godsdienstige richtingen het
is de plicht der Regeering, dat gelijk recht
van allen te verdedigen zonder daarvan
noch ter rechter- noch ter linkerzijde af
te wijkenmaar moet dan dat gelijk recht
van allen ook in de zaak van het onder
wijs niet gehandhaafd worden Ligt in dat
beginsel de gelijke zorg voor Openbaar
en Bijzonder onderwijs niet opgesloten?
„Waar de Grondwetgever wij zeggen het
„met de N.-Goessche Courant uitdrukke
lijk erkenden uitgaat van het standpunt,
„dat er twee richtingen zijn op het gebied
„van onderwijs en dat deze gelijke rechten
„hebben, daar vragen wij in gemoede: of
„het aangaat om van overheidswege slechts
„voor een dier richtingen zorg te dragen:
„of heeft het vaderland slechts belang bij
„het goed onderwijs van een bepaald ge
deelte zijner kinderen? Komt het onder-
„wijs voor het andere deel der kinderen er
„niet op aan Volgens de beginselen van
het recht en van de Grondwet moet do
Bijzondere school naast de Openbare staan,
beide hebben gelijke rechten, gelijke aan
spraken op de zorg der Regeering. On
grondwettig is het van de Openbare school
eene Staatsschool bij uitsluiting te maken,
het Openbaar onderwijs tot een Staatsmo
nopolie te verheffen. Ongrondwettig zou het
zelfs naar onze meening zijnwat de
Amsterdamsche Courant onzerzijds zou
willen erkend zien. „Dat het openbaar
„onderwijs de grondslag moet zijn, dat
„het is als een andere broeder, als een
„majoraatsheer in eene familie, die buiten
„het majoraat ook nog een kapitaal bezit,
„hetwelk aan de jongeren ten goede kan
„komen." Geen Staatsschool of Staatsmono
polie, zelfs geen majoraatsrechten in het
onderwijs zijn naar onze opvatting met de
Grondwet bestaanbaar; gelijk recht voor
allen, gelijke zorg der Regeering voor al
len ziedaar wat de Grondwet wil.
Plaatst de Regeering zich nu bij deze
wet op dat standpunt? In schijn: Ja, in
werkelijkheid: Neen. Volgens de Memorie
van Toelichting moet het Bijzonder on
derwijs beschouwd worden „niet als tegen
stander, maar als bondgenoot in de be
strijding van onkunde en onbeschaafdheid.
Verder wordt gezegd, dat er moet worden
„perk gesteld aan de min waardige pogin
gen, waarvan men voorbeelden vindt,
„om het Bijzonder onderwijs te bemoeie-
lijken.u Op een andere plaats staat„Daar
waar de Bijzondere school bloeit en voor
„het geven van goed onderwijs voldoet,
„worde zelfs geen vermomde of zijdeling-
„sche dwang uitgeoefend om de leerlingen
„naar de Openbare school te trekken, die
„hun ouders niet wenschen te gebruiken."
En eindelijk wordt van het Bijzonder on
derwijs gezegd: „Het zal volkomen gelijk
staan met het Openbare," altoos met eene
kleine reserve, waarop wij aanstonds te
rugkomen. Schoone woorden voorwaar
maar waaraan wij weinig hebbenen
waarvan wij niet wetenof zij moeten
dienen om de voorstanders van het Bij zon
der onderwijs wat zand in de oogen te
gooienof dat de Regeering ze neerschreef
in een oogenblik dat zij gevoelde, dat het
volgens recht en Grondwet inderdaad zoo
zijn moest. Intusschen wordt elders al dat
schoons weersproken en te niet gedaan. In
1 der Memorie van Toelichting staat:
„De rechtstreeksche zorg der overheid mag
„en kan zich niet verder uitstrekken dan
„tot de Openbare school, die een voorwerp
„van staatszorg is." Dat is zoo apodictisch
mogelijk: geen schijn van bewijs wordt
voor deze bewering bijgebracht, die overi
gens naar onze opvatting en volgens het
geen wij boven zeiden, geheel in strijd is
met het gelijk recht voor allen en met de
Grondwet. Maar als de zorg der overheid
zich niet verder lean en mag uitstrekken
dan tot de Openbare school, hoe komt de
Regeering er dan toe om voor het Bijzonder
onderwijs bepalingen te maken aangaande
„toezicht, bekwaamheid en zedelijkheid
Is dat ook geen zorg hebben Verder heet
het van het Bijzonder onderwijs: „Wierd
„dat onderwijs tot voorwerp van staatszorg
„gemaakt, het zou daardoor waarschijnlijk
„niet aan levenskracht winnen. Bescherming
„van en nauwe vereeniging met den Staat
„drukt bijzondere instellingen, zoowel die
„winst beoogen, als die waarvan het doel
„liefdadig isdood. Leunende op de open
bare kas en het openbaar gezag verliezen
„zij veerkracht en initiatief." Dat staat er
alweer als eene onbetwistbare waarheid
neergeschrevenop bewijzen komt het niet
op aan. Intusschen zien wij er uitdat
de Regeering op stelligen toon aan het
Bijzonder onderwijs harerzijds alle zorg
onttrekt: Voor de Openbare school alles,
voor de Bijzondere niets. Is dat gelijkheid
Staat nu, zooals de minister zegt, de Bij
zondere school volkomen gelijk met de
Openbare Of is dat niet veeleer de Supre
matie der Openbare school Is dat niet het
Openbaar onderwijs tot Staatsmonopolie
verheven
IV. Onze vierde grief, en zij weegt zwaar
der noch dan de vorige, is het subsidie
stelsel. De Grondwet wil dat overal van
overheidswege voldoend lager onderwijs
gegeven worde. Wie moet dat betalen?
De Grondwet zwijgt daarover. Men zou zich
dus, wilde men billijk zijn moeten houden
aan den regel, dien het gezond verstand
dikteert en waaraan men zich in alle an
dere omstandigheden houdt, dat men
uit eigen middelen betaalt wat men wil ge
nieten. Die voedsel, kleeding of onverschil
lig wat wil hebben koopt diet't komt nie
mand in de gedachte een ander te laten
betalen, wat wij voor ons zeiven aanschaf
fen. Zoo zou de billijkheid ook in betrek-
iking tot het onderwijs eischen, dat die er
gebruik van maakt het zelf betaalt. Nu
kunnen de kosten van het onderwijs zoo
groot zijn, dat zij de krachten der parti
culieren te boven gaan. In dat geval zou
het billijk zijn dat de Regeering, die vol
doend en deugdelijk onderwijs moet wil
len, die particuliere krachten door gelde
lijke bijdragen ondersteunde. Maar dan vor
dert ook wederom die billijkheiddan vor
dert het gelijk recht voor allen, door de
Grondwet gewaarborgd, dat die ondersteu
ning gegeven worde aan allen die er be
hoefte aan hebben, onverschillig tot welke
godsdienstige richting zij behooren, onver
schillig of het onderwijs dat zij geven Open
baar of Bijzonder is, mits het slechts vol
doend en deugdelijk zij. Elke andere op
vatting van het subsidiestelsel isnaar onze
meening, met rechtvaardigheid en Grond
wet in strijd.
En wat doet nu de Regeering? In art.
3 van het Ontwerp bepaalt zij: „Openbare
„scholen zijn die, opgericht en onderhou-
„den door de gemeentende provinciën of
„het rijk, de overige zijn Bijzondere scho-
„len." In de Wet van 1857 stond nog de
bepaling: „Aan Bijzondere scholen kan van
„wege de gemeente of de provincie subsidie
„worden verleend," maar ook die schijn van
billijkheid jegens het Bijzonder onderwijs
is in dit Ontwerp niet te vinden. Hier heet
het op beslisten toon: „Aan Bijzondere
„scholen wordt van wege de gemeentede
„provincie of het rijk geen subsidie verleend.
Het blijft hier niet bij. In de Memorie van
Toelichting zegt de Regeering kort en bon
dig: „De eisch om uit openbare kassen
„offers te brengen, ten einde de mededin
ging der Bijzondere scholen te steunen,
„is noch billijk noch grondwettig." Het
bewijs, heer Minister, het bewijs? Dan
volgt er„Een subsidie- of restitutiestelsel
„waardoor bijzondere personen en vereeni-
gingen over de staats- en gemeentekassen
„zouden beschikken, is daarenboven met
administratieve orde en goed beheer niet
„bestaanbaar." Zoozou dat zijn over staats-
of gemeentekassen beschikken? Beschikt
de arme dan over de kas van den rijke,
als hij eene aalmoes, of de werkman over
de kas van zijn patroon, als hij zijn loon
vraagt? Zoo: is subsidie- of restitutiestel
sel aan Bijzonder onderwijs »met admini
stratieve orde en goed beheer niet bestaan-
„baar", aan Openbaar onderwijs wel? On
bestaanbaar, Excellentie! met rechtvaardig
heid en Grondwet is, wat gij in dit Ont
werp bepaalt. Waar staat in de Grond
wet dat het Openbaar onderwijs door ge
meente, provincie of rijk moet bekostigd
worden? De Regeering heeft te zorgen dat
overal van overheidswege voldoend open
baar lager onderwijs gegeven worde;
ziedaar allesvan subsidie is geen spraak.
Waar staat in de Grondwet dat aan het
Bijzonder onderwijs geen subsidie mag ge
geven worden? Het een zoomin als het
ander is in de Grondwet te vinden. Maar
wat er wel degelijk in staat is, dat allen
lllilENSm WEEKBMD.
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden voor Haarlem75 Cents.
Buiten Haarlem franco per post85
Afzonderlijke Nommers6
PRIJS DER ADVERTENTIEN
Van 16 regels30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Zaterdag vóór 12 uur
's middags ingewacht.
VAgite ma non agitato.
Een zilveren knip met koralen beurs, waarin eenig
geld.
Een koperen horlogekettingwaaraan dito medail
lon met portret.
Een gewicht van een klok.
Een grijze busking broek.
Een bonte kraag.
Een rolletje mangelgoed.
Een bruine entoutcas.
Een wit zijden dasje.
Een luster boezelaar.
Een paar kinderwanten.
Een bruine handschoen.
Een roodkatoenen zakdoek.
Een blikken trommeltje.
Een oude bril.
Een duimstok.
Een zak van zeildoek.
Een griftenkoker met schrijfboek.
Een Pr. Vragenboek.
Een fransch schoolboek, en
Eenige losse sleutels.
Voorts te bevragen
Een witte bok, en
Een postduif.
Alles op straat gevonden.
