NIEUW M 8. Zondag 25 Februari 1877. V Jaargang. Voor KATHOLIEKEN van HAARLEM en OMSTREKEN. Uitgever W. KÜPPERS. BUREAU: St. Jansstraat Haarlem. Dit blad verschijnt Zaterdagavond. Aan het Politie Bureau alhier is gedeponeerd. VOOR HET GOUDEN FEEST VAN Z. H. PIUS IX. Bedrag der vorige opgave33,40 Voor Z. H. den Paus van J. G. K. te Haarlem3, Totaal 36,40 NEUTRAAL ONDERWIJS. Het Ontwerp van wet op het Lager on derwijs, door den Minister Heemskerk ingediend en bereids in de secties der Tweede Kamer onderzocht, heet, evenals de Wet van 1857 neutraal onderwijs te wil len. „De Openbare school toegankelijk en bruikbaar voor allen"; het onderwijs ge geven met eerbiediging van ieders gods dienstige gezindheidziedaar bet stand punt, waarop de Regeering zegt zich te plaatsen. Wanneer men als beginsel aanneemt dat onderwijs staatszorg is, en dat staats-on- derwijs op gemengde scholen moet gegeven wordenbeginselenwaarmede wij ons niet kunnen vereenigen dan kan de Re geering, wil zij de rechten der burgers door de Grondwet gewaarborgd niet schen den, niet anders als waarlijk neutraal on derwijs voorschrijven. Waar de Grondwot het gelijk recht van alle burgers voor de wet erkent, daar heeft de Regeering dat recht ook op godsdienstig terrein te eer biedigen: het onderwijs moet dus op de gemengde school neutraal zijn; is het dat niet, of kan het dat niet zijn, dan is het de plicht eener Nederlandsche Regcering dat onderwijs als ongrondwettig te suppri- meeren. Dat erkende zelfs een man, die bij de vrienden van de Openbare school niet verdacht kan zijnde Hoogleeraar Buys. In 1866 schreef hij in De Gids„Ik „geloof, dat als de staatsschool, hoe sterk „ik haar ook ben toegedaan, niet bestaan „kan zonderin den waren zin van het „woordneutraal te zijnwanneer zij nood zakelijk daartoe leiden moet, dat het „opkomend geslacht op kosten van het alge- „meen gewonnen worde voor eene gods dienstige richting in het bijzonder, hetzij „dan de mijne of die van een ander, maar „in elk geval niet de richting van de ge- „heele natie, zij dan met al haar voordee- „len behoort te worden prijsgegeven. De „moderne staat moet zijn de conservatieve „instelling bij uitnemendheid; alle richtin- „gen en partijen, die bestaanbaar zijn met „het recht, moet hij gelijkelijk en ge lijktijdig steunen. Wordt hij daarentegen „een werktuig van de meerderheid of van „de minderheid, bestemd, niet om te be- „waren maar om te vernietigen alles, wat „de heerschende richting niet is toegedaan „dan keeren wij terug tot de misbruiken „van het oude en middeneeuwsche staats wezen, en is recht voor allen niet langer „het levensbeginsel, het eigenlijke raison d'etre van den modernen staat. De staat „geen zedelijke exploitatie-maatschappij van „wie of voor wie het dan ook zijn moge! „Ziedaar mijn leus, en de waarheid van „die leuze is mij liever zelfs dan de ge lengde school." Strenger vonnis kon tegen de niet-neutrale school moeilijk ge veld worden. Om het openbaar onderwijs nu onder eene bevolking van zoo velerlei godsdien stige richting waarlijk neutraal te doen zijn, zou het moeten „dienstbaar gemaakt „worden aan de ontwikkeling van de ver standelijke vermogens der kinderen" en „aan „het aanleeren van gepaste en nuttige „kundigheden", maar zou „de opleiding tot „alle christelijke en maatschappelijke deug- „den" uit de wet moeten verdwijnen. Het zou moeten zijn ontwikkeling van het ver stand, en alleen op zuiver wetenschappe lijk gebied, geen vorming van het hart; onderwijs zonder opvoeding; een school, waar God en godsdienstgeloofs- en zede- leer zijn buitengesloten. Het zou moeten zijn godsdienstloos. Zou nu zulk een godsdienstloos onder wijs in onzen christelijken staat gewenscht zijn Zeker nietdit wordt zelfs van libe rale zijde erkend. Heeft de Hoogleeraar Buys de niet-neutrale school verworpen, de heer Thorbecke heeft het vonnis over de godsdienstlooze school geveld. „Wanneer „onze overheidsscholen godsdienstloos zijn „zegt hij, dan mogen zij verdwijnen, dan „ware het beter dat zij er niet waren. „Eene volksschool kan niet godsdienstloos „zijn of zij verdient gesloten te worden." De reden is, dat het onderwijs in over eenstemming moet zijn met de gesteldheid der maatschappijwaarvoor het kind in de school wordt opgeleid. De christelijke gods dienst nu is volgens Thorbecke „een alge- „meen levenselement onzer tegenwoordige „maatschappijgelijk aan de lucht, die wij „inademen. Het christendom is niet geble- „ven binnen de kerk, het is eene burger lijke kracht geworden, de ziel onzer be schaving, een stroom, die zich door alle „aderen der maatschappij heeft uitgestort. „Wanneer iemand de groote waarheid wilde „tegenspreken, dat het christendom, als „grondslag van algemeene beschaving en „zedelijkheid, ook is en van zelf zal zijn „een grondslag van het lager en van ieder „onderwijs, mij dunkt hij zou bewijzen, „de maatschappij en hare eischen niet te kennen." Wij gaan verder en vragen: zou neu traal, dat is godsdienstloos onderwijs in onzen christelijken staat wel mogelijk zijn Wij meenen het te mogen betwijfelenten minste wanneer al de leervakken, in Art. I opgenomen, bleven. Hoe kan men bijv. de beginselen der geschiedenis en die van de kennis der natuur onderwijzen, zonder daarbij van God, van Christus, van de schepping, van den mensch en meer der gelijke te spreken? En hoe zal men daar over spreken zonder het neutrale standpunt te verlaten, dat men op eene gemengde school heeft intenemen? Opdat die school neutraal zij, zou men ten minste lett. f. en g. uit art. I moeten weglaten; en dan gelooven wij nog dat het uiterst moeilijk zou zijn altijd de neutraliteit te bewaren. Waar het christendom is „een algemeen „levenselement onzer tegenwoordige maat schappij gelijk aan de luchtdie wjj in ademen", daar gelooven wij niet dat men het altijd buiten de deur der school kan sluiten, al worden ook alle godsdienstige vraagstukken geweerd. Een en ander maakt de toestand eener Regeering, die aan de gemengde school vasthoudt, uiterst moeilijk. Zij moet, wil zij rechtvaardig zijnwaarlijk neutraal onderwijs geven, en toch kan zij dat on derwijs niet geheel godsdienstloos willen. Wat heeft de Regeering nu gedaan? Zij heeft, om uit de moeilijkheid te geraken, even als bij de wet van 1857 geschied was een middelweg gezochtmaar zij heeft daarbij het onmogelijke beproefd; en het gevolg er van is, dat de school niet alleen haar neutraal karakter verloren heeftmaar in plaats van godsdienstloos ongodsdienstig modern-heidensch is geworden. De Regee ring verklaart, dat het openbaar onder wijs moet „toegankelijk en bruikbaar voor „allen zijn", en dat de onderwijzer zich moet onthouden van iets te leerendat de godsdienstige overtuiging zijner leerlingen kan kwetsen. Doch ofschoon zij zegt neutraal onderwijs te willen, wil zij geen godsdienstloos onderwijsmaar heeft het „christendom boven geloofsverdeeldheid" van Thorbecke en de christelijke en maat schappelijke deugden" van de wet van 1857 in haar ontwerp opgenomen. Die christelijke deugden nuwij toonden het reeds in een vorig artikel, en wij hopen daarop later terug te komen geven aan het onderwijs eene richting, waarmede geen partijals alleen de derde uiterste kerkelijke partij vrede kan hebbenen maken er eene mo derne secteschool van. Het neutraal karakter gaat dus geheel verlorenen daardoor wordt de openbare school ontoegankelijk en onbruikbaar voor ver het grootste ge deelte der bevolkingen dus ongrond wettig. Neutraal onderwijs moet noodwendig godsdienstloos zijnal sluit art. 23 van het ontwerp elke geloofsleer uit, door de „christelijke deugden" treedt het onderwijs op het gebied der zedeleer en van den godsdienst en beneemt aan de wet haar neutraal karakter. Heeft de Regeering zich zelve bedrogen of wil zij ons zand in de oogen werpen, wij weten het niet; dit weten we, dat zij het onmogelijke heeft beproefden dat zij niet geeften wellicht niet heeft kunnen geven wat zij belooft, en wat wij op de gemengde school het recht hebben van haar te vragen. De heer Piersonwiens getuigenis in deze zaak wel niet verdacht zal voorkomen, schreef voor weinige jaren: „Men heeft mij tot „vijand van het staatsonderwijs gemaakt, „terwijl ik slechts heb willen aantoonen, „dat de staat, op zijne scholen onzijdig- „heid in het godsdienstige voorschrijvende, „meer beloofde dan hij houden kon. Het „komt mij gedurig waarschijnlijker voor, dat „deze belofte van onzijdigheid slechts eene „bron is van misverstand en aan de we derpartij een wapen in de handen geeft. „Als in 1868 zou ik ook thans willen zeg- „geneen staatsonderwijsdat neutraal wil „blijven, is eene illusie." Hij voegt er, meer oprecht dan eenigen lief zal zijnbij „Waartoe die belofte van neutraliteit „Waarom zullen wij zoo bedeesd optreden „Waarom zullen wij niet eerlijk bekennen, „dat wij vrienden zijn van het staatson derwijs juist omdat het niet neutraal, „juist omdat het anti-clericaal is." Wij zullen de Regeering niet verdenken in dit opzicht aan de zijde van Pierson te staan; maar men ziet uit deze bekentenis, hoe ten minste de mannen der liberale richting van het openbaar onderwijs een wapen maken ter bestrijding van den godsdienst. Bestrijding van de katholieke kerkvoort planting van onverschilligheid en ongeloof, dat is het raison d'être van de openbare school. Wij resumeeren. In de veronderstelling dat de gemengde school regel is, moet zij waarlijk neutraal onderwijs geven. Dat onderwijs moet dan noodwendig godsdienst loos zijn. Maar godsdienstloos onderwijs is in onzen christelijken staat niet gewenscht, zelfs wellicht niet mogelijkgevolgelijk moet de Regeering, wil zij aller rechten eerbie digen gelijk de Grondwet voorschrijftde gemengde school prijs gevenenóf open bare gezindheids-scholen oprichtenóf, be ter nog, het onderwijs aan de kerkge nootschappen overlaten, en slechts staats onderwijs geven daar, waar door deze geen voldoend onderwijs gegeven wordt. Wij resumeeren verder. De Regeering geeft bij dit ontwerp geen neutraal onderwijsmaar treedt in art. 23 op godsdienstig gebied en wel zóó, dat het grootste gedeelte der natie er geen vrede meê kan hebben. Zij verlaat dus het standpunt haar door de Grondwet aangewezenen schendt de rech ten der meerderheid in den lande en wel in eene zaak, die allen ten zeerste ter harte gaat en die de Minister Heemskerk zelf genoemd heeft: „de grootste en diepste „van alle politieke quaestiën." In een volgend artikel beschouwen wij neutraal onderwijs van het Katholiek stand punt. HMRLMMH WEEKBLAD. ABONNEMENTSPRIJS: Per 3 maanden voor Haarlem75 Cents. Buiten Haarlem franco per post85 Afzonderlijke Nommers6 PRIJS DER ADVERTENTIEN Van 16 regels30 Cents Elke regel meer5 Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Dienstaanbiedingen 25 cents per advertentie a Contant. Advertentiën worden uiterlijk Zaterdag vóór 12 uur 's middags ingewacht. Agite ma non agitate. Een gouden oorbel. Een gouden ring (defect.) Eene portemonnaie. Een vloermat Een werkbroek in een zakdoek geknoopt, en Een griftendoos. Voorts te bevragen Acht jongenskielenen Acht dito broeken. Nog onafgehaald. Vijf witte zakdoeken. Een bloedkoralen ketting van drie snoeren met gou den slot, en Eenige portemonnaie's met geld. Alles op straat gevonden.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1877 | | pagina 1