NIEUW E
No. 87.
De onderwijs kwestie in den
Pruisischen landdag.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem75 Cents.
Buiten Haarlem franco per post90
Afzondarlijke Nummers 6
Dit blad verschijnt twee maal per week.
In Kalf formaat 'S WOENSDAGS AVONDS.
In geheel „ZATERDAGS
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
De bovenstaandegewichtige kwestie is
thans aanhangig in het Pruisische huis van
afgevaardigden. Juist van pas voor ons land,
waar ze eerstdaags aanhangig zal worden.
Onze regeering kan dan eens het een en
ander afzien, maar kan dan tevens leeren
wat moois de Culturkampf al te weeg brengt.
Om de vele dwaasheden en schier onge-
loofelijke ongerijmdheden waartoe die on
zalige strijd zijne aanhangers voert, gevoelen
wij ons gedrongen, onzen lezers eene kleine
bloemlezing uit de Kamerdebatten te gunnen.
Toen de wet ingediend werd en daaruit
bleekdat de scholen voor de Katholieken
ten eenen male onbruikbaar zouden worden,
richtten duizenden in den lande, meest
Katholieke huisvaders, petitien tot de re
geering, om die wet toch niet door te
drijven, althans met zulke barbaarsche be
palingen niet.
Nu hadden de nationaal-liberalen liever
die verzoekschriften onaangeroerd ter zijde
gelegd, doch de berg was zoo groot, dat
zij er toch goedschiks of kwaadschiks aan
moesten. Eene commissie werd benoemd om
de bezwaren, in de petitien vermeld, te
onderzoeken.
Men stemde, wie leden daarvan zijn
zouden en ziet, allen waren het vrienden
van de regeering, niet één Katholiek.
Dat was zoo in het oogvallend dat dit
zelfs de Fortschrittsmannen niet verdragen
konden. Een hunner afgevaardigdenRichter
staat op en zegt: „Mijne heeren, dat gaat
niet aan, men benoemt daar een evange
lisch predikant en nog wel een liberaal tot
onderzoeker van de grieven der Katholieken,
dat noem ik den bok tot tuinman maken.
Ik stel daarom voor eenvoudig al de petitien
te weigeren en tot de orde van den dag
over te gaan."' De vertegenwoordigers der
regeering hoorden dat rustig aan. Zij von
den het niet de moeite waard er op te
antwoorden. Als over de wet gestemd moet
worden, stemmen zij eenvoudig voor de
wet zij hebben de meerderheiddus hunne
zaak is toch zeker. Doch het neemt niet
weg, dat zij van de Katholieke centrums
leden voor hunne verachtelijke dienstbaar
heid menigen bitteren pil te slikken krijgen.
Zoo trad Reichensperger geducht op tegen
den Ministerdie in zijn wetsontwerpwel
is waar, het vroeger bestaande artikel liet
bestaandat de kerkgenootschappen de
leiding van het godsdienstonderricht op de
scholen mogen bezitten, maar het in zijne
toelichting krachteloos maaktedoor te
zeggen, dat die leiding niets meer betee-
kenen kon dan het recht om het onderricht
van den godsdienstonderwijzer aan te hooren
en bezwaren bij de autoriteit in te brengen.
,Neen, zegt Reichensperger, de vorige
wetgever verstond het anders en eene vijf-
en twintig-jarige toepassing toont, dat leiding
hier beteekent regeling en bewaking door
de Kerk. Indien de Minister zijne verkla
ring volhoudt dan beteekent het artikel,
dat de Pruisische regeering de verkondigster
en leerares van den Katholieken godsdienst
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
Yan 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 cents per advortentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Zaterdags en Woensdags
vóór 12 uur 's middags ingewacht.
Uitgever W. KUPPERS.
is in de scholen!" En dat Falk en zijne
aanhangers daarvan uitgaan blijkt verder
als zij verlangendat men slechts die pas
toors bij het godsdienstonderwijs wil toelaten,
tegen wie de regeering geen bedenken
heeft, en indien zij allergenadigst een pastoor
toelaat, zoo mag hij wel eens een woordje
tot de kinderen spreken, maar volstrekt
den onderwijzer geene aanmerkingen maken.
Wil de pastoor den onderwijzer eens over
iets onderhouden, zoo moet het, wanneer
deze zoo goedgunstig is hem aan te hooren
onder vier oogen geschiedenen geeft dan de
onderwijzer geen gehoor aan de wenschen van
den geestelijke zoo kan deze zijn beklag
daarover indienen bij het schooltoezicht,
zoodat ten slotte niet de Kerk, niet de
pastoor of bisschop de beslissing in handen
heeftmaar de schoolraaddie uit staats
ambtenaren bestaat.
Wie anders heeft dus de leiding in han
den dan de Pruisische Staat?
Het is nog fraaier. Een vertegenwoor
diger der regeering verklaarde met waarlijk
huiveringwekkende duidelijkheid, dat, „in
geval van strijd over een dogmatisch punt
der katholieke geloofsleer tusschen onder
wijzer en pastoor het staatstoezicht uitspraak
moest doen".
De regeering zou zich voor deze geval
len wel inlichting verschaffen bij Katholieke
ambtenaren en dagbladen, anders waren
er nog altijd wel Katholieke leden aan den
schoolraad of bisschoppen of andere kerk
voogden, doch de regeering moest uit
spraak doen. Als dus in het vervolg de
Katholieken in Pruisen twijfel koesteren
of iets overeenkomstig de Katholieke leer
is of ketterij moet heeten, dan vervoegen
zij zich slechts bij den protestantschen
schoolraaden ten slotte doet de Pruisische
minister van eeredienst als Paus uitspraak.
En van welk gehalte zijn die nieuwer-
wetsche Kerkvaders. Meest Protestanten,
of naam-Katholiekende echt Katholieke
leden van het Schooltoezicht zijn in de
minderheid en worden van den kern der
zakenverwijderd gehouden. Een voorbeeld
Roe de meerderheid is, zal voor de rest
spreken.
Te Keulen werd de heer Lauer tot lid
benoemd, de man was geestelijke en nam
toch de waardigheid aanwaarom Om
te kunnen trouwen. Hij kiest zich tot le
vensgezellin eene Protestantsche dame uit
en treedt dus tot ergernis der Katholieke
bevolking zijne gelofte met voeten. Zijne
benoeming heeft nu binnen kort plaats ge
had door denzelfden minister, die vroeger
een onderwijzer te Weiszensee afzette, wijl
.hij zich niet kerkelijk maar slechts voor
het gerecht had laten trouwen. Doch toen
kende men de Meiwetten nog niet.
Thans echter baart het niet eens opzien
als een afvallig priester, zijne gelofte bre
kend met eene Protestantsche vrouw een
zoogenaamd huwelijk sluit. Thans wordt
zulk een fatsoenlijk heer van Staatswege
tot opziener, tot rechtspreker in zaken de
Katholieke geloofsleer betreffende aange
steld.
Heerlijke vruchten, leerrijk voorbeeld!
Nu reeds is Pruisen tengevolge van den
Culturkampf zoo diep gezonken, dat lage
sujetten publiek voor staatsambten uitge
zocht worden. Nu reeds is de atmospheer
in de geheele regeering zoozeer door vrij
willig knechtschap verpest, dat vrijheids
lievende mannen er van walgen. Arm land,
dat zoo geregeerd wordt, rampzaliger land
nog dat zulk een voorbeeld volgt
BUITENLANDSCH OVERZICHT.
Frankrijk verkeert in een ondragelijken
toestand. De heer Batbie is evenmin als
de heer Dufaure in de samenstelling van
een Ministerie kunnen slagen. De Maar
schalk heeft den hertog d' Audiffret-Pasquier,
die zich als welwillend verloskundige aan
bood met de volgende woorden weggezon
den Wel verplicht mijnheer de president
van den Senaat, maar het is reeds afge-
loopen. Gij behoeft u de moeite niet te
geven om terug te komen. De Maarschalk
moet wel engelengeduld bezitten zegt Louis
Veuillot.
Le Monde wil dat de Maarschalk zijn
Ministers nu flinkweg kieze uit de rechter
zijde, uit mannen die zijn politiek hebben
gesteund. De tijd van praten is voorbij
die van den hoogsten strijd is gekomen.
De Maarschalk moet zich geheel verlaten
op de conservatieven, omdat er voortaan
buiten hen geen werkelijke vertegenwoor
digers van den volles-wil en geen partijen
bestaan, met welke men tot eene schikking
kan komen.
Tot eene deputatie, die den Maarschalk
eenige verzoekschriften kwam overhandigen
waarin zijn aandacht gevestigd wordt op
den ongelukkigen toestand van den handel,
antwoordde de President, dat hij in geen
discussie kon treden over de staatkundige
vraagstukken. Hij verzekerde wijders, dat
hij persoonlijk niet door eerzucht is bezield.
Hij is niet de man van een partij. Hij
zal de republikeinsche instellingen tot iü
1880 handhaven. Yoor het overige zal hij
handelen naar de inspraak van zijn gewe
ten en overeenkomstig de belangen van
het land.
Andermaal heeft de heer Dufaure zich
belast met de samenstelling van een nieuw
Kabinet en wel als volgtDufaureminis
ter van Justitie en president; Marcère Bin-
nenlandsche Zaken; Waddington Buiten-
landsche Zaken; Bardoux.Onderwijs; Bo-
relOorlog; Fothuau, Marine; Lèon Say,
Financien; Teisserenc de BortKoophan
del; en FreyeinetOpenbare werken.
In Pruisen beginnen zoo langzamerhand
zich allerlei geruchten te verspreiden om
trent de binnenlandsche crisis. Prins von
Bismarck heeft opnieuw verzocht ontslagen
te worden, men zegt, dat hij niet naar
Berlijn wil terugkeeren omdat de Keizer
niet wil toegeven ten opzichte van binnen
landsche hervormingenwelke de Kanselier
wil invoeren. Inmiddels begint langzamer
hand anarchie in Pruisen te heerschen
want de eene minister krijgt na den andere
verlof, en de zaken worden gaande gehou
den door ondergeschikte personen.
Dr. FalkMinister van Eeredienstzal
zegt men aftreden als dr. Hermann zijn
ontslag verlangt als voorzitter van den
Evangelischen Opper-Kerkeraad.
De Kreuz-Zeitung verzekert, dat prins
von Bismarck zijn weder geheel in functie
treden afhankelijk stelt van het ter zijde
stellen der Katholieke invloeden welke zich
thans ten Hove zouden doen gelden.
O dat Ultramontaansche spook.
Over het gebruik der gelden van't Wel-
fenfonds verwacht men interessante ont
hullingen, die in een brochure in Zwitser
land zullen uitkomen. Als schrijver vermoedt
men von Arnim.
De Russische bladen en vooral de Ruski
Mir steken den draak met Engeland, dat
telkens dreigt met interventie in den Oos-
terschen oorlog en steeds, als het op stuk
van zaken aankomt, weer in zijn schulp
kruipt. De Turksche leening wordt be
schouwd als een middel voor Engeland om
de Turksche vloot als onderpand in bezit
te krijgen, ten einde aldus te voorkomen
dat ze Russische buit worde.
Keizer Wilhelm ontving 11. Maandag een
rechtstreeks telegram van den Czaar, waarin
de mededeeling van de overgave van Plew-
na werd medegedeeld. De Keizer heeft hem
daarop onmiddellijk eene felicitatie gezonden.
Do Czaar zal nu naar St. Petersburg
terugkeeren en den Russischen Minister van
Oorlog, het kruis van St. George mede
brengen.
De Porte ziet in het plan van den Rus
sischen kommandant van Kars, om de 5000
k 6000 gewonde en zieke Turkendie zich
aldaar bevinden, naar Erzerum te doen
overbrengen, een schending van art. 6 der
conventie van Genève 't welk voorschrijft,
dat de zieken en gewonden moeten verpleegd
worden in de localiteit, waarin zij worden
aangetroffen en gevangen genomen. Turkije
zijnerzijds leeft die bepaling na, en nu roept
het de tusschenkomst der groote Mogend
heden in, om Rusland te bewegen, een
plan te laten varen, zoo rampzalig voor
de ongelukkige slachtoffers, wier leven daar
door in gevaar zou komen.
DE OORLOG.
Te Constanstinopel heeft men in don Groo-
ten Raad van het krijgswezen besloten, den
strijd tot het uiterste door te zettenen daartoe
zal eene nieuwe lichting uitgeschreven worden
van 200,000 man.
Op den weg van Plewna naar Grivica, op
de plaats waar Osman-Pacha zijn standaard
had geplanthebben de Russen in tegenwoor
digheid van den Czaar een dankstond gehou
den. Daarna gebruikte de Czaar te Plewna
het ontbijt en ontving hij Osman-Pacha, met
wien hij zich vriendelijk onderhield en dien
hij uit hoogachting zijn degen terug gaf; hij
stelde zijn eigeu rijtuig en zijn gewoon escorte
ter beschikking van de.i gewonden en gevan
gen Turkschen generaal.
Naar de verklaring der gevangen chefs van
den Turkschen staf telt het leger van Plewna
60 bataljons, weinig cavalerie, 7 pacha's
(generaals) en 60 stukken geschut. Het aantal
troepen is echter niet daarnaar te bepalen.
Het bedraagt zeker eer minder dan meer dan
30,000 man, doch zelis al is het bericht uit
Bucharest waar, dat behalve 40,000 combat
tanten nog 20,000 zieken en gewonden den
Russen in handen vielen, dan nog is 'teen
