NIEUWE
No. 153.
Zondag 17 Maart 1878.
3® Jaargang
Mr. F. J. M. A. Reekers,
De godsdienst en het
openbaar lager onderwijs.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
Uitgevers: KÜPPERS LAUREY.
Bij dit nommer behoort
een Bijvoegsel.
De verkiezing voor een lid der 2e
Kamer in het district Haarlemmermeer
zal op Dinsdag den 19n dezer, gehouden
worden.
Kiezers! Gewichtig is de keuze, die
ge te doen hebt. Het algemeen welzijn,
de belangen van het onderwijs uwer kin
deren moeten op den voorgrond staan.
Vooral in de tegenwoordige omstandighe
den, nu de wet op het onderwijs van den
minister Kappeyne is ingediend, zijn er
mannen noodig, die niet alleen het recht
der Katholieken maar ook dat der geloovi-
ge Protestanten, op het gebied van het
onderwijs, met alle kracht weten te ver
dedigen tegen de overheersching van het
moderne ongeloof.
Daarom Katholieken en geloovige Pro
testanten ter stembus, maakt allen van
uw burgerrecht gebruikvervult uw burger
plicht, en stemt Dinsdag 19 dezer als
één man op
advocaat te Amsterdam.
Het ongeloof heeft ons dierbaar vader
land nog niet tot zulk een volslagen ver
derf kunnen brengen, dat onze Regeering
eene wet tot regeling van het lager onder
wijs zou durven voorstellen, waarin God
en godsdienst geheel vergeten was. Keen,
volgens het nieuwe ontwerp kunnen onder
de schoolautoriteiten geen andere mannen
plaats nemendan zijdie door het afleg
gen van een eedof van eene in sommige
gevallen daarmede gelijkstaande belofte
plechtig getuigen, dat zij aan het bestaan
van een persoonlijken God, die looner en
straffer is, gelooven. Dat ook de onder
wijzers aan het bestaan van God moeten
gelooven blijkt uit deze voordracht niet,
wel dat zij een getuigschrift van zedelijk
gedrag over de twee laatste jaren moeten
toonen, om eene benoeming te kunnen
aanvaardendat zij de bevoegdheid tot het
geven van lager onderwijs verliezen, als
zij bij eindvonnis veroordeeld zijn wegens
misdaaddiefstaloplichtingmeineedmis
bruik van vertrouwen of aantasting der
zeden dat zij ook om andere niet genoemde
redenen ontslagen kunnen wordenzoo ook
om ongehoorzaamheid. De bijzondere on
derwijzer kan deze bevoegdheid ook ver
liezen, als hij hij zijn onderwijs leeringen
verspreidt, strijdig met de goede zeden of
aansporende tot ongehoorzaamheid aan de
wetten des lands, of als hij zich aan een
ergerlijk levensgedrag schuldig maakt. Nu
moeten wij wel aannemendat ook dezelfde
straf voor gelijke overtreding den openbaren
onderwijzer zou treffenmaar ieder weet
dat het begripmisschien ook wel het ge
voel van zedelijkheid bij velen, ook zelfs
onder de beschaafde klassenzeer verschil
lend is, en dat de goede katholieken en
protestanten op dat punt dikwijls veel kies
keuriger zijn dan de autoriteiten, die over
de goede zeden van een onderwijzer hebben
te beslissen. Zijn nu die autoriteiten goede
christelijke mannendoordrongen van het
ware begrip van christelijke zedelijkheiddie
er veel meer dan het uitwendige fatsoen voor
eischenzijn zij niet gehoudenom alleen
volgens de begrippen, in deze wet over
zedelijkheid neergelegd, te oordeelenmogen
zij nog met een anderen maatstaf meten,
dan zou deze wet de nauwere begrippen
van zedelijkheid nog niet uitsluiten. Blijft
men echter alleen aan den letter van dit
ontwerp hangen, dan zal men in de toe
komst al met een luttel weinigje zedelijk
heid op de openbare school tevreden moeten
zijn. Yolgens het nieuwe ontwerp wordt
evenmin als volgens de bestaande wet van
den onderwijzer vereischt, dat hij een gods
dienstig man zij; ook niet, dat hij eenige
waarde hecht aan het christelijk geloof. Hij
kan heiden, mahomedaan of wat ook zijn,
christen behoeft hij niet te wezen. De eisch
isdat hij het schoolonderwijs ook dienst
baar make aan de opleiding der kinderen
tot alle christelijke en maatschappelijke
deugden. Hij zal dus moeten weten wat
christelijke deugden zijn. Hij zal verder ook
kennis moeten dragen van de godsdienstige
begrippen van andersdenkenden, om niets
te leeren, te doen of toe te laten, wat
strijdig is met den eerbied aan die gods
dienstige begrippen verschuldigd. Hieruit
volgt, dat een onderwijzer aan de openbare
school een ernstige studie moet hebben
gemaakt van alle godsdienstige begrippen.
Hoe toch zal men eerbied kunnen hebben
voor het ongekende De wetgever kan toch
niet tevreden zjjn met de dikwijls scheeve
voorstellingen, die men zich in het dage-
lijksch leven over de godsdienstige begrip
pen van anderen vormt. Het zal voor den
onderwijzer toch niet genoeg zijn, dat hij,
onueen voorbeeld te noemenover de R. K.
Kerk niets anders weet, dan wat hij uit
sommige den roomschen vijandige schrij
vers heeft opgevischt. Hij moet dus den
Roomschen Catechismus goed bestudeeren.
Als hij nu de godsdienstige begrippen daarin
vervat weet te ontzien, zich bij zijn on
derwijs, uit eerbied voor de protestanten
niet inlaat met de begrippen, die daarte
gen protesteeren, wanneer hij ook dejood-
sche denkbeelden spaarten al de ongeloo-
vige begrippen, die hij uit eene weinig
grondige kennis der geschiedenis, uit ver
keerd voorgestelde feiten uit veelvuldige
opgedischte onwaarheden en uit eene op
pervlakkige studie van de natuurwetenschap
pen zich eigen maakte weet op zij te stel
len dan zal hij het eerste vereischte bezit
ten, dat voor een onderwijzer aan de open
bare school volgens Art. 33 gevorderd
wordt. Dat echter is niet genoeg. Hij
moet zijne eigene vooroordeelen tegen de
godsdienstige begrippen van andersdenken
den zoo onder zijn beheer hebben, dat
hij nooit, zelfs niet door een hoofdschud
den, een glimlach of een afkeurende be
weging iets van zijne meening late blij
ken. Hij mag zelfs niets toelaten, wat met
die begrippen in strijd is. Waar zulk een
man te vinden P Het ontwerp van wet
veronderstelt dat men voor circa ieder veer
tigtal kinderen zulk eenen man van zelf-
beheersching, zulk een man van kennis
vinden kan; het ontwerp meent zelfs, dat
jongelingen van 18-jarigen leeftijd tot zulk
eene kennis en zelfbeheersching kunnen
gekomen zijnimmers deze zullen na goed
afgelegd examen als onderwijzers kunnen
optreden.
Zoo krijgt men eene school met eene
zedeleer, waarover allicht de barbanrsche
volken zich zouden schameneene school
met zulk een flauw bewustzijn van God en
godsdienst, dat de heidenen haar afschu
welijk zouden vinden, terwijl alleen de
ongeloovigen haar voor genoegzaam konden
houden. Ja, genoegzaam voor een volk,
dat God en godsdienst verloochentGe
noegzaam voor wilde horden, die in de
teugelloosheid van de losbrekende harts
tochten hunner kinderen het geluk des levens
stellen, die in de bandeloosheid de hoog
geroemde vrijheid bewonderenmaar niet
voldoende voor het echte Nederlandsche
volk, dat aan de voorvaderlijke zeden van
het christendom zich blijft hechten, al
durven sommigen zijner bestuurders het
onverholen verkondigen, dat zulke scholen
die zij neutrale scholen gelieven te noemen,
de kweekplaatsen van de echte burgers
zijn, dat de bijzondere godsdienstige school
de vijandin van die gevierde neutrale school
is, en dat die bijzondere schoolals ware zij
een noodzakelijkeen onvermijdelijk kwaad,
geduld maar op geene wijze bevoordeeld
mag worden. Alleen voor die openbare
neutrale scholen mogen de belastingpennin
gen van een christenvolk dienenmaar
geen cent voor de godsdienstige scholen
van datzelfde christenvolk. Het mag nog
van geluk spreken dat de godsdienstige
bijzondere scholen worden geduld. De bo
vendrijvende partij zou, als zij consequent
hare beginselen durfde doordrijven, die
scholen moeten opheffen. Wat zouden de
minderheden er tegen kunnen doen Zoo
deze eene godsdienstige school verlangen,
zoo zij zich overtuigd houden dat veel weten
zonder een godsdienstig leven gevaarlijk
is voor de veelweters zelve en voor hunne
medeburgersdat de meer dan gewone
kennis der natuurkrachten den deugniet
verschrikkelijke wapenen van moord en
brandstichting in de handen geeft, enz. enz.
laat die eenvoudige minderheden dan zelve
scholen naar hartelust oprichten maar
eerst zullen zij voor de neutrale school
betalen wat deze van noode heeft, om te
kunnen schitteren, en dan kunnen zij uit
eigen middelen hunne scholen betalen. Dat
is belasting op hot godsdienstig gevoel van
eene christelijke natie
Nu, zegt men, de openbare school kan
niet anders dan neutraal zijn, en die neu
trale school moet regel wezen. En zonder
een schijn van bewijs aan te geven, werpt
men de tegenovergestelde meening zoover
mogelijk weg, die meening, die uit het
gemoed van een christenvolk zich luide
uitspreektde godsdienstige school moet
regel en de neutrale moet aanvulling of
uitzondering zijn.
De uitzondering is regel geworden. En
die uitzondering, tot nu toe bij de wet nog
niet als regel vastgesteld zalgaat het
nieuw ontwerp door, tot regel verheven
worden. Aan het godsdienstig gevoel der
natie wordt slechts een en ander brokstuk
toegeworpenb. v. dat de schooluren ruimte
zullen moeten laten voor godsdienstonder
wijs enz.
De memorie van toelichting zal bij de
nieuwe wet kunnen voegendaar wij be
grijpen, dat godsdienst bij staatsburgers
niet noodzakelijk en voor de eendracht na-
deelig is, zoo hebben wij goedgevonden,
om de godsdienstlooze of neutrale school
met alle kracht te bevoordeelenmaar dewijl
er nog menschen zjjn, die aan eene gods
dienstige school hechtenzoo zijn wij voor
eerst nog genoodzaaktom tegen onzen zin
die godsdienstige school te dulden.
Zoo wil men den godsdienst in het chris
telijk Nederland behandelen. D.
BUITEN LANDSCH OVERZICHT
De ex-Italiaansche minister Crispi heeft
nog eene derde vrouw. Reeds vóór zijn
eerste huwelijk op Malta verheugde hij
zich in het bezit van een zoon. Toen Crispi
moest vluchten, begaf zich de moeder van
dezen zoon bij Crispi's vrienden en ver
klaarde zijne echtgenoote te zijn. Zij ont
ving uit het partijfonds eene maandelijksche
toelage van 60 franks. Yermits nu reeds
eene derde vrouw van den diplomatieken
handelsreiziger. Crispi ontdekt is, zoo zal
op alle plaatsen waar hij op zijne laatste
reis is afgestapt van ambtswege onderzoek
gedaan worden of er nog meer echtgenoo-
ten worden aangetroffen. Alle nog te vin
den exemplaren worden direct naar den
Mormonenstaat aan de Zoutzee gezonden,
waar de heer Crispi als opvolger van den
profeet Brigham Young zal worden be
noemd.
Koning Humbert, zit zonder ministerie.
Crispi is op den loop en Cairoli is nog niet
gereed. Yoor de portefeuille van Binnen-
landsche Zaken wordt Zanardelli en voor
die van Financiën Seismit Doda genoemd.
Rusland heeft op nieuw met verscheiden
Moscousche firma's overeenkomsten gesloten
tot de levering van mondbehoeften en de
noodige fourages, tot bestrijding van de
behoeften van twee legercorpsen voor den
tijd van twee maanden.
De Porte treft maatregelen om haar gar
nizoenen in Bosnië uit te breiden. Bij Bi-
hatsch zal een kamp voor 40,000 man wor
den opgerichtleveringscontracten voor de
approviandeering van de troepen zijn reeds
gesloten.
In Bosnië en de Herzogewina duurt de
beweging, om een bezetting door Oosten-
rij ksche troepen uit te lokken, voort.
Ignatieff en Reouf Pacha zijn Maandag
avond met het vredesverdrag te Odessa
aangekomen en Dinsdag-middag om 2 uur
per spoor naar Petersburg vertrokken.
Het bezoek van Grootvorst Nicolaas aan
den Sultan is verdaagd wegens de onge
steldheid van den laatste; de Sultan heeft
HAAREE
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem75 Cents,
Buiten Haarlem franco por post90
Afzonderlijke Nummers 6
Dit blad verschijnt twee maal per week.
In half formaat 'S WOENSDAGS AVONDS.
In geheel ZATERDAGS
AGITE MA NON AGITATE.
COERMT.
PRIJS DER ADVERTENTIÊN
Van 1—6 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Grooto letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 cents per advertentie k Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Zaterdags en Woensdags
vóór 12 uur 's middags ingewacht.