NIEUWE
No. 170.
Donderdag 6 Juni 1878.
3e Jaargang.
Volksverwildering in Pruisen.
ï7~
de twee nichten.
HAARWHI I III KI VI.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlemf 0,85
Buiten Haarlem franco per post. 1,
Afzonderlijke Nummers0.00
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
.tK"maiktiesdhtp
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dingsdag- en Vrijdag-
avond ingewacht
Uitgevers KÜPPERS LAUEEÏ.
De Meiwettenhet godsdienstloos lager on
derwijs en de volksbederfkunde gaan in
Duitsehland hand aan hand om een toestand
voort te brengen, die het groote Duitsche
Vaderland met de verschrikkelijkste gebeur
tenissen bedreigt. Veler oogen schijnen zich
echter eenigermate te openen, en er wer
den in der haast wetten tegen de socia
listische woelingen" ontworpenvan welke
.maatregelen" in de eerste jaren wellicht
niets zou gekomen zijn als Hödel op den
Keizer zijn moordtuig niet had aangelegd. Het
Duitsch gouvernement meende met die wet
ten tegen de woelingen der Sociaal-Demo-
craten uit te vaardigen de koe bij de horens
te vatten en de Duitsche maatschappij te
behoeden voor de uitbarstingen van het
dreigendste gevaar. Wij twijfelen er echter
ten sterkste aandat al waren die wetten
aangenomen, zij in staat zouden zjjn ge
weest, om Duitsehland te vrijwaren van
even bloedige catastrophen als de vloek
waardige Fransche revolutie in het laatste
der vorige eeuwten schande der mensch-
heid, ter verafschuwing heeft geleverd. Ei
zjjn andere maatregelen noodig om het
goede doel te bereiken. Deze zijn: lo. On
verwijlde afschaffing der Meiwetten, 2o. In
voering van Godsdienstig lager onderwijs
3o. Veredeling van het volk. Zonder deze
zullen alle mogelijke wetten tegen de So
ciaal-Democraten falen, zal de verwildering
des Volks slechts verergeren.
Door tegen de Katholieke Kerk een on-
zinnigen strijd te voeren heeft het Duitsch
gouvernement zich zeiven met schaden en
gevaren omringdde verwildering des volks
is na de invoering der Meiwetten dra op
gemerkt geworden en sedert sterk toege
nomen. Alles schijnt er ook op aangelegd
om zelfs de jeugd te bederven, ten gevolge
waarvan in Pruisen alom luide klachten
worden aangeheven over zeer bedroevende
verschijnselen, die zooveel onrust baren. Bij
de onlangs in de oostelijke provinciën in
Pruisen gehouden eindexamens kon nog niet
de helft der leerlingen tot de Hoogescliool
worden toegelaten. En wat is de voornaam
ste oorzaak van het kwaad? Volgens het
vrij algemeen gevoelen veler opvoedkundigen
FE UIL LET ON.
de onbekenden.
Vervolg
De twee nieuw aangekomen naderden de ta
fel, en zeiden:
Een vroolijke vastenavond
Insgelijks! antwoordden de aanwezige
personen.
Vervolgens nam éene der twee vrouwen, zon
der omslag te maken, twee stukjes suikergoed
op een bord, gaf er een stukje van aan hare
gezellin, lichtte het benedeneinde des sluiers op,
en bracht het andere stuk naar den mond. De
tweede, hare gezellin navolgende, nam op een
ander bord twee koekjes, gaf er een aan hare
vriendinen beide aten ze het opop de kramp
achtige beweging, die de oogleden van mevrouw
üelman kenmerkteop haren geopenden mond
op de beweging van hare hand, die zich uit
strekte alsof zij den roof van haar nagerecht
is het >de ongeloofelijk hoog geklommen ge
notzucht en de daaruit voortspruitende afkeer
van werken hij de jeugd f »Te vergeefs", zoo
wordt geklaagdleidt de school door les
en voorbeeld tot ernstigen arbeid opbuiten
de school, niet alleen in huis en familie
maar helaasoveral waait eeii geheel andere
wind. Wordt al de genotzucht der jeugd
door het huis niet onmiddellijk bevorderd,
zij wordt uit zwakheid gedeeld, (geduld?)
Met het oog echter op de treurige gevolgen
is het hoog tijddat het huis der school de
hand reike tot krachtiger bestrijding van
dezen gevaarlijken vijand onzer jeugd en
onzer toekomst opdat er niet een geslacht
opwasse aan arbeid ontwend en voor genot
levend en ongeschikt tot het vervullen der
klimmende eischen van den Staat, de Ge
meente en de Kerk.
Het geldt de toekomst niet alleen van
onze zonen, maar van het vaderlanddat
burgers noodig heeft die willen en kunnen
arbeiden.
Wat dunkt U, Nederlandsche ouders,
valt er voor ons uit de Duitsche volksver
wildering niets te leeren? Of is hier de jeugd
nog vrij gebleven van de genotzucht en den
daaruit voortspruitenden afkeer van werken?
Naar onze meening zijn er nog andere
oorzakeno. a. het overspannen van den
geest der leerlingen met allerhande nutte-
looze wetenschapwaardoor de zucht naar
uitspanning en genot overdadig wordt in de
hand gewerkt. Zoo ook veroorzaakt de gods-
dimstloosheid van het onderwijs dat de jeugd
meent alleen voor deze wereld te moeten
leven. Hier te lande breekt het Huis ook
veel af, wat Kerk en School met groote
zorg en inspanning hadden opgebouwd.
Toch is in Duitsehland de School niet
geheel onschuldig aan de toenemende ver
wildering der jeugd. Zoo trekt de Neue
Badische Schulzeitung terecht hevig te velde
tegen de zonden der school op dit punt,
d. i. tegen de tentoonstellingen, concerten
en uitvoeringen en bals van scholieren
door de hoofden der scholen gegeven. Zoo
lang deze pedagogische mode-dolheden",
gelijk het blad ze noemt, tot bijzondere
inrichtingen en vooral tot meisjeskostscho
len bepaald bleven, heeft zij gezwegen,
maar nu slaat het kwaad tot de gewone
wilde voorkomenvolgde een schaterendonschul-
djg, kinderlijk gelach, dat door de beide meisjes
werd aangeheven. Dit lachen deelde zich mede
aan den heer Delman, aan de beide jongelingen
en zelfs aan de geestelijke zuster; maar het had
op mevrouw Delman geen invloed. Mijnheer
Delinan, die een grooten zilveren schotel vol
gekonfijte vruchten voor zich genomen had
wilde deze aan de beide vroolijke meisjes aan
bieden; maar de hand zijner heerschzuchtige
vrouw belette hem zulks, daar zij zijnen arm
tegenhield en met eene schelle, wanluidende
stem riep-.
Denkt gij dan inderdaad, dat ik al die schoone
dingendie mij sedert acht dagen zoo veel
moeite gekost hebbenzoo maar door elk een
zal laten verslinden?
Ik moet u opmerken, goede vrouw! her
nam haar goedhartige echtgenoot, dat u dit na
gerecht niet veel moeite gekost heeft, want wij
hebben het dezen morgen ontvangen.
Mevrouw Delman wilde antwoordenmaar
eene der twee jeugdige onbekende vrouwen stak
openbare scholen over. In Lubeck vond in
Januari 11. door de leerlingen eener open
bare school, in een publiek locaal, tegen
eene entree van 30 penningen (18 c)
eene uitvoering van zang en declamatie
plaats. Nog verderfelijker werken de kin
derbals. De »NBS." wenscht algemeene
invoering eener verordening, welke met
boete en gevangenis bedreigt het gebruiken
van kinderen in de schooljaren tot voor
stellingen van welken aard ook, in het
openbaar gegeven.
Inderdaad is het zeer te betreuren dat
de School behulpzaam is aan het Huis en
de Familieom de kinderbederfkunde en
volksverwildering bevorderlijk te zijn. Er is
echter nog een ander en niet minder ver
derfelijk kwaad, waarover in de Rhijn Pro
vincie luide klachten worden aangeheven:
het kostgangers of commensalenstelsel. Men
heeft de School wel eens aansprakelijk ge
steld voor de verwildering der jeugd, waar
de demoralisereende invloed van dat stelsel
de ware oorzaak was. In het verslag van
den Burgemeester van Oberhausen wordt,
na eene schildering van den invloed op
het geheele huisgezin en vooral op de kin
deren, gevraagd: wanneer de kinderen
dagelijks drinkgelagen en schandtooneelen
van allerlei aard in hunne woningen voor
oogen hebbenwat vermag de School (zelfs
de Kerk?) dan daartegen? De betrekkelijk
aanzienlijke verdiensten van jeugdige ar
beiders vergrooten het kwaad. Eindelijk de
Duitsche cafés-chantants over wier heil-
loozen invloed uit Barmen, Keulen, Dus-
seldorf, Krefeld, met' één woord uit alle
grootere gemeenten geklaagd wordt, en die
in Keulen de kooplieden reeds gedwongen
hebben, zich te vereeuigen tot het invoeren
en handhaven der bepaling, om hunne be
dienden, die zulke plaatsen bezoeken ter
stond te ontslaan.
Wat zal 't echter baten, de prijzens
waardige handelwjjze der Keulsche koop
lieden, als de politie de verderfelijke Cafés-
chantants niet verbiedt?
Die zich aan anderen spiegeltspiegelt zich
zachtMocht Nederland als in een spiegel
zien wat hier eindelijk ook volgen moet,
zoo van de verderfelijke richting, die in
vele zaken den boventoon voert, niet wordt
den arm uit, als om liet stilzwijgen op te leg
gen, en met eene zeer welluidende stem zei-
de zij:
Hola! wij zijn niet hier gekomen
om uw suikergoed op te eten, maar met een
doel, dat edeler en prijzenswaardiger is.
Zegt ons eerst eens wie gij zijt, onderbrak
mijnheer Delman.
Ik zal liever zeggen, wie gij zijt, ant
woordde zij, die aangesproken was.
Laat eens hoorenlaat eens hoorenzeide
mijnheer Delman, terwijl hij zich in den rug
van zijnen stoel vleide, en beproefde zijne ar
men te kruisen; dit laatste wilde echter niet ge
lukken, en hij kon er slechts toe geraken zijne
duimen bij elkander te brengendie hij in alle
richtingen draaide. Laat eens hoorenen begin
met mijlief kind
OvolgaarneIk zal beginnen met uwen
vader, een rijken bankier, die slechts een zoon
had. Die zoon beminde een armdeugdzaam
meisje, maar de vader noodzaakte hem mejuf
frouw Dorothea Marini te huwen. Uwe zuster
teruggekomen. Hier is men Duitsehland
in het godsdienstloos maken van het open
baar lager onderwijs reeds voorbijgestreefd,
en al zijn de kwade gevolgen van het ver
bannen der Godsdienst van de openbare
school nog uiet zóó voelbaar als in Duitseh
land, toch zullen ze niet uitblijven, tenzjj
verandering ten goede zulks verhoede.
Duitsehland, inzonderheid Pruisen, plukt
de wrangste vruchten: lo van de Meiwet
ten2o van de stelselmatige verwildering
der jeugd en des volks en de ongelooflijk
hoog geklommen genotzucht van beiden. 3o van
de kinderbals, concerten en uitvoeringen
van scholieren. 4o van de zedebedervende
Cafés-Chaniant. 5o van het kostgangers- of
commensalenstelseldat duizende huisgezinnen
verpest. 5o van het verbannen van duizen
den der edelsten uit het volk en het be
letten van de vervulling van vacante pas
toorsplaatsen, enz. Tegenover deze verre
gaande afwijkingen van den eenig goeden
weg zou 't weinig baten of de Pruisische
Landdag al scherpe maatregelen tegen het
woelen" der Sociaal- Democraten nam. Er
zijn heel andere maatregelen noodig om de
toeneming der volksverwildering te stuiten
en verbetering in den heilloozen toestand
te brengen, doch het is maar al te zeer
te vreezen dat de ingekankerde haat tegen
Rome zegevieren en zóó alle verbetering
beletten zal.
Het OOSTEN
Omtrent den opstand in het Rhodope-
gebergte verneemt men dat de opstande
lingen 30,000 man sterk, goed gewapend,
onneembare stellingen hebben bezet; de
Russische troepen die tegen hen ageeren
zijn machteloos en moeten zelfs op hun
eigen verdediging bedacht zijn. Aan een
Oommissie door de Porte afgezonden tot
onderzoeking van den opstand verklaarden
zij, niet de wapenen te kunnen neerleggen
daar zij geen vertrouwen stellen in de
Russen.
Generaal Todleben beweert, dat de jongste
troepen bewegingen moeten toegeschreven
worden aan gebrek van drinkwater.
Volgens the Times is de toestand in Bos
nië zeer bedroevend. Men hoort gedurig
van moordaanslagen gewag makenonlangs
Rosa, die de oudste was, ging, nog jong zijnde
naar liet klooster, en toen zij de jaren van ver
stand bereikt bad, wilde zij het niet meer ver
laten, en nam den sluier aan. Onder het schrik
bewind, werd zij uit het klooster verdreven, en
nam zij hare toevlucht tot haren broeder, die
haar vol liefde in zijn huis opnam. Gij hadt
twee vriendenFernandez genaamddie zich te
Madrid gingen vestigen; en gij zijt, nu de ou
ders dood zijn, de voogd hunner kinderen ge
worden
Verwonderlijk! verwonderlijk! zeide mijn
heer Delmanterwijl hij de spreekster met ver
bazing aanzag, en zijne duimen nog veel snel
ler deed draaien.
Maar om op de twee broeders Fernandez
weder te komen, zeide de tweede onbekende, op
hare beurt het woord opnemende. De oudste
maakte slechte zaken en stierf, zoo ook zijne
vrouwterwijl zij den tweeden broeder met hun
ne dochter een klein meisje, Maria geheeten
belastten.
{Wordt vervolgd).
