NIEUWE
18;).
Zaterdag 29 Juni 1878.
3 Jaargang.
H. C. TOMBERGH.
Dc Heer BH HKl.lllilt.
Voor de verkiezing van een lid
van den Gemeenteraad op 16 Juli
a. s. wordt dringend aanbevolen
ii i i ii i e
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden roor Haarlem0,85
Buiten Haarlem franco per post1.
Afzonderlijke Nummers0.06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5 u
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk D i n g s d a g- en V r ij d a g-
avond ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS LAUEEY
BERICHT.
Wegens den feestdag van H. II. Petrus en
Paulus verschijnt dit nommer een dag vroeger.
Ha TTaat
TER TWEEDE KAMER OP DON
DERDAG 20 JUNI LL.
Deze afgevaardigde begint met te zeg
gen, dat de Ministerwat betreft de ver
houding tusschen de openbare en bijzondere
schoolgetrouw is gebleven aan de begin
selen der wet van 1857daarom schaart
hij zich aan de zijde van den Minister. Dus
één punt goedalles goed.
Hp zal niet handelen over de vraag of
het wetsontwerp in strijd is met de Grond
wet; bij hem toch is door de lezing der
gewisselde stukken de overtuiging geves
tigd, dat de Minister volkomen in zijn
recht is. Bovendien heeft de heer Groen
van Prinsterer in 1863 ook in dezen zin
de Grondwet uitgelegd. Dat schijnt voor
den Haarlemschen afgevaardigde voldoen
de. Nu een gewezen predikant mag wel een
weinigje autoriteitsgeloof bezitten.
Wat de Katholieken verlangen, kan hij
als niet-Katholiek niet toestaan. Waarom
niet? Eenig antwoord: omdat hy niet
kan. Neen er volgt nog een schijnbaar
antwoord. De Roomsche kerk is in strijd
met de Grondwet van Nederland want Paus
Gregorius XVIz. g. heeft het eene waan
zinnigheid genoemd om te bewerendat
vrijheid van geweten en vrijheid van eere
diensten een recht isdat iedereu mensch
toekomt en dat in eiken goed geordeudeu
staat tot wet verheven en door de wet ge
handhaafd moet worden," De heerdeMeij-
ier gelieve nog eens de Grondwet na te
lezen en hij zal vinden, dat de vrijheid
om zijne godsdienstige meeningen te belij
den wel degelijk begrensd of beperkt is
door eene voor allen gelijke bescherming
tegen wanorde en overtreding der straf
wet waardoor of de Maatschappij of hare
FE UIL LET ON.
DE TWEE NICHTEN.
IV
IIF.T BOSCIUE
Vervolg
Wat is het? wat is het? vroeg mevrouw
Delman achtereenvolgens haren echtgenootde
zuster en de twee jonge lieden aanziende, die
beide een der meisjes onder den arm hielden.
Daniel en Joseph zijn weldra zes en twin
tig jaar ond zeide zuster Rosa het wordt tijd,
dat zij zich vestigen. Miriam en Pepita zijn
negentien jaar oud en zijn oud en verstandig ge
noeg om te huwenDaniel zou gaarne Pepita tot
vrouw hebben en Miriam versmaadt Joseph
niet.
De stem van zuster Rosa werd onmiddellijk
door die van mevrouw Delman overschreewd.
Wat beteekent dat alles? zeide zijwie
denkt aan huwen, zonder dat ik het beslist heb
Waarom heeft God eenen vader, eene moeder,
eeaen voogd aan kinderen gegeven als zij zel-
leden zouden kunnen nadeel lijden. Is er
n* strijd tusschen den Paus en onze Grond
wet. Wel neenHeeft de heer de Meijier dan
hier ter kwader trouw gespoken? Ook niet
De goede man heeft zich op een onbeken
den weg gewaagd, en dacht slechts; de
Katholieken moeten niet krjjgen wat zij
verlangen.
De Heer van Nispen had beweerd dat
in ons land van gemengde bevolking de
confessioueele school (zooveel noodig aan
gevuld door de neutrale school) stellig de
voorkeur verdienten hij wees op het voor
beeld van Pruisen De Heer d. M. die er
zichten aanhoore van het geheele Neder-
landsche volk, niet zonder eene misplaat
ste ironieop beroemde dat hem het geluk
was beschoren het mandement der bisschop
pen in handen te heb benheeft van dat
geluk geen partij weten te trekken. Ilij
had daar kannen lezen: »Met al de mid
delen die de godsdienst ter opvoeding
aanwendt, slaagt men er nog niet altoos
ineen jong mensch te vormen gelijk men
moet weuschen; zoo groot is het bederf
van 's menscheu hart. »Had hij dit gele
zen, dan zou hij de vervolging van den
godsdienst in Pruisen niet op rekening van
de confessioneele school gesteld, en daar
uit niet tegen die school gesophisticeerd
hebben.
Onze afgevaardigde gaat nu het bewijs
leveren dat hij nog een nieuweling is in
het parlement en weinig studie gemaakt
heeft van de verschillende voorstellen die
sedert 1857 ten voordeele van de gods
dienstige scholen zijn aangegeven. Met
het woord volkomen onuitvoerbaar en eene
spotternij op de vele godsdienstige scholen
die er zouden moeten zijn, maakt hij er
zich van af, terwyl hij nog eens laat zien
dat hij zelfs den syllabus gelezen heeft en
wel aanleg bezit om met wat meer studie
den zin ervan te leereii begrijpen. Nu hij
mocht wat wagen want de, Heer van Nis
pen had reeds gezegd dat hij niet van plan
was te antwoorden.
Nu komen de anti-revolutionaireii aan de
beurt. De Meijier bespreek^ hunne bewering
dat de scholendie zij liehhen en weu
schenzijn: scholen zonder leerstellingen,
en dat is niet overeen te brengen met het
ven doen kunnen wat zij willen Inderdaad
heden ten dage zijn de kinderen wijzer dan de
ouders. Ik heb gezegden ik heb beslistdat,
wanneer ik zou wetenwie van de twee dames
Anna isik haar aan mijnen zoon ten huwelijk
zal geren, en Maria kan wachten tot zich eene
rijke partij opdoet. Wat Joseph betreftdie be
zit niets; hij behoeft niet te trouwen.
Mijne waardste, zeide op dit oogenblik
mijnheer Delman, Joseph is niet zoo arm als gij
denktMaar dat is een geheim tusschen
Daniel en mijVoor het overigehaastte
hij zich er bij te voegen ben ik hetvolkoinen met u
eens.
Pepita en Miriam hadden sedert een oogenblik
den arm hunner geleiders verlatenen zacht tot
elkander gesproken. Toen mijnheer Delman op
hield met spreken naderden zij hem en Pepita
zeide
Mijnheer Delman en mevrouwgij hebt
het rechtuwen zoon en neef te beletten ons te
huwen, en wij zullen ons aan uwe beslissing
onderwerpen; maar wij verklaren u te gelijker
systeem van opvoeding, wat zij op hunne
scholen hebben ingevoerd. Hierop moge
partij zelf antwoorden.
Op de eerste grief tegen de neutrale
schooldat zij godsdienstloos is en toch
tot Christelijke deugden moet opleiden, geeft
hij, de godsdienstleeraar van vroeger, een
antwoord, waarin met opzet eene nadere
bepaling van godsdienst en van chistelijke
deugden wordt vermeden, waarin hij geen
hoogen dunk geeft van zijne vroegere
theologische studiën, daar hij zelfs geen
verband zag tusschen het Oude Verbond
en den beloofden Verlosser, waarin hij van
christelijke deugden spreektals van vruch
ten die men gebruikt zonder zelfs naar
den wortel te vragen; en hiermede schijnt
de zedenpreker van weleer te willen aan
geven dat men christelijke deugden zon
der wortel of stam zou kunnen opkwee-
ken.
Het is toch goed dat hij het ambt van
zedenmeester heeft neergelegd.
o o
Wij laten die leer of liever die meeiiing
aan hare eigene dwaasheid ten prooimaar
zien er een bewijs te meer in dat deze
eerste grief van het godsdienstig Neder-
landsche volk tegen de neutrale school ge
grond is.
Eene andere grief. Men wil hebben een
school met den bjjbel. Duizenden zijn er
die het willen maar de Meijier vindt dit
met vele anderen niet noodig. Deze uit
spraak moet voor allen voldoende zijn. Hij
treedt hier dus op als rechter in gewetens
bezwaren.
Voor de derde grief, de doodende con
currentie van het openbare onderwijs te
genover het bijzondere, geeft hij, met
een pijnigend misbruik van woorden uit
de H. Schrifteene vrij onwaardige verge
lijking van eene winkelneering ten beste.
Wel mocht de Heer Heijdeurijck hem in
dezelfde zitting de volgende humane kastij
ding toedienen. Evenzeer koesterde de
heer de Meijier de beste bedoelingen toen
hij straks het zuiver theologische terrein
betrad en ons als het ware de gelegenheid
benamhem in deze leekenvergadering te
beantwoorden, want anders zou ik vragen
als gij christelijke deugden zonder Christus
kentheeft Christus dan geen leer ge-
7 o o
tijd, dat, zoodra wij meerderjarig zijn, wij de
twee broeders Marcel zullen huwendie ons ten
huwelijk hebben gevraagd, en geen onderzoek
gedaan hebben wie van ons de rijke Anna was.
Wat Pepita zegt, denk ik, zeide Miriam.
En nadat de twee meisjes hunnen voogd ge
groet en zuster ltosa de hand gedrukt hadden
verlieten zij de zaal.
Wanneer een bliksemstraal op de tong van
mevrouw Delinan ware gevallenzou deze haar
niet beter verlamd hebben.
V.
HET KONTftACT.
Het zou moeilijk geweest zijn te zeggen hoe
laat mijnheer en mevrouw Delman den morgen
die op dit tooneel volgde, opstonden. Geloofwaar
dige getuigen hebben verzekerddat zij zelfs zich
niet ter rust hadden begevenen dat eene leven
dige woordenwisseling de bewoners van het ho
tel had wakker gehouden. Maar wat er ook van
zijdes morgens om negen uur duurde de rede
twist nog voort.
openhaard en hebt gij niet zelf, in
vroegere betrekking, wat gij voor die
leer hieldtgeleeraard Of zijt gij reeds
overgegaan tot de derde aera, ons door
den Heer van Houten aangekondigd, de
volledige emancipatie der natuur?"
De gemeente, waar hij vroeger als gods
dienstleeraar durfde optreden zal zich wel
gekreukt voelen over de oneerbiedigheid,
waarmede hij over den godsdienst sprak
zij echter mag zich zelve geluk wenschen,
dat hij haar voor «ene andere betrekking
heeft verlaten. Maar het kiesdistrict te
Haarlem kan geene bljjken van tevreden
beid aan haren nieuwen afgevaardigde ge
ven. De goedgezinden mogen al zeggen
wij hebben ons in dien man vergistmaar
daarbij kome het besluitom die vergis
sing zoo spoedig mogelijk te herstellen.
Er zijn in Nederland toch nog wel man
nen van zaakkennis te vinden wier logica
gezond, en wier godsdienstzin goed is, en
wier rechtgevoel nog edel genoeg is, om
ook het recht der minderheden te erkenuen
en te handhaven.
Kiest Haarlem bij de eerstvolgende ge
legenheid zulk een man, dan behoeft het
zich in het vrije en godsdienstige Neder
land niet langer over zijn afgevaardigde
te schamenen zal het zijne vroegere vergis
sing zoo goed mogelijk hersteld hebben.
Het OOSTEN.
Als een gevolg van den Russisch-Turk-
schen oorlog zal Turkije werkelijk een an
deren vonn moeten aannemen. De heereu
van het congres schijnen aldus besloten te
hebben. Ook de verdere maatregelen ten
opzichte van Bulgarije en Rumelië zullen
in de volgende zittingen besproken en vast
gesteld worden. Gisteren werd de voorloo-
pige westelijke grens, uit een strategisch
oogpunt, getrokken. Staat deze ook defini
tief vast, dan is de grootste moeielijkheid over
wonnen en hinderpalen worden er dan nau
welijks meer verwacht. De quaesties van
Bessarabie, Montenegro, Servie en Grieken
land zullen dan ook wel wat sneller van
stapel loopen. Wat Azie betreft, verwacht
men slechts een harden strijd over Batum,
dat de Turken vast besloten zijn op diplo
matiek terrein niet minder volhardend te
Ik zeg het u, mevrouw! riep de heer
Delman uit, dat de meisje» zullen handelen zoo
als zij gezegd hebbenZij zullen de broe
ders Marcel huwen, en die groote fortuin zal
voor den neus ran onzen zoon worden wegge
kaapt.
En ik zeg u mijnheer! zeide mevrouw
Delman op scherpen toon, dat ik mijne toestem
ming tot het huwelijk van mijnen zoon met
Maria niet geef.
En wie zegt u, dat Pepita Miriam is? her
nam mijnheer Delman.
Alles zegt mij dit, alles! bevestigde de
moeder van Daniel.
Als gij toch zoo zeker zijt, geef dan Miriam
aan Daniel, antwoordde de bankier.
En wie verzekert mijdat Miriam Maria
niet is.
Er kunnen toch geen twee Maria's en
twee Anna's zijn. vervolgde mijnheer Delman.
Wordt vervolgd).