NIEUWE
Donderdag 16 Januari 1879.
4e Jaargang.
Schouwburgen.
No. 240.
•m
1
5-
HAAMJM! ÏOMAÏT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlemf 0,85
Buiten Haarlem franco per postn U
Afzonderlijke Nummers0.06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIÈN
Vau 16 regels30 Ce«ts
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsraimte.
Dienstaanbiedingen 25 cents per advertentie a Contant.
Advertentiëu worden uiterlijk Dinsdag- en V r ij d a g-
avond ingewacht.
Te midden eener algemeene feestvreugde
en van de toebereidselen tot eene feestelijke
ontvangst van Neerlands Koningin, treft ons
het hartverscheurend bericht, dat Z. K. H.
PRINS HENDRIK het tijdelijke met het
eeuwige leven heeft verwisseld. De door zijn
edel karakter en hooggewaardeerde geestes
gaven algemeen beminde "Vorst werd door
den Heer van dood en leven opgeroepen.
De geheele natie deelt in den rouw der
koninklijke bloedverwanten en diepe weemoed
vervult de gemoederen over de koninklijke
Prinseswier geluk zoo spoedig in diepe
smart is opgelost. Bij hare tranen zal gansch
Nederland de zijne voegen, want de zoo plot
seling ontslapen Vorst was bemind gelijk
weinigenen daarom zal zijn verscheiden te
meer nog worden betreurd. Mogen de tranen
van het Nederlandsche volk balsem zijn voor
de wonde die in de harten der koninklijke
familie is geslagen.
Wij smeeken den Almachtige dat Hij zijne
vaderlijke vertroostingen met milde hand
reike aan zoo vele zwaar beproefde harten.
De Nederlandsche Natie heeft door den dood
van den geliefden Vorst een onherstelbaar
verlies geleden, maar de naam van PRINS
HENDRIK zal in de geschiedenis van Neder
land blijven voortbestaanomstraald met den
roem van een voorbeeldig leven.
In den bloeitijd der oude Grieken waren
de schouwburgen zeer gezocht en behoor
de het tooneelspel tot de godsdienstige en
patriotische feesten. In de middeleeuwen
diende het voornamelijk tot godsdienstige
voorstellingen, waarschijnlijk meestentijds
in den trant als die, welke elke tieujaren
gegeven worden te Oberammergau
en die eene wereldberoemdheid heb
ben verkregen. Langen tijd is het tooneel
spel vooral in Duitschland het vereenigings-
punt geweest vati de schoonste poëzie en
kunst. Vragen we naar het doel van het
tooneelspel en van de schouwburgen, dan
zouden we eenigszins sympathiseeren met
Shakespeare, die zijn Hamlet de vol
gende definitie laat zeggen: het doel van
het tooneelspel, zoowel in het begin van
zijn ontstaan als thans, was en is, aan de
natuur den spiegel als 't ware voor te hou
den; aan de deugd haar schoone trekken,
aan de ondeugd haar afgrijselijk beeld, aan
de eeuw en aan den tijd een afdruk van
F EU1LLE TO N.
De laatste Graaf
VAN
BLOMMEN STEIN
Vervolg.)
Elize wendde nu al hare welsprekendheid aan,
om hare zuster" tot andere gedachten te bren
gen, maar zij zou zeker den groeten angst
ran Constance niet overwonnen hebben, indien
de rentmeester niet haastig was komen aanloopen
en haar verzocht had zich spoedig naar den
H graaf te begeven, daar deze ïeeds zat te wachten
en zijne ontevredenheid over haar lang wegblijven
reeds luide had te kennen gegeven.
Zij spoedden zich nu naar het liaar door den
rentmeester aangeduide vertrek, en toen zij binnen
waren en plaats hadden genomen, zeide de graaf
kortaf:
„Ik verzoek u iii het vervolg u niet zoo lang
hunne verschijning en van hunnen
toestand te toonen. Daarmede is het doel
der dramatische poëzie even als hare voor
stelling aangewezen. Het dramatische ge
dicht heeft zich, overal waar zijn verbrei
ding mogelijk was, uit den religieusen eere-
dienst ontwikkeld. Het eigenlijke doel van
het tooneelspel had dus een grondslag, die
als 't ware moraliseereud op het volk moest
werken. Zoo althans beschouwden onze
voorvaderen de zaken. Hoe geheel anders
is het tegenwoordig gesteld. Toen de bloei
tijd der literatuur ten einde liep, was het
met het tooneelspel, om zoo te zeggen
gedaan. Wat er nog aan te bederven was,
dat werd door het liberalisme bewerkstel
ligd, want als een welig groeiend onkruid
zijn de schandelijke schouwburgen in den
laatsten tijd verrezen en hun bestaan wordt
als 't ware door het liberalisme verze
kerd.
Men zal ons niet van overdrijving be
schuldigen wanneer wij verklaren dat het
tooneelspel tot op den hoogsten graad der
zedeloosheid is gekomen. Het is als of een
aantal schrijvers zich ten doel gesteld heb
ben de ergerlijkste en meest zedelooze tek
sten te leveren voor de schouwburgen vau
den tegenwoordigen tijd. Parijs, Londen
en Berlijn zijn de brandpunten der teuge-
looze zinnelijkheid ten dien opzichte. Avond
aan avond vindt men in die steden de
schouwburgen gevuld met een publiek, dat
met volle teugen zijn dorscht leseht aan
de schandalen en liederlijke voorstellingen
der schouwburgen. Te Berlijn o. a. wordt
nu met zeldzamen en daverenden bijval en
tallooze malen, een blijspel opgevoerd ge
titeld: Was Gott zusammen fügt, das soil
der Mensch nicht scheidenoder Chemie
fiir 's HeirathenDit stuk moet een van
de liederlij kste zijn die in die stad der
Intelligenz" worden ten tooneele gebracht.
Een ander stuk was zóó stuitenddat een
Franschman de uitvoering verliet, betui
gende dat hij het niet langer kon aanzien.
Doch wij behoeven voor ons betoog niet
naar 't buitenland onze oogen te vestigen.
In eigen boezem vinden we helaas het kwaad
maar al te zeer verspreid. Onze Nederland
sche tooneelliteratuurdie haar bestaan
meestal vindt iu slechte vertalingen van
meer te laten wachten; de rentmeester zal u dien
aangaande mijne meening reeds hebben uitge
drukt."
„Die wij liever van u gehoord hadden," zeide
Elize, terwijl zij haren vader bijna dreigend
aanzag.
„En waarom? vroeg de graaf.
Constance zag hare zuster smeekend aan.
Elize scheen hierop geen acht te slaan en
hernam:
„Omdat het voor bijna volwassen meisjes en
de dochters van den graaf van Blommenstein
niet past, bevelen barer onderhoorigen te ont
vangen."
„Zwijg! riep de graaf toornig; ik zal doen het
geen mij bevalt, en ik ben u geen rekenschap mij
ner daden schuldig!"
De stilte, die hierop volgde, werd nu door
niets meer gestoord; ua het middagmaal begaven
de meisjes zich weder naar hare kamer, en zagen
haren vader dien dag niet weder.
Dagelijks echter hadden kleine schermutse
lingen tusschen vader en dochter plaats; hoe
slechte Fransche tooneelstukken, die, door
spekt met trivialiteiten en onzedige dia
logen, alle moraal ontkennen en alleen op
een onteerend zingenot werken, verkeert
in een treurigen toestand, helaas! Het volk
is door het verderfelijk liberalisme ontaard.
Door de zoogenaamde moderne richting in
godsdienstzaken, zijn de volkeren los ge
maakt van al wat godsdienst en morali
teit heet. De Fransche operetten en too
neelstukken zijn het vooral die op afschuw
lij ke wijze het volk met de ondeugden be
kend maken en die de lichtzinnigheid pre
diken. Eu dan durft men die producten
nog wel onschendbaar proclameereu om
dat men ze met den mantel der Kunst"
bedekt!
Een lichtzinnige roman werkt zeer ge
vaarlijk, maar erger nog eene immoreele
voorstelling op het tooneel, want zij neemt
door den glans der opvoering, de levendig
heid der voordracht, de muziek, de kleeding,
de gestes enz. de zinnen gevangen eii zij
dringt diep in de ziel van den aanschou
wer. Helaas! hoe menig onschuldig hart is
van het pad der deugd afgedwaald door
het bezoeken der schouwburgen en het aan-
hooren en het zien van tooneelstukken, die
stuitend en kwetsend zijn voor de zeden!
Uit deze beschouwingen zullen onze ge
achte lezers duidelijk bespeurd hebben dat
wij niet behooren tot de voorstanders van
schouwburgen, evenmin tot de bewonde
raars van tooneelstukken zoo als de tegen
woordige tijd die oplevert. Het zal dus
niemand verwondering haren dat wij in
principe er tegen zijn dat het geld der
burgerij van stadswege verspild wordt
door de oprichting van schouwburgen en
daaraan gelijkstaande inrichtingen. De be-
lastingpenniugen, die zoo vaak met zorg en
moeite bij elkaar verzameld worden, mogen
niet dienstbaar gemaakt worden voor in
richtingen die, on ze 3 inziens, demoralisee-
rend op het volk werken.
Onze goede Spaarnestad is in 't bezit
van een schouwburglokaal dat naar wij
vernemen aan de eischen voldoet. Niet
te vreden met deze localiteit, hebben eenige
voorstanders van het tooneel aan den Ge
meenteraad concessie gevraagd en verkre
gen tot het oprichten eener nieuwe schouw-
wreveliger en prikkelbaarder de graaf werd, hoe
meer Elize eene uittartende houding aannam.
Helaas! ook het arme kind wist niet te putten
uit de bron, waaruit den bedroefde zulk een
zoete troost toevloeit. Zij was alleen voor de we
reld opgevoed, nimmer waren door hare tante
de zaden van Godsdienst diep in haar hart ge
plant. Zij kende de Godsdienst slechts bij naam,
en nimmer kwam bij haar de gedachte op, haar
leed en haar lijden iu den boezem van een Hooger
Wezen uit te storten. Van daar die ontevreden
heid in het lot, van daar dat gebrek aan onder
werping, van daar dat het haar onmogelijk werd
den weg naar het hart haars vaders te vinden,
en dat eindelijk een scheidsmuur tusschen vader
en dochter werd opgetrokken, die alleen door
gewichtige gebeurtenissen koude omver geworpen
worden. Wat Constance betreft, ook zij bad veel
overeenkomst met hare zuster; zij was echter
zachter gestemd en alleen daaraan dan ook
had de graaf het grootelijks te danken, dat
zijne oudste dochter niet tot grooter uitersten
oversloeg.
Uitgevers KÜPPERS LAURET.
burg in de Parklaan. Zij zijn nog verder
gegaan en hebben aan den Raad een re
kest ingediend ten einde eene jaarlijksclie
bijdrage te verkrijgen, die zal moeten die
nen tot aflossing van het op te nemen
kapitaal voor de verbouwing van den
schouwburg. Gelukkig heeft de Gemeente-
O O
raad geen beschikking op het rekest ge
nomen. De behandeling is onbepaald ver
daagd.
Wij zouden wensehen dat de behande
ling van het rekest voor altijd werd ver
daagd. Kunst is geen regeeringszaakde
creteerde eenmaal de Minister Thorhecke
en wij kunnen er gerust bijvoegen: kome
die spelen evenmin.De vele en kostbare
inrichtingen van lager en middelbaar
onderwjjs die zoo ruimschoots uit de stads
kas onderhouden worden, eischen reeds een
te hooge somook van hen die toch niet
in staat zijn hunne kinderen te doen pro-
fiteeren van die dure inrichtingen.
Het zou onbillijk zijn in de hoogste mate,
wanneer de Gemeenteraad het geld der burge
rij ging verspillen door bijdragen te ver-
leenen aan eene Schouwburg-commissie die
volgens ons bescheiden oordeel, weinig recht
van bestaan heeft. De Gemeenteraad heeft
reads genoeg gedaan met het verleenen der
concessie. Met late de oprichting van een
nieuw schouwburg-gebouw nu over aan
partikuliere krachten. Als er werkelijk
zoo'n groote behoefte bestaat voor de op
richting van een nieuw gebouw, welnu dan
zal de commissie wel gesteund worden door
vermogende geestverwanten. Bestaat de be
hoefte niet dan is het onverantwoordelijk
om tot het houwen over te gaan. Zaken
die met vliegwerk en kunstmatig in 't le
ven geroepen en gehouden worden, hebben
vaak een tragisch einde. Wij durven zelfs,
uit eeu finantiëel oogpunt, twijfelen aan
de reussite van de onderneming. Met het
geld dat de commissie der nieuwe Schouw
burg als jaarlijksche subsidie vraagt kan
hier in Haarlem veel verricht worden dat
meer ten algemeene nutte strekt. Wjj hopen
en vertrouwen dat de Gemeenteraad de ver
bouwing geheel en al aan partikuliere
krachten zal overlaten. Daardoor zal men
het algemeen belang niet kwetsen en de
O o
burgerij zal niet ontevreden worden.
Gelijk wij gezegd hebben, heers elite er tusschen
den graaf en Elize voortdurend oneenigheid.
Slechts één vonk was er noodig om het smeu
lende vuur tot eene laaie vlam aan te wakkeren
en Constance stelde alles in het werk om dit
te verhoeden. Niettegenstaande al hare pogingen
barstte de storm eerder los dan zij verwachtte.
Reeds verscheidene malen had Elize den rent
meester gevraagd haar de vertrekken harer moe
der te toonen, en steeds had de trouwe Lekman
haar geantwoord, dat hem dit onmogelijk was,
daar zijn meester zulks verboden had. Elize
bleef echter aandringen, en eindelijk moest de
rentmeester, tegen zijn wil, een hoogeren toon
aanslaan, om haar daardoor tot andere gedach
ten te brengen.
Lekman dacht, dat zij van hare noodlottige
nieuwsgierigheid genezen was, want sedert ge-
ruimen tijd was Elize niet meer op dat onder
werp terug gekomen, toen hij op zekeren dag
een hevigen gil hoorde.
Wordt vervolgd)
