NIEUWE
No. 289.
Zondag 6 Juli 1879.
4e Jaargang.
Gremeeiitcraads-vcrkicziïig.
Napoleon IV
en de Franschc republiek.
Geschiedenis der kermis.
HAARLMSEHI C0EM1ÏT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Buiten Haarlem franco per post.
Afzonderlijke Nummers
T 0,85
1 ,-
0,06
Dit blad verschijnt:
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
m.\i\ tiïsnKu
AG-ITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIÈN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Avertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS LAUREY.
De dag van 15 Juli nadert. Wat te
doen? De gemeenteraads-verkiezingen zijn
van bet grootste belangvooral nu het er
op aankomt, dat een zuinig Gemeentebe
stuur de dwaze verkwisting, die de Staat
aan de gemeente oplegt en opdringt, zoo
veel mogelijk tempere en matige.
Voor Haarlem vooral is de verkiezing
van nieuwe leden voor den gemeenteraad
allerbelangrijkst; immers onder de aftre
dende leden zien wij mannen, die in Haarlem
vreemd zijn, mannen, die terwijl zij alles
in het werk stellen om de gehate onder
wijswet hare volle uitwerking te doen er
langen zich weinig bekommeren of de be
langen van Haarlems burgerij in het al
gemeen bevoordeeld of benadeeld worden.
Gaat de Haarlemsche burgerij niet reeds
gebukt ouder den druk van zware belas
tingen? Worden de zuur verdiende pen-
nnigen niet ten offer gebracht voor
zaken en ondernemingen die het algemeen
belang niet raken? Het tegengaan van
noodelooze uitgavenuitgaven van weelde
kunnen ze genoemd wordenvooral op
't gebied van het onderwijsis een dringende
noodzakelijkheid geworden. De tijd is geens
zins geschikt voor nuttelooze geldverspil
lingen want ook in Haarlem heersckt eene
algemeene malaise. Het geld is schaarsch
eu de verdiensten zijn over 't algemeen ge
ring. Men verwacht verbetering in dien
toestand; doch dat men dan ook de mid
delen bezige, die daartoe kunnen leiden.
Wij hebben het recht om onze mede
burgers er op te wijzen, dat onder de af
tredende leden van den Gemeenteraad er
velen zijn, die medewerken om de uitgaven
in onze stad op te drijven en daardoor de
lasten der burgerij te doen klimmen. Eeu
zuiveringsprocesdat ook op de leden die
dit jaar niet aftreden zal influenceeren
omdat zij daardoor den geest der Haar
lemsche burgerij zullen leeren kennen, is
hoogst noodzakelijk geworden en zeer zeker
algemeen gewenscht.
Aan u weldenkende kiezers zal het af-
FEÜ1LLETO N.
Vervolg en Slot.
II.
Ofschoon reeds vroegtijdig met de Kermis ver
bonden, hadden de vrije jaarmarkten een ge
heel anderen oorsprong. Deze toch gingen niet
uit van de Kerk, zooais de kermis, maar van
de wereldlijke overheid. Zij klimmen op tot den
tijd der Romeinen. Het recht om die markten
te verleenen, behoorde van ouds aan den Keizer;
maar na de twaalfde eeuw, toen de Nederland-
sche graven zich als souvereine vorsten begonnen
te gedragen, vroegen zij den Keizer geen markt-
brieven meer, maar verleenden die zeiven. Elke
stad zocht op haar groote kermis of op meer
kermissen een vrije markt te verkrijgen, en had
gaarne eene goede somme penningen over voor
zulk een privilegie. Somtijds zelfs werd de Ker
mis ter wille der jaarmarkt verzet of uitgesteld,
niet zoozeer omdat de Kerk daarbij eenig meer
der voordeel had, maar omdat zulks in het voor
deel was der burgerij.
Toen kermis en jaarmarkt met elkander in
betrekking gekomen waren, sloten zij zulk een
nauw verbond, dat zij niet meer te scheiden
waren. Onze naburen, de Delgen, bewaren van
die scheiding nog een herinnering in de woorden
kermesse en foive.
hangen of er zulk een zuiveringsproces zal
plaats hebben. Al den invloed die van
liberale zijde zal worden aangewend om de
stemmen naar dien kant te lokkenzal
niets batenals er slechts mannen worden
aanbevolendie bekend zijn inet de stad
hunner inwoning en met de behoeften der
bevolkingdie onpartijdig zijn en die weten
te spreken en te handelen, ook wanneer er za
ken van godsdie nstigen aard mochten ter
sprake komen. Het behoudend en geloovig ele
ment is in onze Spaarnestad sterk genoeg om
zich te doen gelden en zijn wil door te
zetten indien er maar leiding is en de kie
zers door hendie aan 't hoofd der stembus
beweging behooren te staanniet worden
in den steek gelaten.
Dat men een en ander overwege en goed
begrijpe.
De dood van Prins Louis Napoleon of,
zoo als het »kind van Frankrijkdoor de
Bonapartistische partij werd genoemd, Na
poleon IV. is een van de belangrijkste ge
beurtenissen der laatste dagen. Eeu gevoe
liger slag kon den aanhangers van 't voor
malig Keizerrijk niet treffen. De zoon van
den overleden keizer zou wellicht, volgens
menschelijke berekening, over eenige jaren
als keizer van Frankrijk worden begroet.
Nog kort voor de aankomst van het doods
bericht sprak de leider dezer partij in 't
openbaar de meening uit dat het terug-
keeren der Kamers naar het radicale Pa
rijs, het einde der republiek en den aan
vang van het keizerrijk zoude zijn. Doch
zie, een wilde Zoeloe snijdt dit jonge leven
af. In het vrije Afrika, in eeu oorlog, die
eigenlijk met Europa niets te maken had,
verliest het Fransche volk zijn toekomsti-
geu keizer.
De schikkingen Gods zijn dikwijls duis
ter en raadselachtig. Toen de jonge Na
poleon met de Eugelschen naar den Zoeloe-
krijg trok, dacht niemand er ernstig aan
Tot de voornaamste kermis-plechtigheden be
hoorden het in- en uitluiden en het kruisen stel
len. Het in- en uitluiden der kermis heeft hiel
en daar nog plaats. Waartoe diende dat in- en
uitluiden?
Hertog Albrecht zegt in een Duitsch handschrift
van 1379, dat het in- en uitluiden geschiedde: „op
dat die coman weten zal, hem totter marct op
syn rechteu tyt te stellen."
Het uitluiden geschiede dus opdat de koop
man weten zou, wanneer het tijd was om te
vertrekken. Maar het in- en uitluiden beteeken-
de ook nog de officieele aankondiging van het
begin en einde van het vrijgeleide.
Als de laatste galm van het inluiden wegstierf,
was „het kruys opgericht," dat wil zeggen: aan
de poorten der stad of aan de bruggen, zag men
houten kruisen gespijkerd, die meestal rood, maar
op sommige plaatsen ook wel wit of zwart ge
verfd waren. In sommige steden werd daarom
die kermis, waaraan de vrije jaarmarkt verbonden
was, in onderscheiding van anderen, de Kruisen-
markt genoemd. Dit kermiskruis was het zicht
baar teeken, zoowel van het vrijgeleide als van
den marktvrede de waarborg van rust en
veiligheid.
Zulks was een hoofdzaak. Dit was het, wat
de kermis tot „een vrije jaarmarkt" maakte; ieder
mocht dan vrij en ongedeerd binnen de stad
komen en handel drijven; al de monopoliewetten
van het gildewezen sliepen dien tijd; niemand
dat hij zich aan gevaar zou blootstellen.
Ook de Engelsche opperbevelhebbers had
den geen andere plannen als den prins,
voor zijn genoegen en wellicht ook voof zijn
onderrichting, den oorlog als toeschouwer in
den staf te laten bijwonen. Dat hij uit eigen
beweging aan gevaarlijke verkenningen
deelnam, strekt hem tot eer, maar 't was
uit een politiek oogpunt beschouwd, niet
verstandig zulk een kostbaar leven voor
niemendal te wagen. Den 19en Juni ont
ving de ongelukkige keizerin het bericht,
dat haar eenige zoon dood en met hem de
naam van den vierden Napoleon verdwenen
was. Den 19en Juni 1867 werd in Mexico de
arme keizer Maximiliaan gefusilleerd; hij was
door Napoleon verraden en aan zijn lot
overgelaten. Deze tocht naar Mexico met
den aankleve van al daarbij behoorende
misdaden was het keerpunt van het Napo
leontisch geluk. Yan af dien tijd daalde
Napoleons gloriezon zoo wel in zijn eigen
land als daar buiten. Ten gevolge van zijn
wanhopigen toestand begon hij den oorlog
met Duitschland; hij moest echter dit waag
stuk met het verlies van zijn troon bekoo-
pen. De ongelukkige gemalin van keizer
Maximiliaan werd en bleef krankzinnig;
ongelukkiger nog is de gemalin van Na
poleon III, die in de verbanning haren
onttroonden gemaal en haren eenigen zoon
moest begraven. De wereldgeschiedenis is
het wereldgericht!
Welke gevolgen zal nu dit onverwachte
sterfgeval voor de verdere ontwikkeling
van Frankrijk hebben? Het Bonapartisme
werd niet te gelijker tijd met zijn opper
hoofd verslagen want het vertegenwoordigt
een beginsel, dat de personen overleeft: het
beginsel der democratische tirannie. In de
plaats van den vermoorden prins zal deze
partij een anderen bloedverwant moeten
verheffen. Er zullen in Frankrijk steeds
aanhangers van het keizerrijk blijven. Maar
toch is de Bonapartistische partij voor
minstens tien jaren verlamd. De zoon van
den derden Napoleon was bekend bij alle
Franschen. Hij werd, wel is waar, nu eu
mocht wegens schulden of eenige civiele zaak
gehinderd worden. Alleen 's Heeren vijanden en
ballingen waren uitgesloten van het vrijgeleide:
want kwaaddoeners en rustverstoorders had men
op de kermis niet noodig, en wie den markt
vrede brak, werd voor eeuwig gebannen: hij mocht
nooit weerkomen.
Gelijk wij reeds hebben opgemerkt waren er
oudtijds evenveel kerkmissen, als er kerken en
kapellen waren. Kloosters, begijnhoven en gast
huizen hadden hun eigen kermis. Deze piet
alleen. gestichten zelfs, die geen kapel bezaten
zooals weeshuizen, vierden eenmaal 's jaars den
gedenkdag der stichting; dit feest werd ook al
kermis geheeten. Eu daar oudtijds de buurten
mede haar bijzondere heiligen hadden, voor wie
wel geen kerk of kapel gebouwd, maar toch een
beeldje in een „heilig huysken" aan een hoek dei-
hoofdstraat geplaatst werd, zoo vierden de buren
den dag van hun heilige met alle vroolijkheid,
en dit gaf al weder zooveel kermissen, als er
buurten waren. Die „particuliere" kermissen,
werden op tweeërlei wijzen gevierd: binnen de
muren of in het openbaar. Een buurtkermis
werd in de buurt, en dus op straat gevierd, maar
een weeshuiskermis in het h uis. De regenten ge
bruikten een maaltijd; de suppoosten kregen
een maaltijd, terwijl de kinderen onthaald werden op
rijstebrij met wittebrood. Bovendien mochten zij
den gansehen dag springen en zingen zooveel zij
maar wilden.
clan bespot voornamelijk ten gevolge van
de treurige komedie die zijn vader te Saar-
brücken bad gespeeld, maar au fond werd
bij toch geacht, omdat bij in 't purper
was geboren, als de zoon van een man die
gedurende bijna twintig jaren Keizer van
Frankrijk was, wiens heerschappij, ondanks
het treurige einde, zooveel roemrijke her
inneringen heeft nagelaten. De naam van
prins Louis Napoleon was uitstekend ge
schikt om de massa te doen ontvlammen.
Zoodra de republiek zou hebben uitgediend,
iets dat niet lang op zich zal laten wachten,
zou hij de natuurlijke erfgenaam zijn die
den scepter van zijn vader in handen zou
krijgen, 't Is thans geheel anders. De nog
in leven zijnde leden der familie Napoleon
zijn volstrekt niet populair. Jerome, de
»roode Prius,« ook Plou-Plon genaamd,
heeft zich belachelijk en verachtelijk ge
dragen. En toch is hij de naaste erfgenaam.
Van zijn beide zonen, wier moeder eene
dochter van Victor Emanuel is, telt de
oudste nog slechts 16 jaren. Men zegt dat
de verslagen prins dezen neef tot erfgenaam
van zijne rechten heeft benoemd. Maar
al zouden de leiders der partij hem een
stemmig als opvolger van Napoleon pro-
clameeren, het volk zou toch bij dezen on
bekenden naam koud blijven. Prins Victor,
de zoon van den onbeduidenden Plon-Plon
zal veeleer met eigen kracht zijn troon
moeten veroveren even als Napoleon Hl
dit in zijn tijd heeft gedaan. Of hij daar
voor het noodige bezit zal eerst aan het
daglicht komen als hij eenmaal man is
geworden; tien jaren kunnen we dus nog
gerust wachten. Waarschijnlijk echter zul
len de leden dezer partij in oneenigheid
geraken over de erfopvolging. Plon-Plon
schijnt veel lust te hebben zich als hoofd
der familie te doen gelden, welk recht hem
ook ten gevolge van het oude erfrecht toe
komt. Het grootste deel der Bonapartisten
zal echter geen vrede daarmede hebben en
deze dreigende tweespalt zal de partij voor
langen tijd verlammen.
Het was Napoleon III gelukt na een
Zelfs de begijntjes, vierden haar kermisdag, en
dat was ook heel, natuurlijk, daar zij een eigen
kerk of kapel hadden. Van de Haarlemmer be
gijntjes leest men, dat zij kermis hielden ter
eere van de H. Bega en dan speelden en vroolijk
waren. Die kermis kwam echter niet op straat,
zij bleef binnen het hof. En dit was ook het
geval, gelijk van zelve spreekt met al de kermissen
van kloosters.
Op de kermissen onzer voorvaderen, vooral
in een klooster, heerschte naast gulle gastvrij
heid, groote vroolijkheid. De vroolijkste gasten
waren zelfs de meest gewenschte. Werd er van
iemand getuigd
„Al ons geselschap sal hij verheugen
Druck wordt doorhem nedergevelt
dan was dit een aanbeveling, die over vele be
denkingen spoedig heenstappen en voor den grap
penmaker de deur ontsluiten deed. Want vroo
lijkheid was onzer voorvaderen levenen het
strekt den geest der Middeleeuwen tot eer, dat
daarin vroomheid, echte godsdienstzin met vroo
lijkheid en opgeruimdheid gepaard ging.
In een zestiende-eeuwsch reglement van het
Amsterdamsch Leprozenhuis leest men -. „degenen,
die in den huyse syn, sullen eetendrinken
ende vroolyk zijn."
Reglementen maakt men thans meer dan vroe
ger, maar nooit hebben wij in eenig reglement
zien voorgeschreven, dat men moest vroolyk zijn.
Das was alleen eigen aan de Middeleeuwen,
