N I E U W E
No. 329.
Zondag 23 November 1879.
4e Jaargang.
i)c sociale qiieslie.
T 0,85
1,—
0,06
li.
F E UIL L E TON.
De Familie Choisel.
HMKME COMMIT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Buiten Haarlem franco per post.
Afzonderlijke Nummers
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
«A alfSt ALtiT 1 END VBij. a
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIÊN
Van 1—6 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Avertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond ingewacht.
Uitgevers KÜPPEltS LAUREY.
Deze euveldaad heeft lang bestaan en
is ook thans nog aan de orde van den
dag. De waarlijk tirannieke heerschappij
van het kapitaal over het onvermogen, over
den arbeid, over lichaam en ziel van den
arbeider, is een gruwel in onze sociale
toestaudon. Het uitmergelen van den ge-
ringen man door het leger der woekeraars
is eene hemeltergende actie. De belastin
gen drukken zwaar op de mindere volks
klasse en de uitbreiding van het militai
risme is mede eene hatelijke verschijning.
Dergelijke vreeselijke toestanden die ons
sociale leven beheerschen, mag de Katho
liek niet goedkeuren; hij behoort veeleer
te staan aan de zijde van hen die de so
ciale atmospheer van dergelijke kwalen
wenschen te zuiveren. Ieder Katholiek, die
zijn naam eer wil bewijzen, erkent de
noodzakelijkheid dat er veel gedaan moet
worden om de lagere volksklasse te ver
heffen uit den ellendigen staat waarin zij
verkeert. In de klachten en bezwaren van
den vierden stand kunnen wij niets on
rechtvaardigs niets onbillijks vinden. Even-
zoo hechten wij groot gewicht aan zijn
arbeid, aan zijn recht en aan zijn plicht.
De Katholiek acht den arbeid niet gering,
hij is voor hem niet slechts eeu middel van
gewin maar hij is voor hem, in het boven
natuurlijke licht van het Christendom, eene
geheiligde zaak, naardien de Godmensch
zelf gearbeid heeft; eeu zoenoffer door den
Allerhoogste aan den gevallen mensch op
gelegd; een middel tot veredeling en vol
making zijner ziel en van zijn leven; als
eene voorwaarde om zijne waardigheid op
te houden en zijn leven voor het algemeen
welzijn, vruchtbaar te maken; eindelijk als
de oocrst, die voor het eeuwige leven wordt
O
verzameld en waarvoor eene belooning zon
der einde en zondpr maat wordt gegeven.
Derhalve gebiedt de wet van het Chris
tendom den arbeid aan ieder die er toe in
staat is, en zij dreigt den luiaard met tij
delijke schande en met eeuwige straf. En
geen verhaal der gewijde bladen zal die-
pero verontwaardiging en ook grooter me
delijden bij ons verwekken dan dat b. v.
II.
Vervolg.
De knaap ging naar zijne moeder en verborg
zich achter den stoel.
Ohalon wees den geestelijke eene zitplaats
bij het vuur aan.
Uwe kleeding, neef, zal den kleiné-afschrik
ken: hij is er niet aan gewoon.
Ik zal lam wel tam krijgen, antwoordde
hij lachende, en nam een papieren zak uit de
mand, welke hij had medegebracht; mijn kostuum
is u vreemd, de toga zou mij beter passen, maar
men moet zich naar de tijdsomstandigheden schik
ken; ik heb hier iets dat eene aantrekkingskracht
uitoefent.
Eduard, die begreep, dat het een groote rijk
dom voor hem was, kwam spoedig bij den pastoor,
kuste hem de hand en bedankte.
Mijnheer, hoe hebt gij er nog aan kunnen
van het lot der Israeliteu in Egypte, waar
zij door hunne bestuurders door zweepsla
gen moesten gedwongen worden tot het
vormen en bakken van metselstsenen. Geen
beeld is ons walgelijker dan dat van den
rijken brasser bij zijne zwelgpartijen en
drinkgelagen, terwijl de arme Lazarus aan
zijne deur lag, overgelaten aan het mede
lijden der houden die .zijne wonden likten.
Ja, de Katholiek heeft een gevoelig hart
voor het lijden der bedrukten, voor de hon
gerige kinderen van den armen arbeider,
voor de tranen en zuchten van eene ver
latene weduwe. Of werkt het Katholieke
hart niet aan de oplossing der sociale ques-
tie als de broeder van de St. Viucentius-
vereeniging stil en ongekend in de hut
van den armen arbeider gaat en daar brood,
kleeding, brandstof en huurpenningen uit
deelt Is het geen sociaal werk als de lief
dezusters in de armste en ellendigste wo
ningen komen om zieken te verplegen, het
lijden te verzachten, tranen te droogen en
wanhoop te doen verdwijnen. Of getuigt
het niet van sympathie met de sociale
questie, als onze zielzorgers getrouw en
met doodsverachting verschijnen aan de ziek
en sterfbedden en daar troost en kracht,
vrede en stervensmoed verspreiden? Zeer
zeker, de Kerk heeft open oogen voor den
socialen nood en daarom verklaren wij den
sociaal-demokraat die eenige jaren geleden
in het Duitsche parlement durfde zeggen:
»dat de Katholieke Kerk de grootste vij
andin was van de sociale vraag,voor een
schandelijken leugenaars, als hij er ten min
ste meê bedoeld heeft dat de Kerk de vij
andin is der arbeiders, of 70or hun lijden
ongevoelig is. Neen, de Kerk staat niet
vijandig tegenover de rechtmatige eischen
der arbeiders; zij verlangt hunne verdruk
king niet. Dat getuigt hare sociale werk-
dadieheid gedurende meer dan achttien
O
eeuwen, hare armenzorg, hare armenlief-
de. Maar wat zij bestrijdt en verwerpt dat
is het anti-christendom dat door het so
cialisme van den tegenwoordigen tijd wordt
verheerlijkt en beleden.
De sociale questie zag er, bij haar ont
staan, als eene vraag der maag, vrij on
schuldig uit. Men hulde haar in het ge
waad van het rechtsbewustzijn en men ver
denken om lekkers mede te brengen? vroeg
Gustaaf.
Toen ik nog in vrede in mijne gemeente
woonde, was ik een ware kindervriend. Het ge
noegen, dat ik smaakte van hen iets te geven,
was voor mij eene gewoonte geworden, en oude
gebruiken mag men niet spoedig afschaffen. Daar
enboven moet men het volkje kennen, waarmede
mén omgaat, en ook weten, op welk terrein
men wandelt. Ieder moet tevreden gesteld
worden.
De knaap liep juichende door de zaal, toonde
nu het een dan het ander koekje, en was zoo ge
lukkig als Diogenes.
Uwe woorden beuren ons geheel op, gij
verliest uwe vrolijkheid zelfs bij de treurige tij
den niet.
De gebeurtenissen zijn zoo bedroevend,
nicht, dat men zich inderdaad, als de gelegenheid
dit veroorlooft, wel wat moet verzetten, om te
verademen. Vertel eens, wat er zoo al in de fa
milie is voorgevnlLn, sedert ik het laatst ben
hier geweest.
kreeg sympathie en deelneming door bet
masker van dén barmhartigen Samaritaan.
Het ontbrak echter aan geduld en kalmte
om de beginselen, de grondgedachte ver
borgen te houden; de Vabondance du coeur,
la Louche parle. Steeds duidelijker kwamen
de bedoelingen, de oogmerken van de vrien
delijke volksmenners aan het daglicht; on
der de firma, aan den arbeidenden stand
eene behoorlijke existentie te verschaffen,
stelde men hun den eiscli van hunne voort
durende, van hun eeuwige existentie af
stand te doen. Men zou hun een hemel op
aarde houwen, mits zij afzagen van den
hemel hiernamaals. Men zou hen voedsel
voor het lichaam verschaffen, indien zij zie h
niet meer bekommerden om voedsel voor
de ziel. In den beginne werd het christe
lijke oor en geweten nog gespaard, aan
gezien men verkondigde dat: godsdienst
eene particuliere, eene private zaak« is.
Langzamerkaud opende men den gesloten
zin van deze woorden en men gaf er de
volgende uitlegging van: godsdienst be
hoort niet tot ons openbaar, maatschap
pelijk, sociaal, politiek leven; als sociaal
democraten kenuen wij geene godsdienst,
we bekommeren ons om geene godsdienst,
wij verloochenen haar altijd en overal.
Hiermede was de grofste tegenstelling tot
het Christendom uitgesproken. Volstrekte
ontkenning van godsdienst, dat is zonder
twijfel het formeele anti-christendom in
zijne meest uitgebreide beteekenis. Het
Christendom verlangt echter, dat juist de
godsdienst het leven van den mensch,
van de wieg tot de lijkbaar, bijblij-
vs, verklare, beziele, leide en be-
heersche; dat de godsdienst zijne gedach
ten heilige, zijne woorden vruchtbaar ma
ke, zijne werken zegene, dat de godsdienst
des daags zijne zon, des nachts zijn leid
ster zij; dat de godsdienst zijn familieleven
en zijn openhaar leven, zijne wijding en
zijn beeld op het voorhoofd plaatse en dat
zijn persoonlijk leven en streven, waardig
heid, kracht en verdienste voor den he
mel inademt. De Christen leeft in en door
den godsdienst, hij schijnt uit zijne oogen,
hij geeft vreedzaamheid en bevalligheid
aan zijn gelaat, hij geeft de richting aan
zijne schreden, het doel aan zijne wegen.
Helaas! het is eene aaneenschakeling vai
rampen; onze geschiedenis is met de staatkundige
gebeurtenissen verbonden. Liefst roerde ik deze
herinneringen niet nan. Daar gij het echter wilt,
zal ik aan uw verlangen voldoen: de treurige
tijdsomstandigheden maakten ons bezorgd voor
de kinderen, zoodat wij besloten hen buiten
Viands te brengen. Adolf en Bernard waren reeds
naar onze tante in Zwitserland vertrokken, en de
overigen bestelde Choisel op eene school. Slechts
de oudste dochter, die ons niet wilde verlaten,
en Eduard, wien wij om zijne jeugd moeilijk
weg konden zenden, bleven hier. Toen Albert
op zijne terugreis den nacht te Varennes door
bracht, werd hij gewekt door het luiden der klok
ken en het slaan der trommen. Denkende (later
een opstand plaats had, verschrikte hij niet zoo
zeer voor zich zeiven, dan wel voor Henriette,
die hem vergezelde. Zij verlieten het logement
en zochten buiten de stad te komen, maar de
poorten waren gesloten. Vergeefs drong Choisel
er op aan, om uitgelaten te worden; hij betuigde
geene bijoogmerken to hebben, en alleen Varen-
De socialist echter ziet, volgens zijn pro
gramma, van allen godsdienst af. Noch
arbeid noch genoegens, noch wetwevinw,
j o o O
noch regeeringheMc in den toekomst-staat
der sociaal-democratie iets te maken met
religie. Godsdienst is eene particuliere
zaaks zegt do sociaal-democratie. Maar
als nu de oude heiden Cicero reeds ver
klaard heeft:» dat er volken hebben be
staan zonder wetgeving, steden zonder mu
ren, maar dat er nog nooit menschen zon
der godsdienst hebben bestaan, dan zal
wel niemand meer vragen hoe een Katho
liek zich tegenover het socialisme moet
gedragen. Wat voor den Christen het hoog
ste, het heiligste, het kostbaarste, het lief
ste is, dat beteekent voor den socialist
hoegenaamd niets dan een mikpunt van
haat en vervolging. Als met een spons
vaart zijne goddelooze hand over de twaalf
artikelen des geloofs, over de tien geboden
Gods, over de geboden der Kerk. Niets,
geen syllabe zelfs, blijft er over van het
Katholicisme. Heeft er ooit eene seete
zoo radicaal gehandeld met het heiligste
cj O
dat het hart des menschen kent en dat in 't
leven de eenige troost, in den dood de
eenige hoop is? Nog nimmer! In der daad,
het is eene seete den antichrist volkomen
waardig en met afschuw en verachting
wenden wij ons af van deze zijde van het
socialistische drijven en streven. Wij zijn
thans genaderd aan de politiek van het
socialisme. Zoo als men weet hebben de
sociaal-democraten een plan gemaakt van
hun staat der toekomst. Van welk gehal
te deze staat zal zijn, aangenomen dat hij
eenmaal vleesch en been zal worden, kan
men opmaken uit dezen zin, die tevens den
geest uitdrukt van het geheele socialisti
sche werk: »het individueele gaat op in
het algemeene« d. w. z. de burger is voor
den staat en heeft zonder of buiten den
staat geen waarde, geen doel, geen zede
lijke existentie. De vrijheid, de eigen wil
van het individu houdt op te bestaan. Wat
het kind moet leereu, wordt niet meer door
vader en moeder vastgesteld; wat de jon
geling wil worden, mag hij zelf niet meer
bepalen; wat de man wil handelen endoen,
wordt niet meer aan zijne keus overgelaten.
Wordt vervolgd.)
nes te willen verlaten, om het leven zijner doch
ter te beveiligen. Dan, alles was vruchteloos; een
burger riep, dat hij misschien bij de aangehou
den reizigers zou behooren; men beleedigde hem,
en zelfs Henriette was voor de slechte hande
lingen niet meer veilig. Bekommerd dat haar
iets kwaads mocht bejegenen, riep hij, dat, wan
neer iemand het waagde zijne dochter te beleedi-
gen, men zou ondervinden, dut haar vader dit
niet ongestraft liet. Dit zette de menigte, welke
zich rondom hem verzameld had «enigszins ne
der, en ongehinderd keerden zij naar hun loge
ment terug. Eerst tegen twee uur des nachts
hoorde Choisel, dat de koning aangehouden was.
Deze tijding, en de vrees, welke Henriette had
doorgestaan, veroorzaakten haar eene hevige ze
nuwen-ziekte, welke hare gezondheid geheel on
dermijnde, Gelukkig aangewende geneesmiddelen
hebben onze dochter eindelijk weder hersteld.
YVat moet gij wel verschrikt zijn geweest,
goede nicht, sprak de pastoor.
Wordt vervolgd).
