NIEUWE
No. 348.
Donderdag 29 Januari 1880.
5e Jaargang.
De pers.
0,85
0,06
i.
HAARLMSCHE (ill RUT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Buiten Haarlem franco per post.
Afzonderlijke Nummers
1-
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
MXIESDJUtr-j
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Avertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS LAUREY.
Men heeft de pers in onze papier-eeuw
dikwijls de wereld-koningin genoemd. Wij
aarzelen geenszins aan die uitdrukking in
vele opzichten onze adhaesie te schenken.
Hun, die het woord eeuigermate te sterk
mochten vinden, geven we te rade om, als
zij ten minste reeds zoolang geleefd heb
ben, dertig jaren terug te denken en acte
te nemen van de bijna ongelooflijke ver
anderingen die sinds dien tijd op elk gebied
hebben plaats gehad. Bijna overal is er
eene nieuwe wereld ontstaan. Vraagt men
nu, hoe zulks plaats heeft kunnen vinden,
dan kan men vele en velerlei oorzaken
opnoemen, dat geven wij toe, maar in elk
geval durven wij constateeren dat een van
de grond-motieven van den ommekeer
van zaken op rekening komt van de pers.
Zonder haar zou nimmer die stroom van
nieuwe denkbeelden eener naar de wereld
heerschappij strevende kliek, zoo snel en
zoo energiek tot in de verst afgelegen
dorpen en gehuchten zijn ontstaan. De
volksvriendenin den revolutie-tijd kou
den niet doordringend handelen omdat
de pers in vroegeren tijd niet zoo ingrij
pend kon werken als heden ten dage.
Daarvan heeft men nota genomen. Dertig
jaren geleden begon de nieuwe aera voor
de pers. Hoe en in welke richtingen zij
zich heeft ontwikkeld, zullen wij in de
volgende regelen trachten duidelijk te ma
ken. Hoofdzakelijk zullen wij ons bezig
houden met het wijzen en bespreken van
den verderfelijken invloed welke de radi
cale pers op den godsdienstigen en zede
lijken toestand der maatschappij heeft uit
geoefend.
Hoe weinig de menschen acht geven op
spreken maar hoe nauwgezet en scrupuleus
zij zijn met het schrijvenis overbekend
en spreekwoordelijk. Het woord vergaat,
het geschrevene blijft. Het volk gelooft in
't algemeen een vel gedrukt papier meer
dan eene redevoering. »Het is zeker waar,
want het staat gedrukt,met dit instinct-
matig geloof aan het gedruktegelukte
het der radicale pers het volk te winnen.
Hare dag-, week- en maandbladen namen
FEUILLETON.
De Familie Choisel.
Vervolg.
Hemel!... wat zie ik?.... riep hij, den vreemde
ling beschouwende.
Deze drong naar binnen.
Mevrouw!., mevrouw!., schreeuwde de knecht,
op den toon der grootste verwondering.
Mevrouw Choisel en Henriette kwamen ijlings
toesnellen. Op het gezicht des onverwachten be
zoekers slaakten beiden een gil en vielen in zijne
armen.
Ik zie u dan eindelijk weder!.... stotterde
de graaf, zijne echtgenoote en dochter omhelzende.
Als nog twijfelende aan de wezenlijkheid van
haar geluk, deed de gravin eene schrede achter
waarts.
Bedriegen mij mijne oogen?
Neen, Josephine, neen.... ik ben het!....
ik zelf!
in uitgebreidheid toe, allerwege wer
den zij verspreid en men zorgde dat elke
hut, elke dagloonerswoning begiftigd werd
met een nieuwsblad dat de onzalige stel
lingen en beginselen der radicalen bevat
te. De inhoud dier bladen is natuurlijk uit
den aard der zaak eentonig. Steeds vindt
men er dezelfde spotternijen in over Rome
en Katholicisme, over onfeilbaarheid en
dogmendwang; over kloosters en cölibaat,
altijd dezelfde lasteringen en leugens over
inquisitie en folterkamers, altijd dezelfde
sprookjes en schandalen, dezelfde vrijgees-
tige beschouwingen. Als het nu waar is
dat een slecht onderwijzer de zielen zijner
leerlingen demoraliseert en vloek brengt
<J o
over gansche geslachten, wat moet dan
een slecht nieuwsblad met zijne duizen
den abonnés en lezers, een onheil aanbren
gen in de wereld der onsterfelijke zielen?
De zaak is schrikkelijk ernstig. Waar het
geloof begraven wordt, daar gaan deugd
en zedelijkheid mede in den grond. Zon
der fundament geen soliditeit. Hoe zal
men in het radicale hart eergevoel kwee
ken, gerechtigheid en trouwe, deugd en
zeden bewaren, als de radicale hersens het
stelsel aankleven: te genieten en dan in het
niet te zinken. Zal dan niet de moraal eene
dwaasheid, het geweten een vooroordeel,
de deugd eene zwakheid worden Niemand
heeft aan de algemeene zedeloosheid, ge
notzucht en ontevredenheid, aan de tranen
van verlaten vrouwen, aan de zelfmoorden
van wanhopige jongeliedeu en eerlooze
mannen meer schuld, als de stroom dei-
radicale nieuwsbladen. Slechte spijs bederft
de maag, slechte lectuur den geest, het
hai't, den wil, den geheelen mensch.
De radicale pers werkt nog op ëene an
dere manier op het zedebederf. Zij verbant
uit de maatschappij: de achting voor de
waarheid, den eerbied voor het gezag, den
eerbied voor het recht en de achting voor
het individu. Op deze vier zuilen rust de
gansche zedelijke waardigheid van den
mensch en van de menschheid en tevens
alle welvaart en orde van zaken. Die de
ze pijlers omverwerpt is oorzaak van een
chaos, maakt van de maatschappij eene
ongelukkige, wanhopige massa en van de
menschen, wilde dieren. Men lette nu hoe
Albert!.... riep zij, hem om den hals val
lende.
Hemelsche goedheid! wij waanden u langen
tijd dood, mijnheer, zeide Lodewijk; eiken avond
heb ik een Ave Maria voor de rust uwer ziel
gebeden, en indien gij zelf niet verzekerdet dat
gij leeft, zou ik bijna gelooven, dat de dooden
uit het graf opstaan.
Neen, trouwe vriend, antwoordde Choisel
hem de hand reikende, men heeft ons wel voor
een tijd, doch niet voor goed kunnen scheiden.
De knecht vatte de hand des graven, drukte die
aar. de lippen, en tranen van dankbaarheid rolden
langs zijne wangen.
Vader! sprak Henriette, voor zoo ver onze
familie betreft, heb ik u gunstige tijding te geven.
Adolf, Bernard en de andere kinderen maken het
goed. Eduard slaapt als eene roos; onze neef, de
pastoor, blijft nog altoos, ondanks de benarde
tijdsomstandigheden, even opgeruimd van gemoed,
ofschoon hij veel geleden heeft, en Chalon be
vindt zich welvarend in het leger.
Op dit oogenblik kwam de kamenier metEdu-
de radicale bladen dag aan dag aan het
waarheids-gevoel der menschen tornen
en wel op zoodanige wijze dat het ver
stand der lezers als 't ware blijft stilstaan,
twijfel aan de waarheid, geestelijke onze
kerheid en eindelijk volkomen duisternis
en begripsverwarring zich van hunnen
geest meester maken. Met schijngronden
en sophismen, met de tot vervelens toe
herhaalde verwijzing naar de nieuwste re
sultaten van het onderzoek en der weten
schap, met lofredenen op de moderne ver
lichting en intelligentie, neemt de bedrie-
gelijke pers eiken huisbakken ontwikkelde
gevangen en plaatst hem in het corps dei-
cretins en zwakken van geest. Zonder de
tegenstellingen van goede nieuwsbladen te
lezen of naar tegen-bewijzen om te
zien, ten einde aan de waarheid getrouw
te blijven, verslinden de radicale couran
ten-lezers dagelijks hunne leugenspijs
met een eetlust die een champagne-drin
ker aan den dag legt als hij aan 't oester-
maal zit. Dagelijks nieuwe leugens over
priesters en bedienaren des geloofs, nimmer
herroeping al wordt de leugen ontzenuwd
of autentiek aangewezen. Dag aan dag
historie-vervalsching en laster van le
vende en gestorven mannen die in het ka
der der radicale secte niet passen, nimmer
echter notitie van de meest overtuigende
tegenbewijzen der eere- redders. Dagelijks ver-
valscbingen en verdraaiingen van katholieke
dogma's, van kerkelijke gebruiken en in
richtingen, nimmer echter wordt er acht
geslagen op de verklaringen der Kerk.
Zulk een licktzinuig omgaan met de waar
heid moet den geest bederven en de liefde
voor de waarheid .ten grave doen dalen.
Hetgeen men met de hand als leugen en
onzin kan vatten, wordt met eene schaam-
telooze consequentie en taaiheid, als reine,
echte waarheid uitgebazuind; en ten lan
sen leste durft ieder radicale dagbladlezer
O
er een eed op af te leggen. Eindelijk is men
dermate van vooroordeelen doordrongen
dat men de waarheid haat, afwijst en be
strijdt. Men wil haar niet meer.
Het woord autoriteit is steeds een der
meest verachte en gehate woorden voor
het radicalisme, hetwelk steeds oppositie voert
tegen elk gezag dat niet in zijne macht
ard toeloopen; Choisel drukte het kind hartelijk
aan zijne borst, de knaap kuste zijn vader, en
viel al spoedig weder in slaap.
Toen de eerste vervoering van vreugde voorbij
waa, haalde Lodewijk twee zilveren kandelaars
met brandende waskaarsen, zette die op eene ta
fel in het midden der kamer, plaatste er drie stoelen
bij en vertrok.
Albert, zeide de gravin, zich nederzettende,
vertel ons spoedig uw wedervaren; wij hadden
ontzettende tijding vanu vernomen....
Ik neb gevreesd, dat u het gerucht ter oore
zou komen, en echter was dit een middel tot
redding....
Verhaal ons al uw wedervaren, sprak Hen
riette; vader, wij zijn brandend van verlangen
naar het verhaal uwer lotgevallen.
Het is eene lange geschiedenis, mijn kind
en ik ben even verlangend naar de uwe, maar sta
mij toe, eerst van kleederen te verwisselen....
Het water druipt van u af! riep mevrouw
Choisel, van haren stoel opspringende, want de
vreugde had moeder en dochter belet, dit eerder
is. Afval van het christendom en opstand
tegen kerkelijk en maatschappelijk gezag,
dat is het Eldorado der radicale pers. Zij
is het die aanhoudend het volk aanhitst
tegen priesterheerschappijde priesters
tegen de »tirannie« der bisschoppen, de
bisschoppen tegen het »juk« van den
Roomschen Stoel. Welke lofredenen voor
de helden van het oud-Katholicisme,
die allen als geleerden en wijzen worden
voorgesteld! Maar hoe dom en bekrompen
van ideeën is het Katholieke volk! Men
leze een radicaal blad, onverschillig welk,
en men zal er aanhoudend door worden
aangespoord tot verzet tegen de rechtma
tige autoriteit, tot afval van de goddelijke
orde.
Hand aan baud met den strijd tegen de
waarheid door de radicale pers, gaat het
moorden van het recht. Wat is er van hare
zijde al niet gebeurd om het gevoel van
recht uit de harten der volken te scheu
ren. Zij is vervuld van haat en spot wan-
ueer men zich wil beroepen op het oude
en eeuwige recht. Wat is haar recht? De
door het radicalisme vervaardigde wetten,
dat is haar recht. De liberale meerderheid
wil in het belang der liberale partij en
naar willekeur besluiten en bepalen. Roept
men haar toe: wij hebben een geweten,
en daartegen verlangen wij geen wetten
daartegen kennen wij geen recht, wij
hebben eene wet van God en daarmede
moeten de mensckelijke wetten overeenko
men, er bestaat een natuurrecht enz., zie, dan
breeüt de storm los, dan regent het scheld
woorden, dan zijn we revolutionuairen,
vijanden van den staat, landverraders. Heer
lijke beginselen voorwaar! Maar toch zeer
natuurlijk. Als er eene nieuwe orde van
zaken moet gemaakt worden, dan dient men
allereerst den bodem van het oude vat te
vernielen en dat kan slechts geschieden
wanneer het gevoel voor recht en recht
vaardigheid wordt uitgeroeid. Dan is er
niets meer heilig, niets meer onaantastbaar,
dan is de revolutie gesanctionneerd en zij
kan met succes in praktijk worden ge
bracht. Hoe vreeselijk bloedt de maatschap
pij aan de diepe wonden, die haar door de
radicale pers zijn geslagen!
Wordt vervolgd.
op te merken.
Spoedig, Albert, want gij zoudt u eene
ziekte op den hals halen; beste man, hoe komt
gij zoo doornat?
Het zeewater ontzag mij niet.
Hoe!..,
Het vaartuig, waarmede ik moest aanlanden,
is verongelukt; dan de Hemel heeft mij gespaard.
Aanstonds kom ik terug, en wij zullen elkander
de wederzijdsche gebeuitenissen verhalen, want
na zulk eene lange scheiding heeft men behoefte
om te weten, wat er met onze dierbaren is voor
gevallen.
De graaf schelde, beval den binnenkomenden
bediende hem andere kleederen te geven, en ver
liet het vertrek.
Terwijl mevrouw nog druk met hare dochter
sprak over het onverwachte geluk dat haar te
beurt was gevallen, kwam Choisel weder binnen,
en plaatste zich tusschen zijne vrouw en Hen
riette.
Wordt vervolgd).