NIEUWE No. 348. Donderdag 29 Januari 1880. 5e Jaargang. De pers. 0,85 0,06 i. HAARLMSCHE (ill RUT. ABONNEMENTSPRIJS Per 3 maanden voor Haarlem Buiten Haarlem franco per post. Afzonderlijke Nummers 1- Dit blad verschijnt Eiken WOENSDAG en ZATERDAG. BUREAU: St. Jansstraat Haarlem. MXIESDJUtr-j AGITE MA NON AGITATE. PRIJS DER ADVERTENTIEN Van 16 regels30 Cents. Elke regel meer5 Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant. Avertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag avond ingewacht. Uitgevers KÜPPERS LAUREY. Men heeft de pers in onze papier-eeuw dikwijls de wereld-koningin genoemd. Wij aarzelen geenszins aan die uitdrukking in vele opzichten onze adhaesie te schenken. Hun, die het woord eeuigermate te sterk mochten vinden, geven we te rade om, als zij ten minste reeds zoolang geleefd heb ben, dertig jaren terug te denken en acte te nemen van de bijna ongelooflijke ver anderingen die sinds dien tijd op elk gebied hebben plaats gehad. Bijna overal is er eene nieuwe wereld ontstaan. Vraagt men nu, hoe zulks plaats heeft kunnen vinden, dan kan men vele en velerlei oorzaken opnoemen, dat geven wij toe, maar in elk geval durven wij constateeren dat een van de grond-motieven van den ommekeer van zaken op rekening komt van de pers. Zonder haar zou nimmer die stroom van nieuwe denkbeelden eener naar de wereld heerschappij strevende kliek, zoo snel en zoo energiek tot in de verst afgelegen dorpen en gehuchten zijn ontstaan. De volksvriendenin den revolutie-tijd kou den niet doordringend handelen omdat de pers in vroegeren tijd niet zoo ingrij pend kon werken als heden ten dage. Daarvan heeft men nota genomen. Dertig jaren geleden begon de nieuwe aera voor de pers. Hoe en in welke richtingen zij zich heeft ontwikkeld, zullen wij in de volgende regelen trachten duidelijk te ma ken. Hoofdzakelijk zullen wij ons bezig houden met het wijzen en bespreken van den verderfelijken invloed welke de radi cale pers op den godsdienstigen en zede lijken toestand der maatschappij heeft uit geoefend. Hoe weinig de menschen acht geven op spreken maar hoe nauwgezet en scrupuleus zij zijn met het schrijvenis overbekend en spreekwoordelijk. Het woord vergaat, het geschrevene blijft. Het volk gelooft in 't algemeen een vel gedrukt papier meer dan eene redevoering. »Het is zeker waar, want het staat gedrukt,met dit instinct- matig geloof aan het gedruktegelukte het der radicale pers het volk te winnen. Hare dag-, week- en maandbladen namen FEUILLETON. De Familie Choisel. Vervolg. Hemel!... wat zie ik?.... riep hij, den vreemde ling beschouwende. Deze drong naar binnen. Mevrouw!., mevrouw!., schreeuwde de knecht, op den toon der grootste verwondering. Mevrouw Choisel en Henriette kwamen ijlings toesnellen. Op het gezicht des onverwachten be zoekers slaakten beiden een gil en vielen in zijne armen. Ik zie u dan eindelijk weder!.... stotterde de graaf, zijne echtgenoote en dochter omhelzende. Als nog twijfelende aan de wezenlijkheid van haar geluk, deed de gravin eene schrede achter waarts. Bedriegen mij mijne oogen? Neen, Josephine, neen.... ik ben het!.... ik zelf! in uitgebreidheid toe, allerwege wer den zij verspreid en men zorgde dat elke hut, elke dagloonerswoning begiftigd werd met een nieuwsblad dat de onzalige stel lingen en beginselen der radicalen bevat te. De inhoud dier bladen is natuurlijk uit den aard der zaak eentonig. Steeds vindt men er dezelfde spotternijen in over Rome en Katholicisme, over onfeilbaarheid en dogmendwang; over kloosters en cölibaat, altijd dezelfde lasteringen en leugens over inquisitie en folterkamers, altijd dezelfde sprookjes en schandalen, dezelfde vrijgees- tige beschouwingen. Als het nu waar is dat een slecht onderwijzer de zielen zijner leerlingen demoraliseert en vloek brengt <J o over gansche geslachten, wat moet dan een slecht nieuwsblad met zijne duizen den abonnés en lezers, een onheil aanbren gen in de wereld der onsterfelijke zielen? De zaak is schrikkelijk ernstig. Waar het geloof begraven wordt, daar gaan deugd en zedelijkheid mede in den grond. Zon der fundament geen soliditeit. Hoe zal men in het radicale hart eergevoel kwee ken, gerechtigheid en trouwe, deugd en zeden bewaren, als de radicale hersens het stelsel aankleven: te genieten en dan in het niet te zinken. Zal dan niet de moraal eene dwaasheid, het geweten een vooroordeel, de deugd eene zwakheid worden Niemand heeft aan de algemeene zedeloosheid, ge notzucht en ontevredenheid, aan de tranen van verlaten vrouwen, aan de zelfmoorden van wanhopige jongeliedeu en eerlooze mannen meer schuld, als de stroom dei- radicale nieuwsbladen. Slechte spijs bederft de maag, slechte lectuur den geest, het hai't, den wil, den geheelen mensch. De radicale pers werkt nog op ëene an dere manier op het zedebederf. Zij verbant uit de maatschappij: de achting voor de waarheid, den eerbied voor het gezag, den eerbied voor het recht en de achting voor het individu. Op deze vier zuilen rust de gansche zedelijke waardigheid van den mensch en van de menschheid en tevens alle welvaart en orde van zaken. Die de ze pijlers omverwerpt is oorzaak van een chaos, maakt van de maatschappij eene ongelukkige, wanhopige massa en van de menschen, wilde dieren. Men lette nu hoe Albert!.... riep zij, hem om den hals val lende. Hemelsche goedheid! wij waanden u langen tijd dood, mijnheer, zeide Lodewijk; eiken avond heb ik een Ave Maria voor de rust uwer ziel gebeden, en indien gij zelf niet verzekerdet dat gij leeft, zou ik bijna gelooven, dat de dooden uit het graf opstaan. Neen, trouwe vriend, antwoordde Choisel hem de hand reikende, men heeft ons wel voor een tijd, doch niet voor goed kunnen scheiden. De knecht vatte de hand des graven, drukte die aar. de lippen, en tranen van dankbaarheid rolden langs zijne wangen. Vader! sprak Henriette, voor zoo ver onze familie betreft, heb ik u gunstige tijding te geven. Adolf, Bernard en de andere kinderen maken het goed. Eduard slaapt als eene roos; onze neef, de pastoor, blijft nog altoos, ondanks de benarde tijdsomstandigheden, even opgeruimd van gemoed, ofschoon hij veel geleden heeft, en Chalon be vindt zich welvarend in het leger. Op dit oogenblik kwam de kamenier metEdu- de radicale bladen dag aan dag aan het waarheids-gevoel der menschen tornen en wel op zoodanige wijze dat het ver stand der lezers als 't ware blijft stilstaan, twijfel aan de waarheid, geestelijke onze kerheid en eindelijk volkomen duisternis en begripsverwarring zich van hunnen geest meester maken. Met schijngronden en sophismen, met de tot vervelens toe herhaalde verwijzing naar de nieuwste re sultaten van het onderzoek en der weten schap, met lofredenen op de moderne ver lichting en intelligentie, neemt de bedrie- gelijke pers eiken huisbakken ontwikkelde gevangen en plaatst hem in het corps dei- cretins en zwakken van geest. Zonder de tegenstellingen van goede nieuwsbladen te lezen of naar tegen-bewijzen om te zien, ten einde aan de waarheid getrouw te blijven, verslinden de radicale couran ten-lezers dagelijks hunne leugenspijs met een eetlust die een champagne-drin ker aan den dag legt als hij aan 't oester- maal zit. Dagelijks nieuwe leugens over priesters en bedienaren des geloofs, nimmer herroeping al wordt de leugen ontzenuwd of autentiek aangewezen. Dag aan dag historie-vervalsching en laster van le vende en gestorven mannen die in het ka der der radicale secte niet passen, nimmer echter notitie van de meest overtuigende tegenbewijzen der eere- redders. Dagelijks ver- valscbingen en verdraaiingen van katholieke dogma's, van kerkelijke gebruiken en in richtingen, nimmer echter wordt er acht geslagen op de verklaringen der Kerk. Zulk een licktzinuig omgaan met de waar heid moet den geest bederven en de liefde voor de waarheid .ten grave doen dalen. Hetgeen men met de hand als leugen en onzin kan vatten, wordt met eene schaam- telooze consequentie en taaiheid, als reine, echte waarheid uitgebazuind; en ten lan sen leste durft ieder radicale dagbladlezer O er een eed op af te leggen. Eindelijk is men dermate van vooroordeelen doordrongen dat men de waarheid haat, afwijst en be strijdt. Men wil haar niet meer. Het woord autoriteit is steeds een der meest verachte en gehate woorden voor het radicalisme, hetwelk steeds oppositie voert tegen elk gezag dat niet in zijne macht ard toeloopen; Choisel drukte het kind hartelijk aan zijne borst, de knaap kuste zijn vader, en viel al spoedig weder in slaap. Toen de eerste vervoering van vreugde voorbij waa, haalde Lodewijk twee zilveren kandelaars met brandende waskaarsen, zette die op eene ta fel in het midden der kamer, plaatste er drie stoelen bij en vertrok. Albert, zeide de gravin, zich nederzettende, vertel ons spoedig uw wedervaren; wij hadden ontzettende tijding vanu vernomen.... Ik neb gevreesd, dat u het gerucht ter oore zou komen, en echter was dit een middel tot redding.... Verhaal ons al uw wedervaren, sprak Hen riette; vader, wij zijn brandend van verlangen naar het verhaal uwer lotgevallen. Het is eene lange geschiedenis, mijn kind en ik ben even verlangend naar de uwe, maar sta mij toe, eerst van kleederen te verwisselen.... Het water druipt van u af! riep mevrouw Choisel, van haren stoel opspringende, want de vreugde had moeder en dochter belet, dit eerder is. Afval van het christendom en opstand tegen kerkelijk en maatschappelijk gezag, dat is het Eldorado der radicale pers. Zij is het die aanhoudend het volk aanhitst tegen priesterheerschappijde priesters tegen de »tirannie« der bisschoppen, de bisschoppen tegen het »juk« van den Roomschen Stoel. Welke lofredenen voor de helden van het oud-Katholicisme, die allen als geleerden en wijzen worden voorgesteld! Maar hoe dom en bekrompen van ideeën is het Katholieke volk! Men leze een radicaal blad, onverschillig welk, en men zal er aanhoudend door worden aangespoord tot verzet tegen de rechtma tige autoriteit, tot afval van de goddelijke orde. Hand aan baud met den strijd tegen de waarheid door de radicale pers, gaat het moorden van het recht. Wat is er van hare zijde al niet gebeurd om het gevoel van recht uit de harten der volken te scheu ren. Zij is vervuld van haat en spot wan- ueer men zich wil beroepen op het oude en eeuwige recht. Wat is haar recht? De door het radicalisme vervaardigde wetten, dat is haar recht. De liberale meerderheid wil in het belang der liberale partij en naar willekeur besluiten en bepalen. Roept men haar toe: wij hebben een geweten, en daartegen verlangen wij geen wetten daartegen kennen wij geen recht, wij hebben eene wet van God en daarmede moeten de mensckelijke wetten overeenko men, er bestaat een natuurrecht enz., zie, dan breeüt de storm los, dan regent het scheld woorden, dan zijn we revolutionuairen, vijanden van den staat, landverraders. Heer lijke beginselen voorwaar! Maar toch zeer natuurlijk. Als er eene nieuwe orde van zaken moet gemaakt worden, dan dient men allereerst den bodem van het oude vat te vernielen en dat kan slechts geschieden wanneer het gevoel voor recht en recht vaardigheid wordt uitgeroeid. Dan is er niets meer heilig, niets meer onaantastbaar, dan is de revolutie gesanctionneerd en zij kan met succes in praktijk worden ge bracht. Hoe vreeselijk bloedt de maatschap pij aan de diepe wonden, die haar door de radicale pers zijn geslagen! Wordt vervolgd. op te merken. Spoedig, Albert, want gij zoudt u eene ziekte op den hals halen; beste man, hoe komt gij zoo doornat? Het zeewater ontzag mij niet. Hoe!.., Het vaartuig, waarmede ik moest aanlanden, is verongelukt; dan de Hemel heeft mij gespaard. Aanstonds kom ik terug, en wij zullen elkander de wederzijdsche gebeuitenissen verhalen, want na zulk eene lange scheiding heeft men behoefte om te weten, wat er met onze dierbaren is voor gevallen. De graaf schelde, beval den binnenkomenden bediende hem andere kleederen te geven, en ver liet het vertrek. Terwijl mevrouw nog druk met hare dochter sprak over het onverwachte geluk dat haar te beurt was gevallen, kwam Choisel weder binnen, en plaatste zich tusschen zijne vrouw en Hen riette. Wordt vervolgd).

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1880 | | pagina 1