NIEUWE
No. 368,
Donderdag 8 April 1880.
5e Jaargang.
von Bismarck in dienst,
BUITENLAND.
Per 3 maanden voor Haarlem
Buiten Haarlem franco per post
Afzonderlijke Nummers
r 0,85
1,-
0,06
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond ingewacht.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
Uitgevers KÜPPERS LAUREY.
Bef!
De Familie Choisel.
Frankrijk.
HIUIIIHSniE 101 RUT.
ABONNEMENTSPRIJS
PRIJS DER ADVERTENTIEN
AGITE MA NON AGITATE.
De heer Otto Glagau redigeert sinds
n O
Renigen tijd »der Cidturkampfer,«. een tijd
schrift voor openbare aangelegenheden. Ouder
('ukurkampf verstaat Glagau den strijd voor
het behoud van Duitsclie zeden en gewoon
ten, tegenover een vreemden stam die met
zijn wezen en drijven alles overweldigt;
tn hoofdzaak ook strijd tegen het materia
lisme.
Wij zijn het met Glagau op alle punten
öiet eens; hij is ons te eenzijdig en zijn
sedelijk en sociaal doel, dat hij zich
voor oogen stelt, doet hem dikwijls de
Politieke werkelijkheid vergeten. Doch
Voor den ontwikkelden lezer is het
vermelde tijdschrift aanbevelenswaardig,
0tndat het, bij eigenaardige opvatting, de
vragen van den dag met groote zaakkennis
O O
behandelt en beoordeelt.
Wjj zullen eene proef uit Glagau's tijd-
schrift mededeelen, namelijk eene kleine
®tudie over von Bismarck. Wij zullen onze
lezers niet behoeven te verzekeren dat de
■Rijkskanselier onze sympathie niet weg
draagt; maar men moet ook in acht nemen
eQ opmerken wat men niet lief heeft. You
Bismarck is de man die meer dan alle ande-
reo op het lot van Europa gedurende de
Matste twintig jaren een grooten invloed
heeft uitgeoefend; men moge zijn werken
streven gezegend of verderfelijk achten,
1(1 elk geval moet men trachten hem te
doorgronden en te leeren kennen zoo als
1 n
ri!l bestaat. Men moet een vijand beter
hennen dan een vriend.
De C alt u,rkamp fer beoordeelt het karak-
U van von Bismarck tamelijk gunstig, doch
"U nauwkeurige lezing ontdekt men hier en
aar afkeuring en verwijt. De eenzijdigheid
1,1 het behandelen van zaken en de vrees
der ambtenaren voor den Rijkskanselier
,a'i men zich donkerder voorstellen dan
1,1 het volgende wordt geschilderd.
T -
tn de lente van 1862 ging von Bismarck
gezant naar Parijs en spoedig daarna
egon hij zijne wereldhistorische missie,
Vermits hij den 24sten September 1862 als
v°Orzitter, ad interim, vau het Pruisische
shiats-ruinisteric en de i 8steu October
uitief als Miuister-president optrad, met
FEU1LLE TON.
Vervolg.
hduard zng haar zóó smeekend aan, dat zij
e' verzoek niet kon weigeren, en met hem der-
h'a»'-ts ging.
terr/ijl zij zich vermaakten met de vlugge spron-
der herten, welke op hunne nadering snel
de wind over het gras renden, hoorde men
aJten den tuin het hinneken van een paard.
Leuwsgierig gluurde het knaapje door de half
Pe'ide deur, en zag een ruiter in sterken draf
r''ij rijden.
Weet gij wel, wie daar was? vroeg het kind,
6 er hij Henriette komende.
Neen, Eduard.
Raad eens zuster.
Sir.t Nikolaas, zeide het meisje schertsende.
O neen, die was het niet, sprak hij, en
"Ppelde vrolijk weder voort.
het besluit, te overwinnen of te sterven, en
met het devies: vijf minuten na den dood
is het om 't even op welke wijze men ge
storven is. Von Bismarck is de staatsman
die sinds 1862 het noodlot van Pruisen
en Duitschland leidt; onze beschouwing
splitst zich dus van zelf in twee deelen,
namelijk de behandeling der zaken en de
behandeling der personen.
De eerste eigenaardigheid van prins v.
Bismarck bij de behandeling van zaken is,
dat hij zfch steeds en overal, 't zij aan de
schrijftafel, 't zij aan het diner of op eene
soiree, in dienst verbeeldt te zijn en dat er
dus geen woord over zijne lippeu komt, dat
niet met een bepaald doel wordt gesproken.
Het is stellig bewonderenswaardig met
welke kalmte en zekerheid hij de verschil
lende zaken naast en door elkaar behan
delt en ofschoon er van hem nimmer den
humbug uitgebazuind wordt zoo als men
dit van Cesar gelieft te doen dat bij zeven
brieven gelijktijdig kan dicteeren, zoo geeft
hij toch, in onafgebroken 7olgorde der za
ken, zij no beslissingen met eene snelheid
en zekerheid, die slechts daardoor mogelijk
worden, dat alles bij hem aan eene leidende
gedachte is onderworpen en dat hij bij
iedere vraag zijne geheele geestkracht op
een punt concentreert.
In den dienst is er van vertrouwelijk
heid geen sprake en de generaalsrok vergt
niet alleen tucht maar ook militaire stiptheid
en kortheid, zoodat een verslag, of eene voor
dracht van tien minuten als zeer lang mag
aangemerkt worden. Een oud Raadsheer,
die de koekoekklok twee malen had laten
roepen is nooit meer voor zijn aanschijn
verschenen. Er zijn oude ambteuareu die
nimmer zonder geheime vrees tot hem na
deren. Het bloed en ijzer« komt ook mu
tatis mutandis bij het behandelen van bureau
zaken tot gelding.
De Rijkskanselier bestuurt de zaken gelijk
hij de partijen en de buitenlandsche com
binaties dirigeert. Even als hij naar buiten
niet met theoriën maar alleen met werke
lijke machten rekent, heden Rusland tegen
Oostenrijk, morgen Oostenrijk tegen Ru land
aanhitst en in 't algemeen, volgens zijn
eigen woorden, de politiek op de manier
eener snippenjacht op een moerassig terrein
Wie was het dan?
Dat raadt gij in geen duizend keeren.
Zeg het mij dan eens, vriendje.
Het was het was mijnheer weet
gij het nu?
Neen, Eduard,
Het was mijnheer Chalon.
HoeChalonriep Henriette verblec-
kende, en ijlde naar de deur; maar de ruiter was
achter eene kromming van den weg reeds ver
dwenen.
Ja; ja zuster hij was het.
Hebt gij wel gezien, kind?
Zeker hij had die groote knevels nog, voor
welke ik eerst zoo bang was.
Zou het mogelijk zijn! Eduard, ongetwij
feld vergist gij u.
Neen, neen, ik ken hem te goed.
Zou hij het kunnen wezen? zou ik hem weder
zien? zou de onderneming mislukt zijn? vroeg
Henriette zich zelve.
Toen riep zij hare moeder, die met mevrouw
Belmoutier bij een goudvisschenkom stilstond,
bedrijft, den rechter voet eerst dan opheft
als hij voor den linker een vast standpunt
heeft gevonden, zoo is hem ook in de bin-
landsche aangelegenheden elke zaak en
elke partij slechts zooveel waard, als zij in
het gegeven oogenblik en voor het bepaalde
doel gewicht hebben. Die zijn doel bevor
dert is hem welkom, die tegen zijne in
zichten handelt, dien werpt hij over boord,
zoo als wij dat in zijne afwisselende ver
houding met het centrum, de conservatieven
en de liberalen hebben waargenomen.
Zullen wij het geheim zijner werkdadig-
lieid en hare gevolgen, in drie woorden
samenvatten, dan zijn het deze, die men
in den laatsten tijd als den geheimen kern
der oude magie en als het toovermiddel
van sterk doortastende personen heeft willen
aanmerken: voulez et eroyez! Willen en
gelooven willen met de gansche kracht
van zijn wezen, gelooven met de energie,
die het resultaat reeds vooruit neemt. Als
ik niet aan de missie en de kracht van
Duitschland geloofde, als ik niet geloofde
dat het Pruisische leger niet kan worden
geslagen, dan zou ik mijne politiek eene
andere wending geven,heeft von Bismarck
gezegd. De roem der armee vermindert in
O O
niets de verdiensten van den Rijkskanse
lier, zoo ook omgekeerd. Het was juist zijne
verdienste dat hij het geloof en den wil
had, het leger, zoo als geschied is, te ge
bruiken, en al sprak een oud generaal,
na den slag bij Königgratz tot hem: thans
zijt gij een groot man; waren we echter
overwonnen, dan hadden de vrouwen in
Duitschland u met natte handdoeken dood
geslagenzoo ligt het geheim zijner groot
heid daarin, dat hij aan de zege van König-
gratz geloofde, toen de meesten er nog aan
twijfelden.
Dat zulk een man, die zijne tijdgeuooten
zoo weet te doorgronden, voor zijne ouder
hebbenden in den dienst geen bizonder
aangenaam chef is, laat zich wel denken,
en zijne, voor de meesteu onbegrijpelijke
persoonlijkheid, imponeert zoo krachtig,
dat bijna alle ambtenaren slechts met vrees
tot hem naderen. Dezelfde man die zijn
ga3t, op zijn buitenverblijf, naar
de logeerkamer leidt, heeft in zijn bureau
voor den hoogstgeplaatsten ambte
en deelde haar het gezegde van Eduard mede.
Was hij alleen? vroeg de weduwe angstig.
Ja; misschien komt hij ons eens bezoeken,
antwoordde het kind.
Genadige Hemel! waar zou Adolf wezen?
ach! mijne vrees zal bewaarheid worden.
De bekommerde moeder wrong de handen
krampachtig te zamen; eeue wolk van droefgees
tigheid vertoonde zich op haar zoo even nog
helder voorhoofd, en al hare gelaatstrekken druk
ten eene bange verwachting uit.
Laten wij terugkveren, sprak de gravin,
haar vriendelijk den arm biedende.
Nauwelijks had men zich op weg hegeven.
toen een bediende de vrouwen reeds te gemoet
liep, en de komst van een officier aan
kondigde.
E.n glans" van vreugde werd op het gelaat van
Henriette en hare moeder zichtbaar; terwijl me
vrouw Belmoutier integendeel, door een som
ber voorgevoel beangstigd, met wankelde schre
den voortging. Ondersteund door hare vriendin
nen, bereikte zij de tuinzaal, waar zij afgemat op
naar ter nauweruood een groet over.
Van zijne beide meest bekende amb
tenaren de geheimraden Bucher en
Wagener, weten wij slechts zooveel dat kjj
den laatsten dikwijls zijn vraagbaak
noemt en aan den eersten veel vertrouwen
schenkt, omdat hij tot geene party behoort.
Wij gelooven niet dat Moritz Busch aan
Bucher, door zijn wat al te sterk gekleurde
lofrede, (in het werk Graaf Bismarck
und seine Leuteeen bizonderen dienst
heeft bewezen, ofschoon men bij de laatste
benoemingen van jonge ambtenaren dui
delijk heeft kunnen waarnemen dat in de
diplomatieke carrière, de adel nog steeds
den voorrang geniet, zoodat zelfs de graaf
Munster »een groote lantaarn, maar
zonder licht,zoo als een oude scheeps
kapitein in Norderney aanmerkte tot
gezant werd benoemd.
Op gelijke wijze als hij zijne raadsman
nen behandelt, gaat de man van jjzer en
bloed ook met zijne ministers te werk, en
men vertelt dat hij aan een vriend, die
hem op de ongeschiktheid van een der
ministers opmerkzaam maakte, tot antwoord
gaf: »dien houd ik in mijne hand als
een ei, dat ik vermorzel als ik wil.c
Volgens het recept, dat namelijk de
vrees krachtiger werkt dan de liefde, zal
men kunnen begrijpen dat de bevelen van
den Rijkskanselier vlug en stipt moeten
worden volbracht; doch daaruit volgt ook
ontegenzeggelijk dat hij geen staatslieden
vormt en nalaat, en dat alle eenigszins
zelfstandige karakters hoe langer zoo min
der, in den dienst, in zijne nabijheid zullen
komen.
Het is de vloek der vleierij dat groote
mannen hunne grootheid onjuist schatten
en waardeereu en zich steeds als eene
uitzondering beschouwen op Solon's regel,
dat niemand voor zijn dood groot en
gelukkig kan geprezen worden.
De Minister van Oorlog heeft een gewichtige
hervorming tot stand gebracht. Er zijn nog
oude formulieren op welke het woordKeizerlijk
voorkomt. De Minister heeft dat feit ontdekt
en dientengevolge de leger-kommandanten gelast
een stoel nederzeeg.
Bedaar in 's Hemels naam, mevrouw zeide
de kamenier, een glas water aanbiedende; gij
maakt u zonder reden ongerust.
Drink eens, fluisterde de gravin medelijdend,
het zal goed voor u wezen.
Slechts met moeite kon men de weduwe daar
toe bewegen.
Wij weten immers nog niets mevrouw,
sprak Henriette, terwijl zij het glas weder op
tafel zette.
Laat den vreemdeling binnenkomen, sprak
de weduwe met bevende stem tot den knecht,
die aan de deur wachtte.
Een oogenblik later trad Chalon in de kamer.
De gravin, hare dochter en Eduard ziende, om
helsde hij hen hartelijk.
Na deze eerste vervoering van vreugde wendde
hij zich tol de weduwe.
Mevrouw, ik heb de eer uw dienaar te zijn,
zeide de officier buigende.
Wordt vervolgd.)
