NIEUWE
Donderdag 6 Mei 1880.
5e Jaargang.
Een deel der sociale quaestie.
BUITENLAND,
BINNENLAND,
i\o. 376.
Engeland.
Duitschland.
Frankrijk.
Tur kijë.
Denemarken.
Koloniën.
f 0,85
1,
0,06
Per 3 maanden voor Haarlem
Buiten Haarlem franco per post
Afzonderlijke Nummers
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
COURMT.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Van 16 regels80 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS LAUEEY.
Een opmerkelijk, ofschoon niet onver
klaarbaar verschijnsel is het, dat aan de
meeste feestdagen ook eigenaardige eet-
begrippen verbonden zijn; de maag is dik
wijls een der eerste gedachten van den
mensch en zoo kon deze zich aanvankelijk
geen gewichtigeu dag voorstellen, waar de
maag niet bij betrokken was; feestmalen
vóór den oorlog, doop-, geboorte- en lijk-
malen, in ééu woord bij alles eten en drin
ken. En zoo doet bv. het Paaschfeest ook
heden ten dage nog denken aan heerlijk
vleesch, eieren en krentenbrood.
Onwillekeurig komt de vraag bij ons op,
waarom voor een aanzienlijk deel van ons
volk, al die artikelen slechts een zeldzaam
genoten weelde zijn, terwijl zij in andere
landen, niet minder bevolkt dan het onze,
bijna algemeen onder aller bereik vallen.
Is het vleesch dan werkeli]k ten onzent
zooveel duurder dan in Engeland? Het ant
woord zou bezwaarlijk bevestigend kunnen
luiden. Zijn dan de loonen hier te lan
de zooveel lager dau ginds? Ook op die
vraag kan men in het algemeen niet be
vestigend antwoorden. Neemt men dit
in aanmerking, dan schijnt de gevolgtrek
king voor de hand te liggen, datde gebrek
kige volksvoeding voor een deel, misschien
voor een groot deel zelfs, minder aan de
toestanden dan aan de personen te wijten is.
Het wordt wellicht vervelend, maar toch
moeten wij bij de overweging van dit on
derwerp al wederom het meermalen aan
gewezen treurig feit op den voorgrond
plaatsen, dat de Nederlandscbe Staat jaar
lijks 18 a 20 millioen gulden ontvangt
wegens belasting op den sterken drank;
dat dit een klein gedeelte is van hetgeen
de natie per jaar aan sterken drank
Verzwelgt. Men ga even nahoeveel
daardoor na aftrek van de niet-drinken-
den aan de voeding en de welvaart der
gezinnen direct onttrokken wordt, ongere
kend nog de indirecte gevolgen, geringere
verdiensten door tijdverzuim en slechter
Werk, verzwakking van het lichaam, mis
daad enz.
Bij elk betoog omtrent verbeterde volks
voeding moet alzoo op den voorgrond staan,
FEUILLETON.
De FamHie Choisel.
Vervolg.
Ik lijd veel; de smart is bijna ondragelijk.
Bodewijk, vervolgde hij, zich tot den knecht wen
dende, ga hooren hoe het met onze strijd
makkers gesteld is, of zij overwonnen of
Bodewijk ging heen.
Be graaf schreef met moeite eenige regelen,
mstte toen met het hoofd op de hand, en begon
°P nieuw. Tranen bevochtigden het papier, dat
ee» vaarwel aan zijne echtgenoote en kinderen
"ehelsde.
- Dokter, ik dank u voor den laatsten dienst,
Ze'de hij zuchtende en gaf het potlood terug.
Bodewijk kwam binnenloopen, een vreugdeglans
'haalde van zijn gelaat.
Hoe is het vroeg Choisel haastig.
Mijnheer, een voorbijrijdend lansier riep dat
de
vijand wijkt.
God zij dank! O mocht vóór mijn dood
dat de Nederlander gedwongen moet wor
den, die schandelijk verkwiste en vermor
ste millioenen productief te maken, produc
tief voor lichaam en maatschappij. Werd
er geen sterken drank gedronken in Ne
derland, wij zouden reeds een reuzenschrede
gevorderd zijn.
Naast den sterken drank staat als tweede
vijand van Nederland de geliefkoosde aard
appel, het zoogenaamde volksvoedsel he
laas! Inderdaad, minder schadelijk dan de
jenever; want aardappelen leiden ten min
ste niet tot moord en doodslag. Maar gaat
meu iets dieper, dan is het zg. volks
voedsel* toch wellicht niet minder schade
lijk; onder den invloed van den aardappel
slaat men zijn evenmensck niet dood, maar
door dat zg. voedsel brengt ons aardappe
len-etend volk wel een aantal klierzieke
kinderen ter wereld, die krachteloos zijn in
den strijd om het bestaan, en vult het zich
den buik zonder er de verbruikte lichaams-
en kersenkrachten behoorlijk mede aan te
vullen.
Direct zijn aardappelen zelden schade
lijk,dat is zeker. Maar middelijk ziju de
kapitalen, waarmede een groot deel onzer
natie zich schier dagelijks een uitsluitend
aardappeleumaal (met »lawaai-saus«) ver
schaft, bijna even nutteloos weggeworpen
als de jenever-millioenen. Er steekt eenig
voedsel ook in de aardappelen; maar niet
als voedsel doen ze dienst, doch in hoofd
zaak als vulsel. Yeel wil men in de maag
hebben, alsof veel volumen eensluidend
ware met veel voedzaamheid. En men krijgt
inderdaad veel water, en een weinigje
aardappelenmeel in het lijf.
Indien het zelfde geld, dat nu wordt be
steed aan aardappelen, in de magen kwam
in den vorm van erwten, boonen, brood en
rijst, dan zou, ja, in den beginne menig
een zich inbeelden, met een half ledige
maag van tafel op te staan, maar wij hou
den ons overtuigd, wij zijn wetenschappe
lijk zeker, dat ons volk zich binnen een
half jaar met die zg. kalf-leêge magen be-
hagelijker zou gevoelen, krachtiger en meer
doorvoed zou zijn, dan nu met zijn volle
aardappelmagen
Eu desgelijks met vleesch.
Vleesch is, wij ontkennen het geenszins,
de overwinning beslist zijn, dan stierf ik
geruster.
Ons volk strijdt als leeuwen.
Na eenig zwijgen wenkte de graaf den bediende
naderbij te komen.
Lodewijk, sprak hij zacht, gij zijt. de eenige,
die mij opdit oogenblik aan mijne familie
herinnert. Ik beschouw u meer als viiend
dan ids bediende; de bewezene trouw geeft u hier
aanspraak op. Volbreng dus nauwgezet den last,
dien ik u opleg. Bezorg dezen brief aan mijne
vrouw. Het is de laatste betuiging mijner liefde;
verhaal haarmijn dood, die weldra zal
plaats hebben;doch verberg, zoo veel gij
kunt, hetgeen ik lijd; het zoueene nut-
telooze smart voor haar -vezen. Zeg haar en
mijnekinderen, dat zij mij tot het laatste
uur dierbaar zijn gebleven. Zeg, dat ik de ver-
eeniging van Chalonen Heririette zegen,
en ik hem mijne dochter schenkin het
vertrouwen, dat hij haar gelukkig zal maken.
Prent Eduard in, dat zijn vadervoor eer
en plicht gestorven is,en leer hem dat
smakelijk, meer smakelijk nog clan voed
zaam. En kon ieder het zich dagelijks ver
schaffen, wij zouden ons verheugen. Dit
echter kan nu eenmaal niet, evenmin als
de burgerman zich dagelijks zijn glas wijn
kan vergunnen. Wij moeten dus nemen
wat, in het bereikbare, het beste is. Voor
eerst dan leert de wetenschap, dat erwten
en boonen in zeer voldoende hoeveelheid
de voedzame stof bevatten, welke het vleesch
nuttig maakt voor den mensch, en waar
van natuurlijk de aardappel niets hoege
naamd heeft aan te bieden. Doch buiten
dien is voor de m eesten nog iets bereik
baar: het ei. In één ei vindt de mensch
meer voedsel dan in 5 liters aardappelen,
en eieren zijn veel goedkooper dan vleesch.
Wat toch is voor een gezin van bv. vijf
personen een stukje vleesch van 50 ets.?
niet veel meer dan niets, en toch nog te
duur. Voor 20 cents (gemiddeld) kan daar
entegen in datzelfde gezin ieder persoon
een ei hebben; dat is geen vulsel voor de
maag, het is waar; doch al zeer spoedig zal
menbemerken, beter het leven te kunnen hou
den op weinig goed voedsel, dan op veel vulsel.
Onze volksvoeding lijclt dus, als wij
een en ander samenvatten, aan twee ge
breken: de jenever, die het lichaam eener-
zijds verzwakt en verslapt, en nutteloos het
geld verzwelgt, dat krachtgevend moest
worden besteed envooroordeel, onj uist
inzicht en »leven bij den dag« doen vaD
hetgeen er overschiet een groot deel bijna
even onvruchtbaar verloren gaan, omdat
ons volk niet wil gelooven, dat een ge
vulde maag nog evenmin een waarborg is
voor gevoed zijn* als een bedrogen maag,
die geen voedsel verlangt, omdat de jene
ver die maag dronken maakte.
Als ons volk een juist begrip kreeg van
voedselden jenever leerde verachten en
daarmede ook van »luie Maandagenen
dergelijke genezen werd, dan zouden we
wel eens willen zien, of niet vele arbeiders
gezinnen welvarender zouden worden en of
dat deel der sociale quaestie, hetwelkge
brekkige voedingheet, niet uit zichzelf
zou verdwijnen.
Wij gelooven met deze bewering niet
te veel gezegd te hebben. Zij is trouwens
onze innige overtuiging.
voetspoor volgen; belooft gij dat alles te
volbrengen?
Jasnikte de knecht.
Afgemat viel Choisel achterover. De grenadier,
die zich met moeite staande hield, snelde toe,
en deed het hoofd des stervende in zijne armen
rusten.
De majoor zag hem dankbaar aan.
Droog uwe tranen vriendvervolgde
hij tot Lodewijk. Mijn laatste uur is zoo bitter
nietals gij denktde dapperheid
van de onzen en de zegepraal der heiligste zaak,
is mij de grootste troost. Vriend, zoodra ik de oogen
geslotenzal hebben, zult gij u naar Viël-
Laurent begeven en de familieaanraden
zich bij Chalon fe vervoegen. Zij zullen in hem
een beschermer en raadsman vinden
dien men in deze tijdenzoo zeer behoeft.
Lodewijk! blijf zoo getrouw als gij totnu
toe geweest zijt. Blijf de vriendvan hen,
die mij dierbaar zijn,en u als lid des
huisgezins beschouwen. Vaarwel Lodewijk!
De knecht vatte de blceke hand zijns meesters,
Lord Cooper is tot Onderkoning Lord Ohagan
tot Lord Kanselier van Ierland benoemd.
In het Lagerhuis weigerde Bradlaugh den eed
af te leggen; hij verlangde, dat eene eenvoudige
verklaring voldoende zou worden geacht. Caven-
disch deed het voorstel, dat Northcote onder
steunde en het huis aannam, om eene commissie
te benoemen, welke de quaestie onderzoeken zal.
Te Hamburg heeft de socialistische partij een
groote overwinning behaald bij de keuze voor
een lid van den rijksdag. Er werden uitgebracht
13.155 stemmen op haar candidaat Hartman; die
der nationaal-liberalen erlangde 3583 en die der
Aortsc/ü'i«i-partij 6451 stemmen.
John Lemoinne heeft toegegeven aan het ver
langen der Directie van het Journal des Débats,
en dus afgezien van het voornemen om den ge-
zantschapspost te Brussel te aanvaarden.
Le Moniteur bericht, dat de heer Jules Simon,
sedert er sprake is van zijn benoeming tot voor
zitter van den Senaat, vier brieven heeft ontvangen,
waarin hij met den dood bedreigd wordt.
Een volledig programma tot hervorming van
het binnenlandsch bestuur is door Said, Mahmoud
Nedim, Khereddin en Zugdi Pacha aan den Sultan
aangeboden.
De Deensche Begeering heeft van de Britsche
het verzoek ontvangen, om langs de Groenland-
sche kusten eenige nasporing te laten doen naar
het vermiste oefeningschip Atalanta.
Te Sorogedook (in de Vorstenlanden) pakte
een tijger een knaap in den nek. De jongen
hieuw met zijn ariet in de klauwen van het
beest, hetwelk toen losliet en later doodgeschoten
werd.
Meerssen, 3 Mei. Dezer dagen is een twee
jarig kind, al spelend, in een kuip, waarin spoe
ling uit eene branderij was gestort, gevallen, en
er door den vader, die eenigen tijd daarna kwam,
dood uitgehaald.
Rotterdam, 3 Mei. Op de Nieuwe Maas kwa
men gisteren twee vaartuigen, die aan het laveeren
en drukte die aan zijne lippen.
Een soldaat liep haastig de hut binnen.
Overste, de slag is gewonnen! riep
de krijgsman, schier buiten adem.
Hij is dood, mompelde de chirurgijn.
XV.
De regen stortte plassend neder, geen ster
vertoonde zich aan het uitspansel, en akelig
loeide de wind door het reeds half ontbladerde
geboomte.
In een afgelegen huisje, te midden van een
uitgestrekt bosch, was de familie Choisel gevlucht,
en genoot thans eene schuilplaats in het schamele
verblijf eens houthakkers. De gravin hield een
gebedenboek in de hand, en las bij het schijnsel
eener kleine lamp, welke op de ruw bewerkte
tafel stond. De aanwezigen herhaalden zachtjes
hare woorden, terwijl Eduard, die naast zijne
moeder zat haar nu en den angstig aanzag.
{Wordt vervolgd.)
