NIEUWE
No. 429.
Zondag 7 November 1880.
5e Jaargang.
De sociale quaestie.
Belasting in den ouden tijd.
HMRIEME COUKilL
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden roor Haarlem0,85
Buiten Haarlem franco per post
1,—
Afzonderlijke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIÊN
Van 16 regels30 Cent».
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiëu worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS I.AUREÏ.
Vervolg en slot.
Ook het Centrum heeft steeds de belan
gen van den ambachtsstand ter harte ge
nomen, er voor geijverd en getracht om
tot eene heilzame oplossing van het vraag
stuk te komen. Lang reeds voor dat de
professioneele staatslieden en diplomaten
de beteekenis der sociale beweging wisten
te beoordeelen, heeft een der uitstekendste
leden van het Centrum, Dr. Jörg, de ge-
Varen der socialistische propaganda, met
bijna profetischen blik erkend en terwijl
de liberale partij de sociale gevaren als
producten van een phantastisch pessimisme
loochende, omdat zij ze niet wilde zien,
hebben de Katholieken door de gezellen-
vereenigingen, door christeljjk-sociale cor
poraties en door de pers, reeds sterke dam
men opgeworpen tegen den bruisenden so-
cialistischen vloed. De sociaal-demokratie
beschouwt zich met recht als een kind van
het liberalisme, gesproten uit zijne grond
beginselen, gewassen op deuzelfden grond
en, in de tien laatste jaren, machtig ge
worden in den strijd tegen de Kerk. Te
laat erkende de Regeering de gevaren der
socialistische propaganda en in plaats van
het kwaad in den wortel aan te grijpen,
trachtte zij het door eene socialisten-wet
te onderdrukken. Zooals bekend is, heeft
het Centrum in October 1878 eenstemmig,
en in dit jaar met overgroote meerderheid
tegen de socialisten-wet gestemd, daartoe
geieid door de overtuiging, dat met geweld
dadige maatregelen en uitzonderings-wetten
eene zoo diep ingrijpende, de meest uitge
breide volkskriugeu beheerschende bewe
ging, niet kan worden onderdrukt, maar
dat veeleer door het ongestoorde werken
der uit de boeien eener onzinnige wetge
ving te bevrijden Kerk de moreele, en door
eene aan de rechtmatige eischen van den
ambachtsstand bevredigende sociale wet
geving, de economische verheffing moet wor
den gevonden.
De socialisten-wet heeft wel is waar de
alarmeerende agitatie onderdrukt, dagbladen
verbeurd verklaard en verboden, vergade
ringen onmogelijk gemaakt, wat zij echter
nimmer verhinderen kan, is de socialisti
sche propaganda in de werkplaatsen, op
de straat, in het huisgezin eu in de her
berg, eene propaganda die te gevaarlijker
werkt, naarmate zij door het geheim en
het verbod aantrekkelijker wordt. Het so
cialisten-congres onlangs op het oude kasteel
Wijden in Zwitserland gehouden, heeft dui-
FE U1LLETON.
Nieuwsgierigheid gestraft.
In de gedenkschriften van den maarschalk Cas-
tellane wordt de volgende anekdote medegedeeld.
De goede maarschalk had de gewoonte, zich
zeer met het huiselijk leven zijner officieren te
bemoeien, en verviel daarbij dikwijls, niettegen
staande al zijne welwillendheid, in zulk eene on
beschaamdheid, dat hij daardoor zijne onderhoo-
ngen meer dan eens zwaar beleedigde. Deze manier
van den maarschalk was algemeen bekend, en toen
eens een regiment van elders naar Lyon verplaatst
werd, waar hij het kommando voerde, besloten
de officiereu hem zijne nieuwsgierigheid naar hunne
partikuhere zaken, eeos voor altijd af te leeren.
De maarschalk gaf hun eene avondpartij, ging
toen van de eene groep naar de andereen sprak
plotseling een officier aan, dien hij begon uit te
hooren, of hem het nieuwe garnizoen beviel, of
bij geld, schulden, familie had, enz. Hij begon
als naar gewoonte met de vraag;
«Is uw vader nog in leven?"
«Mijn vader is in het invalidenhuis," antwoordde
de officier blozende en zich buigende.
delijk bewezen dat de wet onmogelijk de
agitatie gebeel kau onderdrukken, maar
dat zij veeleer tot verbittering leidt, die
weldra tot fanatisme zal overslaan. Sociale
ziekten kunnen niet door middelen van
geweld worden genezen. De Regeering
zoowel als de haar aanhangende partijen,
hebben wel met woorden gesnoefd op de
positieve bestrijding der sociaal-demokratie
en men gaf, als immer, aan de liberalen
het leeuwenaandeel in dezen eervollen strijd,
doch twee jaren zijn voorbijgegaan en het
leeuwenaandeel der liberalen bestaat in bet
kinderachtige idee, om de Berlijnsche soci
alisten met slecht bier en met nog slechtere
lectuur te bekeeren En de Staat?
Wat heeft hij gedaan om zijne belofte van
October 1878 gestand te doen? Daar is
niets van bekend, eu hetgeen de Rijkskan
selier, sinds hij minister van nijverheid en
koophandel is, van plan is te doen, is nog
niet helder en duidelijk genoeg, om er een
oordeel over te kunnen vellen. Zeker zul
len de maatregelen die hij zal nemen om
de rechtmatige en gegronde klachten dei-
werkende klasse te doen verdwijnen, op de
ondersteuning der Centrums-fractie kunnen
rekenen. Men mag met zekerheid zeggen,
dat juist het Centrum in alle sociaal-poli
tieke quaesties de belangen der arbeiders
met ijver en niet zonder goed gevolg heeft
voorgestaan. Aan zijne bemoeiingen dankt
de wet van 1878 de verordeningen tot be
scherming van het leven en van de ge
zondheid der werklieden en hunne vrouwen
en kinderen, alsmede de verplichte aan
stelling van fabriek-iuspecteurs. Of er
betere dagen zullen komen, of inzonderheid
de Rijkskanselier in de uitvoering zijner
sociaal-politieke plannen onaf hankelijk zal
blijven van den gevaarlijken invloed der
groote industriëelen, dit al zullen we moe
ten afwachten hoe 't ook zij, het Centrum
zal, getrouw aan zijne sociaal-politieke
tradities, alles in 't werk stellen om aan
de invaliden en aan de weduwen en weezen
der arbeiders een behoorlijk bestaan te
verzekeren. Gelukt het, in deze richting,
langs wettelijken weg, iets goeds en zekers
tot stand te brengen, dan verliezen de so
cialistische leiders een materiaal, dat hen
steeds voor de agitatie van dienst was.
't Zou dwaasheid zijn te gelooven dat de
eisch der materiëele welvaart der arbeiders
alleen in staat is, de gevaren der socialis
tische beweging te overwinnen. Want het
is niet slechts eene maag-quaestie, die de
geesten zoo machtig beweegt, maar vooral
ook eene vraag der religieuse autoriteit.
«Een dappere, een mijner wapenbroeders! Goed,
eu uwe moeder?"
«Zij is dood, maarschalk."
«Vergeef mij, mijn vriend, dat ik zulke onaan
gename herinneringen in u opgewekt heb. En
hebt gij geene broeders of zusters?"
De officier liet het hoofd zakken en zuchtte
diep. «Vergeef mij maarschalk, ik heb ééne
zuster."
«Zoo, en wat doet zij; is zij gehuwd?"
«Helaas! neen zij is krankzinnig"!
«O wee, daar heb ik eene indelicate vraag ge
daan," dacht de maarschalk, en om zich zoo
spoedig mogelijk uit deze verlegenheid te redden,
wendde hij zich tot een anderen officier, wien hij
dezelfde vragen deed. De tweede officier antwoord
de hem op gelijke wijze, dat zijn vader bij de
de invaliden, zijne moeder gestorven en zijn zus
ter krankzinnig was.
«Dat is al bizonder opmerkelijk, twee zoo pre
cies hetzelfde," denkt de oude Castellane; «nu,
mogelijk is het toch, er gebeuren iemand dikwijls
zeldzame dingen." Daarmede keert hij zich tot
een derde, die hem dezelfde antwoorden geeft
als de eerste en tweede. Nu begint hij vermoeden
te krijgen, en hij pakte, nog al ruw, een vierden
officier bij den arm, wien hij toornig toeroept:
De socialistische dweepers verheerlijken op
gelijke wijze de omverwerping der sociale
orde, als de vernietiging der altaren en zij
verlangen vurig met denzelfden wilden gloed,
het einde der koningen en den dood dei-
priesters. De proclamatie der commune werd
begeleid met den moord op den Aartsbis
schop van Parijs en zijne heldhaftige lot-
genooten. Ook de Duitsche sociaal-demo
kratie heeft, in hare woeste agitatie, aan de
religieuse autoriteit evenals aan de sociale
orde den oorlog verklaard, en het viel haar
zeer gemakkelijk de laatste vezels des ge-
loofs uit de harten der werklieden te halen,
naardien de liberale pers reeds alles had
in 't werk gesteld om de Kerk, haar gezag
en hare dienaars gehaat en belachelijk te
maken. De meest geschikte bondgenoot
vond de socialistische propaganda, volgens
de bekentenis van een harer opperste lei
ders, in den cultuurstrijd, die de anti
christelijke elementen van hunne boeien
ontdeed. Gedurende den wilden strijd tegen
de Katholieke Kerk, ontving de sociaal-
demokratie een rijken oogst en kon zich
in stilte verheugen over den ijver waarmede
de heer Falk zijn werk verrichtte en over
de blindheid waardoor de zoogenaamde
staatspartijen den weg voor het socialisme
effen maakten en de eenige macht tracht
ten te ontzenuwen, die door de sociaal-
demokraten wordt gevreesd en mitsdien
't felst wordt gehaat. Want de vernieti
ging der Kerk, indien zij mogelijk ware,
zou de vernietiging van alle religieuse auto
riteit ten gevolge hebben en met haar ver
bleekt de glans der kronen en breekt de
macht der tronendan echter begint de
dag die de socialistische dweepers als den
hemel op aarde in verleidelijke beelden
voorspiegelen. Ja, in verleidelijke beelden,
ziet maar eens naar gindsche arbeidersfa
milie, die zonder haar toedoen in bittere
ellende verzuchtwerk is er weinig, het
loon gering, vader en moeder lijden gebrek
en de kinderen hebben honger; met peil-
looze smart neemt de moeder afscheid van
de dierbare erfstukken die het sieraad van
het ellendige zolderkamertje uitmaken, maar
de kinderen vragen brood en 't is zoo bitter
koud. Wat redt in zulke benarde dagen,
van wanhoop, van twijfel aan God? Im
mers alleen de troostrijke waarheden van
den godsdienst, en het geloof aan vergel
ding hiernamaals. Maakt den arbeider deel
genoot van uw ongeloof, gij liberale ver-
lichters, laat hem spotten met den hemel
eu lachen over vergelding, maar verwonder
u dan ook geenszins als hij den hemel hier
«Leeft uw vader nog?"
«Maarschalk, hij is in het inva
«Genoeg! ik weet het reeds, en uwe moeder is
dood, uwe zuster is krankzinnig, niet waar?" roept
hij met steeds toenemende woede: «Mijne heeren
gij hebt allen te zamen eene maand arrest, wegens
familie-aangelegenheden!"
Waar men in vroegeren tijd in Pruisen al belas
ting op hief. Frederik, die zich in 1701 de Ko
ningskroon op hof hoofd zette, volgde in de in
richting van zijn hof Lodewijk XIV van Frank
rijk na. De weelde en pracht, die daarbij werden
ten toon gespreid, verslonden onnoemelijke schat
ten. Om daartoe de noodige gelden te vinden,
werd er eerst een hoofdelijke nelasting ingevoerd,
waarvan niemand in het gansche land was vrij
gesteld. Jaar op jaar werd die verhoogd. Nu
kwamen de pruiken aan de beurt. Idereen droeg
toen dit hoofdbedeksel, uit dieren of menschen-
haar kunstig vervaardigd. Een deftig raadsheer,
die zich naar zijn stand wilde kleeden, moest
een pruik uit Frankrijk laten komen eu daarvoor
f 300 tot f 500 betalen. En als belasting kwam
daar een vierde van de waarde bij, terwijl de in-
op aarde eischt en met ijzeren vuist u aan
de gevolgen der leer herinnert, die gij hem
als het evangelie der vrijheid hebt aan
geprezen.
De grondstellingen van den godsdienst
te verkondigen en hare uitvoering aan te
kweeken is de taak der Kerk, de Staat mist
daarvoor roeping eu bekwaamheid hij kan
de taak der Kerk gemakkelijk maken, doch
nimmer kan hij de Kerk vervangen. En
hoe vrijer de Kerk hare verhevene zending
kan vervullen, te zegenrijker zal zij werken.
De heilige hemeldochter heeft de kruk dei-
staatsmacht niet noodig. doch zij duldt geen
voogdijschap en protesteert tegen de boeien,
die boosheid en domheid haar aanleggen.
oo
De staatskerk kan noch op godsdienstig
noch op kerkelijk gebied, der maatschappij
van dienst zijn; zij zal door de volksmassa
als een afhankelijke, geestelijke politie-
instelling gehaat en veracht wordenslechts
de vrije Kerk zal de vereering van het
volk genieten en haar gezag zal zich ook
in dagen van verwarring en gevaar doen
gelden.
De politiek van den minister Falk heeft
de geestelijkheid uit de school verdreven eu
de strafinrichtingen met j'eugdige misdadi-
digers gevuldzij heeft de weeshuizen ver
nietigd en de jeugd aan de verwaarloozing
prijs gegeven; men heeft heilige verrich
tingen gestraft en men verwondert zich
dat de straf haren smaad verloren heeft en
de galg eerlijk geworden is; men heeft den
kerkelijken invloed in de scholen beperkt
en men staat nu verbaasd dat er overal
ruwheid eu weerspannigheid, verachting
der burgerlijke en religieuse autoriteit op
daagt; men heeft wind gezaaid en men
verwondert zich dat er storm wordt geoogst.
Waarlijk het zijn droevige verschijnselen,
doch erustige leeriugen voor de Regeering.
Iedereen verlangt en wenscht dat er een
einde komt aan den strijd, die het volk
ruïneert eu den Staat op zijne grondvesten
doet sidderen, maar het schijnt dat de lei
ders en bestuurders van den Staat, de taal
dor feiten niet verstaau. Welnu, men sa
7 o
er meê voort! De staatslieden echter, die
ons den strijd door de ongelukkige wetge
ving hebben opgedrongen en zij die hem
in weerwil van de treurige gevolgen voort
zetten, zij alleen dragen voor God, voor het
volk en voor de geschiedenis, de zware ver
antwoording voor de moreele en sociale
ellende, die zij zelf betreurenwij kunnen
niet anders doen dan onze protesten her
nieuwen en ze met luider stemme herhalen.
Eenmaal echter zal het uur komen dat de
landsclie pruiken slechts een zestiende der waarde
behoefden te geven. Die pruiken werden van een
zegel voorzien en die zich zonder een gezegelde
pruik vertoonde, werd beboet. Dikwijls werden
er huiszoekingen gedaan, zoo het verklapt was,
dat deze of gene een ongestempelde pruik in zijn
kast had. Maar behalve de belasting bij aankoop,
moest men een jaarlijksche belasting voor het dra
gen van een pruik opbrengen.
Verder werden belast de onontbeerlijke klee-
dingstukken. Van schoenen, laarzen, pantoffels,
kousen en hoeden moest men per stuk 6 centen be
talen. Alleen de gedragen kleedereu van vreemdelin
gen, en kinderen beneden de driejaar, waren van
de belasting uitgesloten. De schoenmakers moesten
hun gesneden leder eerst op het accijns-kantoor
brengen, om het te laten stempelen, eer zij het
verwerken mochten. Ook de vergunning, om op
kleederen of op schoenen en pantoffels, naar de mode
van dien tijd, gouden en zilveren loovertjes te
dragen, moest door een uitkeering worden gekocht.
Iedere ongehuwde vrouw, van de hoogst geplaatste
dame tot het nederigste dienstmeisje, moest ieder
vierendeel jaars 36 centen betalen. Eindelijk, wie
thee, koffie of chocolade wilde drinken, moest
daartoe een vergunningsbiljet aanschaffen dat
f 3.50 kostte.
