NIEUWE
No, 466.
Donderdag 17 Maart 1881.
6e Jaargang,
Protestantisme en
Cultuurstrijd.
BUITENLAND.
Ni
Engeland.
Duitschland.
Rusland.
ISME MIIMÏT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem J 0,85
Buiten Haarlem franco per post1»
Afzonderlijke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. JansstraatHaarlem.
ÏÖlSsEjjr^ .ff
AGITE MA HON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIÈN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrij dag
avond ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS l.AUKET,
Slot.
I'i Duitschland zou het Protestantisme
dezelfde vormen en verhoudingen hebben
aangenomen als in Engeland, indien eerst
genoemd land even lang ouder monarcha
le eenheid had gestaan. In Engeland schiep
het Protestantsch staatskerkelijke beginsel
een Sfcaats-Pausschap, in Duitschland ech
ter niet, omdat dit land geeue monarchale
eenheid had, doch in honderden afhauke-
yke vorstendommen was verdeeld en bui
tendien geen Protestautschen keizer had.
e Dnitsche vorsten werden inderdaad geene
taats-Pausen, maar Lands-Bisschoppen van
eene groote, Protestantscbe republikeinsch
geconstitueerde godsdienst-maatschappij
die wederom verschillende nuancen had
utheraueu en Calvinisten). Doordien het
uitsche Rijk in een groot aantal minia-
uur-Staten verdeeld was kon het Protes-
antsch staatskerkelijke beginsel niet zoo
schadelijk werken als het in zijn aard en
na uur lag. Eene monarchale eenheid van
i U1 N 6 ïl'-ik °uder een Protestaatsche
kei t 1 I8 tr0UWeD>j niet in het werke
lijke oelang der geloovige Protestanten.
18 het Protestantisme in Pruisen christe-
«ker geworden sinds Sleeswijk-Holstein en
eoverige geannexeerde landen aan dat
oru Z^U t0e§evoegd? lÜd Is D°g te kort
k een kesl'sl; oordeel over uit te spre-
oö, doch tot dusver bewijst de ondervin-
dlag het tegendeel.
Een andere oorzaak, waardoor in Duitsch-
het Protestantsch staatskerkelijke
beginsel tegenstand ontmoette, was daarin
gelegen dat er in alle Duitsche Staten en
Staatjes meer of minder Katholieken woon
den, die dit beginsel niet waren toegedaan
en hunnerzijds naar zelfstandigheid der Kerk
streefden. Dat was een zeer weldadige in
vloed op de Protestautsche Christenen, een
zeer heilzame terugwerking op het Protes
tantsch staatskerkelijke beginsel.
Het Protestantisme is trouwens slechts
naast de Katholieke Kerk mogelijk. Wij
werden zulks duidelijk gewaar bij de mis
siën in ,je lau(jen (jgj. heidenen en Muzel
mannen. Waar Katholieke missionarissen
IJ de ongeloovigen nog niet gewerkt heb-
en' daar kunnen Protestautsche zendelin
gen geen terrein winnen. Waarom kunnen
e Protestantsche zendelingen bij de Mu-
F_E UIL LET ON.
ZELFOPOFFERING UIT OUDERLIEFDE.
r/.. {Vervolg.)
ij droeg een bruin kleed, een zwart voorschoot,
een klein hagelwit; geheel effen halskraagje, en de
ruiker, die sedert twee dagen voor het glasraam
ad gestaan, was bijna geheel onder haren
doek ver3cholen, opdat er toch niet het ge-
nngste van diens laatste geuren zoude verloren
gaan.
^ij sloeg de oogen op en groette mij. Toen
0,1 ik haar beter zien. Zij was nog jong, maar
toch nabij het tijdstip, waarop een gedwongen
aatst vaarwel aan de jeugd den geest
soms met droefheid en weemoed vervult.
a> men kon het op haar gelaat lezenzij had
Vee', zeer veel geleden, maar waarschijnlijk zonder
Worsteling, zonder morren misschien wel zon-
er tranen. Hare gelaatstrekken teekenden stille
gelatenheid, kalmte en onderwerping; maar het
was die kalmte, die op den dood volgt. Ik ver-
eeldde mij, dat hare ziel niet geschokt was ge-
Worden, maar dat zij lang had gekwijnd, later
verdoofd was, maar niet verbroken gelalen,
ouderworpen was neergezegen zonder opschud-
ai«g des gemoeds van binnen, zonder aanstoot
oer menschen van buiten.
In. de houding, de blik, de physionomie dier
zelmanneu geen bekeeringen verkrijgen?
Men zal wellicht meenen dat de veelwij
verij daartoe den weg verspert. Ofschoon
de polygamie bij de Muzelmannen (ieder
Mohammedaan mag vier vrouwen bezitten,
een grooter aantal is tegen de voorschrif
ten van Mohammed) geoorloofd is, zoo is
zij toch niet algemeen, zij kan ook niet
algemeen zijn, omdat het aantal mannen
en vrouwen nagenoeg gelijk staat. De mo
nogamie (het huwelijk met ééne vrouwe
lijk persoon) ligt in het belang van verre
weg de meesten, die zich werkelijk echte
lijk willen verbinden, want bij de mono
gamie is het onmogelijk dat vrouwen van
hunne mannen worden weggenomen, zooals
bij die welke zich de weelde der polygamie ver-
oorden. Absoluut onontbindbaar is bij de
Protestanten het huwelijk niet. Waarom
zal dus de monogamie op de groote meer
derheid afschrikwekkend werken, te meer
nog daar zij in haar belang ligt? De Mo
hammedanen, gelooven wel niet aan de
heilige Drievuldigheid en aan andere waar
heden maar wel aan de eenheid Gods
en zelfs aan de bovennatuurlijkheid van
de ontvangenis en geboorte des Verlossers.
Het vereeren van heiligen, een zevental
Sakramenten, hiërarchie, die afschrikwek
kend op de Muzelmannen zouden kunnen
werken, hebben de Protestanten niet. 't Zal
dus uit den aard der zaak gemakkelijker
zijn een Mohammedaan voor het Protes-
tantsche dan voor het Katholieke Chris
tendom te winnen. Doch waarom maakt
het Protestantisme zoo weinig propaganda
bij de Muzelmannen? Omdat het slechts
naast het Katholieke Christendom kan be
staan. 't Laatstgenoemde is in de Moham-
medaansche landen slechts weinig verbreid
en daarom kan het Protestantsdie Chris
tendom ook geen vorderingen maken, of
schoon de voorwaarden voor het aannemen
der Protestantscbe geloofsartikelen zeer
gemakkelijk zijn.
Wanneer in Christelijke landen het Katho
licisme door cultuurstrijd-wetten ver
dwijnt, dan is het daar ook met het Pro
testantisme gedaan. En wat zal er in de
plaats van het Christendom treden? Het
heidendom, in de gedaante van het moderne
ongeloof, verbonden met groote sociale
omwentelingen. Vele landen van Azië, en
Afrika zijn uit den toestand van het
Christendom, in dien van het heiden
dom gekomen. God moge ons voor
vrouw, zeiden mij dit alles. Er zijn menschen,
die met ons spreken enkel door ons aan te zien;
al hebben wij slechts eene seconde met hen doorge
bracht, men vergeet hen nimmer.
Eiken dag zag ik haar op dezelfde plaats zit
ten. Zij groette mijkort daarop vergezelde zij
haren groet door een minzamen, weemoedigen
glimlach. Dit was alles, wat ik van die be
stendig voor haar glasraam zittende vrouw tot
dusverre had kunnen ontdekken,
Des Zondags werkte zij niet. Ik meende, dat
zij dien dag uitging, want 's Maandags stonden
weer de frissche viooltjes in de vensterbank.
Maar in den loop der week verwelkten die
bloempjes, en werden slechts op den dag des
Heeren door andere versch geplukte vervangen.
Ik vermoedde daarenboven, dat haar toestand
aan armoede grensde, en dat zij in het verbor
gene voor haar levensonderhoud werkte; want
zij borduurde op schoone en rijke stoffen, ter
wijl hare kleeding altijd hoogst eenvoudig, maar
tevens zedig, bevallig en uiterst zindelijk was.
Ik overtuigde mij toevallig, dat zij daar in
huis niet alleen waswant op zekeren dag, dat
ik er voorbij ging, hoorde ik eene stem op
eenigszins gebiedenden toon roepen: „Ursula!,, en
ijlings stond zij op. Die stem was niet die van
een meester of gebieder. Ursula gehoorzaamde niet
zoo als een dienstbode gehoorzaamt. Er lag,
om het zoo uit te drukken, iets goedhartigs,
zulk een ongeluk bewaren!
Al willen we voov's hands de zaak niet
van de donkerste zijde beschouwen, doch de
hoop koesteren dat de tegenwoordige cul
tuurstrijd in bijna alle Europeesche landen
spoedig zal geëindigd zijn, toch blijft het
waar dat hij op het gansche Christendom
nadeelig werkt, dat hij, ofschoon tegen de
Katholieke Kerk gericht, de Protestantsche
evenzeer treft, 't Is dus ook in het belang
der geloovige Protestanten dat de cultuur
strijd spoedig een einde neemt.
De Katholieken hebben rechten dit te
verlangen. Zij kunnen zich beroepen 'op
de prioriteit der Kerk. Zij bestond reeds
veel vroeger dan alle Staten van Europa.
Zij is het geweest die beschaving en macht
voortbracht, die thans in de Staten gevon
den worden. Zij kunnen zich beroepen op
verdragen en plechtige verzekeringen en
beloften van verschillende dynastiën. Zij
kunnen zich op nog zoo veel meer beroe
pen. En wat verlangen zij? Niets anders
dan de teruggave der vrijheid die hen
wederrechtelijk is ontnomen. En deze eisch,
dit verlangen is niet onbillijk en zal door
een ieder, welk geloof hij ook moge belij
den, voor zeer rechtvaardig en gerechtigd
worden beschouwd. Of druist het niet
tegen alle gevoel van recht en billijkheid
in, dat zelfs in sommige landen het Joodsch
element bevoordeeld wordt ten nadeele van
het Katholieke Christendom?
Van geloofwaardige zijde wordt verzekerd,
dat groote opgewondenheid onder de pach
ters in den Oranje-Vrijstaat heerscht. Zij
zouden slechts een geschikt voorwendsel af
wachten om zich bij de Boeren in de Trans
vaal aan te sluiten. De aanzienlijke ver
sterkingstroepen, door Engeland naar de
Kaap gezonden, worden door hen met wan
trouwen beschouwd en zij meenen dat daar
achter het plan schuilt om ook den Vrij
staat in te lijven.
Tur kij e.
Volgens berichten uit Konst.antinopel is
gebleken, dat de Turken op het einde der
vorige maand in Thessalië omstreeks 30,000
man en in Epirus even zooveel troepen
bijeen hadden, terwijl de bezetting te Ja-
nina 8000 man sterk was en er voortdu-
iets welwillends in dat spoedig opstaan en ver
laten van haar borduurwerk, en nogtans had de
door mij gehoorde stem niets aantrekkelijks, niets
dat naar vleierij geleek. Ik dacht, dat wellicht
Ursula niet wel gezien was bij degei en, waarme
de zij verkeerde, dat zij er zelf norsch door
behandeld werd, terwijl haar zachtmoedig en
droefgeestig karakter haar aan hen gehecht had,
zonder daarvoor een goed woord ter vergelding-
te ontvangen.
II.
Dagen verliepen er, en met eiken dag werd
ik meer ongerust over het lot van de arme Ursu
la; nogtans had ik geen ander middel om haren
waren toestand te ontdekken, dan dagelijks een
maal voor haar open venster voorbij te
gaan.
Ik heb reeds gezegd, dat zij mij, als ik langs
hare woning ging, met een weemoedigen glim
lach toeknikte. Op mijne wandeling plukte ik
eenige bloemen, en legde die op zekeren morgen,
niet zonder eenigszins verlegen te zijn, in hare
vensterbank. Ursula bloosde, daarna glimlachte
zij nog vriendelijker dan naar gewoonte. Sedert
dien dag bezorgde ik haar eiken morgen een
ruikerallengskens voegde ik bij de veldbloemen
eenige gewassen uit mijn tuin. Er stonden van
toen af geheele bloemtrossen voor het glasraam,
en Ursula droeg bloemen op hare borst.
reud nog versterkiugen aaukomen. Men
schat dat het gezamenlijke aantal Turksche
troepen in Thessalië en Epirus tegen het
einde dezer maand 100,000 man zal be
dragen. Deze krijgsmacht zal ondersteund
worden door 25,000 mau in Macedonië en
50,000 man in Roumelië.
In den Bondsraad is beraadslaagd over
de wet tot het heffen eener weerbaarheids
belasting, waaraan allen zullen onderwor
pen zijn die om eenigerlei reden de wape
nen niet behoefden te dragen. Bedoeld ont
werp, vroeger reeds bij den Rijksdag inge
diend maar toen verworpen, zal dus weder
bij dat Staatslichaam aanhangig worden
gemaakt.
Keizer Alexander II is niet meer. De
Nihilisten hebben hun doel bereikt. Het
aantal vorstenmoorden is, in onze eeuw
van beschaving en humaniteit, op nieuw
vermeerderd. Aangaande het vreeselijk
feit kunnen wij het volgende mededeelen:
De Keizer begaf zich Zondag na de pa
rade, tegen wier bijwoning hij gewaar
schuwd was, naar het paleis van de groot
vorstin Kathariua, waar hij korten tijd
bleef om het tweede ontbijt te nuttigen.
Tegen half twee verliet hij het paleis, en
koos, om zich naar huis te begeven, den
weg langs het kanaal. Toen hij ongeveer
halverwege den muur langs den tuin van
het paleis was, had er eene sterke ont
ploffing plaats, waardoor het rijtuig van
den Keizer zwaar beschadigd werd. De Kei
zer stapte terstond uit, en een toesnellen
de officier vroeg of Z. M. gekwetst was.
Kalm antwoordde de Keizer: Goddank
neen! ik beu ongedeerd. Stel u gerust ik
moet naar de gewonden zien.« Verschei
den soldaten uit 's Keizers geleide en eenige
toevallig aanwezige burgers lagen gekwetst
in het rond. De Keizer gaf allereerst bevel
voor een zwaar gewonden Kozak te zorgen.
Daarop zag hij, op weinige schreden af
stand, den misdadiger, door eene menigte
menschen omringd, en door den soldaat
Parobadjeski bij de handen gegrepen, in
welke hij een dolk en een revolver hield
De aanrander is een jonkman van 21 ja
ren, Russakow geheeten, en sinds twee ja
ren student aan de academie voor bergbouw.
De Keizer trad bedaard tot dicht bij den
misdadiger, en beval hem weg te voeren,
Kortom, het was lente, het was zomer voor het
kleine grijsachtige huisje.
Eens gebeurde het, dat, toeu ik 's avonds
huiswaarts keerde en door het nauwe straatje
ging, ik door een geweldige regenbui overvallen
werd. Ursula vloog buiten de deur, noodigde mij
vriendelijk uit binnen te komen, en terwijl wij ons
naar de kamer begaven, waar zij gewoonlijk zat,
vatte het arme meisje mijn beide handen, en zeide
met een droevigen, betraanden blik:
Dank u hartelijk.
Dit was de eerste maal, dat wij met elkander
spraken. Ik trad in hare kamer.
Het vertrek, waarin Ursula werkte, moest de
zaal van het huisje heeten; de voeten verstijfden
er van koude op de roode plaveien; zes stoelen
met stroomatten, een langwerpige eikenhouten
tafel en een ouderwetsche spiegel waren de eenige
meubelen. Deze lange, smalle kamer, die geen
ander licht ontving dan door het raampje, dat
op de straat uitzag, was somber, koud en vochtig.
O! wat had Ursula groot gelijk, dat zij voor
het glasraam ging zitten, en een weinig lucht
en licht zocht om te kunnen levenToen begreep ik
eerst, waarom het arme meisje er zoo bleek uit-
zag; het was geen verloren blos, neen, die blos
der jeugd had bij haar nooit bestaan; zij was rank
opgeschoten, even als een plant, die in de schaduw
groeit en nimmer bloemen draagt.
Wordt vervolgd.)
