NIEUWE
No. 482.
Donderdag 12 Mei 1881.
6e Jaargang.
Meer praktijk, minder theorie.
BUITENLAND.
Oude gebruiken.
Schranderheid van mieren.
HÜMMSCHI
ABONHEMENTSPBIJS
Per 3 maanden voor Haarlemj 0,85
Buiten Haarlem franco per post 1,
Afzonderlijke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BIJ BE A IT: St. Jansstraat Haarlem.
AIN TIEND
im s®
2i
AGITE MA NON AGITATE.
ii us i n
PBIJS DEB ADVEBTENTIÊN
Van 16 regels.30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS LAUREY.
Of wij de menscheu gaarne als wilden,
als barbaren zouden zieu opgroeien Geens
zins. Of wij den arbeider willen beletten
in 't gezelschap van knappe lui op te tre
den en meê te redeneeren? Evenmin. Wij
gunnen van harte aan iedereen al het mo
gelijke geluk, alle bereikbare eer, maar
op de eerste plaats wenschen wij voor den
werkman eene opvoeding, vorming en be
schaving die hem leidt tot waarachtig ge
luk en eer, namelijk de christelijke be
schaving, de vorming van het karakter
volgens de moraal der H. Kerk. Zulk
eene beschaving, zulk eene vorming kan
een Christenmensch nooit te veel genieten.
Diepe, ware en echte godsdienstzin, ver
trouwen op God en liefde voor de Kerk,
trouwe verkleefdheid aan Koning en Va
derland, innige liefde voor den evennaaste
ter wille Gods, strenge rechtvaardigheid in
handel en wandel, ootmoet en bescheiden
heid, hartelijkheid en waarheidsliefde
dat zijn deugden, welke den mensch tot
een man van eer, tot een waarlijk beschaafd
individu vormen, dat zijn deugden, zonder
welke ook de grootste geleerde geen man
van beschaving is.
Nochtans zeggen we: niet te veel be
schavingNatuurlijk verstaan we onder
dit laatste woord de »moderne« beschaving,
dien chaos van onverteerbare kundigheden,
dien overvloed van wetenschappen, welke
voor den arbeider bepaald onnoodig is.
Onze tijd namelijk lijdt aan schoolziekte
of liever gezegd aan schoolmanie, school-
woede. Alles moet door het onderwijs ge
nezen en verbeterd worden. Bij Sadowa
in 1866, zoo decreteert men, heeft de
schoolmeesterover de Oostenrijkers ge
zegevierd. Als de vrijmetselaar Schultze
(uit Delitzsch) de arbeiders helpen en be
schermen wil, dan zendt hij ze naar de
Bildungs-vereine, want beschaving maakt
vrij.« Of zij ook de ledige maag vult,
heeft hij vergeten er bij te voegen. Als
de Oostenrijkers de half Barbaren in Bosnië
willen civiliseeren, dan geeft men hun den
raad, overal scholen op te richten en er
liberale onderwijzers heen te zenden.
Wij echter, hebben liever te doen met
Christelijke scholen, met godsdienstige on
derwijzers. Immers de beste ouderwijzers,
FEUILLETON.
Te Londen worden op Goeden Vrijdag nog
altijd eenige eigenaardige oude gebruiken in eere
gehouden. In 1586 bepaalde zekere Peter Sy-
®onds, voor die dagen een rijk burger, in zijn
testament, dat op eiker. Goeden Vrijdag, na den
°chtenddienst, in de All Hallows Church in Lom-
bardstreet aan 60 leerlingen van de Newgate school
(naar hunne kleeding Blue coat boys of „jongens
'net blauwe jassen" genoemd) die den dienst bij
wonen, elk zouden ontvangen een nieuwe penny
en een zakje druiven. Krachtens een ander tes
tament, gedagteekend 1692, van zekeren William
Wtts, ig de rector van de All Hallows Church
gerechtigd op dien dag te ontvangen 20 shillings
(fl2) voor zijn preek, de voorlezer 4 shillings
(2.40) en de koster 2'/j shilling (f 1.50). Verder
was daarbij bepaald, dat aan het einde van den
•lieust de armen der parochie kleine sommen gelds
zouden ontvangen.
Gok op den jongsten Goeden Vrijdag geschiedde
een en ander stiptelijk.
De 60 Blue coat boys bezochten de kerk on
der geleidde van den bode van Christ's hospital,
's rectors preek werden de jongens er aan
etinnerd dat hunne kleeding een overblijfsel uit
ang vervlogen tijden is en dat de oorsprong er
van niet kan worden nagegaan. Toen de dienst
de oprechten althans, verklaren openlijk
dat er met het onderwijs alleen, al zeer
weinig menschenbeschaving geproduceerd
wordt. De Russische Nihilisten worden ge-
recruteerd uit de meest beschaafde stauden;
Ryssakoff was een uitmuntend student, Pe-
rowska had als adellijke vrouw eene gedis
tingeerde opvoeding genoten, Hartmau en
Kibaltschitsch waren uitstekende technici,
en het dynamiet der Nihilisten is het beste
dat er bekend is. Beschaving alleen maakt
geen degelijke, brave menscheu. Bescha
ving zonder godsdienst,zoo sprak een
maal de Engelsche generaal Wellington,
maakt slechts geraffineerde, sluwe duivels.
Met zulk eene beschaving wordt de moraal
niet verbeterd en vindt het in verval zijnde
handwerk geen baat.
Natuurlijk moet de arbeider leeren wat
voor hem noodzakelijk is en bovendien
moet hij een zekeren graad van beschaving
en algemeene kennis bezitten. Doch slechts
oefening maakt den meester; boven alle
theorie staat hier de praktijk. Goede scholen
zien we gaarne verrijzen, maar geen alge
meene inrichtingen der veelweterij, want
het gaat met de hersens van een verstandig
mensch, als met de zaal Aran iemand van
smaak; men moet in geen van beide te
veel stoppen, daar men er anders een meu
belmagazijn van maakt. In onzen koog-
verlichten tijd wordt het onderwijs al te
hoog opgevoerd, worden de eischen te ex
cessief. Daardoor wordt het maatschappe
lijk verband verstoord, het individu wordt
ontevreden en een algemeene zucht om een
hooger standpunt in de wereld te bereiken
doordringt de arbeiderswereld en heersckt
in de zoogenaamde burger- of middenklasse.
De werkman wiens zoon de burger-, dag-
of avondschool bezoekt en door dezen de
formule hoort verklaren dat a X a gMijk
is aan a2 zou zich schamen, zijn telg, die
nota bene algebra kent, in den eenvou-
digen arbeidersstand groot te brengen.
Zoo'n mathematicus dient minstens een
mijnheerin de maatschappij te worden.
Maar ook hier faalt de theorie. De zoon
van den ambachtsman, die wellicht een
knap, gerespecteerd werkman zou zijn ge
worden, eindigt zijne carrière als een hon
gerlijdenden mijnheer.Vraagt het den
werkgevers hoeveel moeite en zorg zij heb
ben om flinke, degelijke werklieden in hun-
was geëindigd wandelden de jongens achter el
kander uit de kerk en aan den uitgang ontvingen
zij uit de handen van eene jonge dame een zakje
rozijnen, als substitutie voor druiven, en uit de
handen van eene andere jonge dame een nieuwe
penny. De rector, de voorlezer en de koster ont
vingen hunne belooningen uit handen van de kerk
voogden
Krachtens een testament van eene oude dame,
die eens in de parochie van St. Bartholomew the
Great woonde, woidt op Goeden Vrijdag aan 21
oude weduwen elk een sixpence (f 0.30) uitge
reikt. En deze bepaling wordt onder cenigszins
vreemde voorwaarden uitgevoerdwant er is bi
zonder voorgeschreven dat iedere rechthebbende
niet door hoogen ouderdom of ziekte verhinderd
mag zijn om te bukken teneinde het dunne kleine
geldstuk van den grafsteen der erflaatster op te
rapen. Daar het nu niet bekend is, waar die ex
centrieke oude dame begraven ligt, is een graf
steen in het kerkhof uitgezocht waar de plech
tigheid plaats heeft. Nu zou men denken dat er
talrijke liefhebsters voor deze kleine weldaad
zouden zijn; doch 't is niet zoo. Weinige jaren
geleden kwamen slechts twintig candidaten voor
den dag, en de 21e sixpence moest op de reke
ning voor het volgende jaar worden overgedra
gen. Wegens het schoone weder waren vele toe
schouwers tegenwoordig, die de ceremonie wilden
bijwonen. Zij had plaats in het smalle kerkhof
achter de kerk, begrensd aan de eene zijde door
de oude kerk, aan de tweede zijde door de ruïnes
neu dieust te krijgen eu te houden en men
zal het beste bewijs op ons betoog ouder
vinden.
Wij herhalen het, goed school-onderwijs
is ook voor de kinderen van den arbeider
noodzakelijk. Men overdrijve echter niet.
Zoodra de jongeling ver genoeg gevorderd
is in de noodzakelijke elementaire weten
schappen, dient hij een ambacht te gaan
leeren, want 't is juist de kennis van zijn
vak die hem van groot nut eu voordeel
in zijn volgend leven zal zijn. Een fabri
kant die zijn vak meester is zal het, met
minder geld, verder brengen dan een op de
academie gevormd fabriek-heer die kapita
len bezit. Want de laatste moet op zijn
ondergeschikten steunen, de eerste daaren
tegen is zelf meester en kent zijn vak van
A tot Z.
Niet door gebrek aan weten zijn de
meeste handwerken in verval geraakt,
maar wel door gebrek aan kunnen. Daarom
zien we thans nog in onzen verlichten en
beschaafden tijd, zoo gaarne op de on
overtroffen meesterstukken van de zoo ten
onrechte verachte, gehoonde en miskende
middeleeuwen. De meesters die de heerlijke
domkerken bouwden, de goud- en zilver
smeden, wier werken alle museums sieren,
de schilders wier producten als onover
troffen staan, de kunst-handwerkers met
hunnen bewonderenswaardigen arbeid in
hout, ivoor en ijzer, zij allen wisten niet
zeer veel, ze waren geen uitstekende
mathematici eu zouden zich niet gaarne
gewaagd hebben aan het eind-examen eener
hoogere burgerschool van vijfjarigen cursus,
maar zij produceerden kunstwerken, die
wij met al onze moderne veelweterij nog
met diepe bewondering aanschouwen.
Zoo men dezen weg steeds had bewau-
deld, waarlijk er zouden een aantal nuttige
leden van de arbeidersklasse en van den
middenstand zijn bewaard gebleven. De
weg tot het meesterschap, in welk vak ook,
leidt door de werkplaats, niet door de
vele scholen.
Praktijk gaat ook hier boven theorie.
Het voorstel betreffende een gedenktee-
ken ter eere van lord Beaconsfield is in
het Hoogerhuis met algemeene, in het La-
van een klooster en aan de twee andere zijden
door woningen opgetrokken in een stijl die uit
den tijd der Tudors dagteekent. De liefhebsters
waren vrouwen van verschillenden leeftijd, maar
eenigen waren zoo zwak, dat zij bij het bukken
om het muntstuk op te rapen op handen en
knieën vielen en het gelaat van velen onder haar
was zwaar gerimpeld. Toen de laatste sixpence
op den grafsteen werd geworpen kwamen er drie
liefhebsters voor den dag, maar twee daarvan
trokken zich terug ten gunste van een arm oud
vrouwtje van patriarchalen leeftijd, dat door een
klein meisje van ongeveer dertien jaren geholpen
werd.
De veldslagen tusschen mieren duren soms
dagen achtereen een heeft zelfs zeven weken
geduurd en eindigen daarmede, dat de over
winnaars den levensvoorraad wegnemen en dien
naar hunne eigene woningen brengen. Hunne
oorlogen zijn evenmin te rechtvaardigen als die
van de menschen, wanneer het doel hetzelfde is,
namelijk: roof.
Zij bezitten ook het vermogen om hun eigen
volkje, zelfs na eene afwezigheid van zes maan
den, te herkennen. Vreemdelingen worden weg
gejaagd of gedood. Jegens elkander zijn zij zeer
hulpvaardig, en bij ongeluk of ziekte betoonen
zij medegevoel.
Sommige soorten van mieren bouwen overdekte
gerhuis met 380 tegen 54 stemmen aan
genomen.
De Times heeft bericht uit Durban, dat
de Boeren zich ten oorlog rusten. Zij ver
zekert dat uit Potchefstroom de kanonnen
zijn verdwenen; vermoedelijk naar deu
Vrijstaat.
De Daily News meldt uit Durban, dat
invloedrijke hoofden der inboorlingen drei
gen met een algemeenen opstand; zij worden
aangemoedigd, zoo niet opgezet, door de
partij die tegen de Boeren is.
De Times heeft ook een bericht uit Kon-
stantinopel, dat Tissot Zaterdag aan de
Porte een nota overhandigde verklarende,
dat Frankrijk de zending van een gewa
pende macht naar Tunis ais een casus belli
zou beschouwen.
In berichten uit Algiers worden af
grijselijke scènes verhaald van de laatst
overgebleven personen der expeditie onder
Flatters. Zij waren naar een hol gevlucht,
alwaar er vijftien door de overlevenden
uit hongersnood waren opgegeten.
Griekenland zou, naar de Duitsche
geograaf Kiepert berekend heeft, bij het
jongste voorstel der mogendheden een ge
bied van 13,200 vierk. kilom. winnen.
Het Berlijnsch verdrag stond het een ver
meerdering van gebied van 20,075 vierk.
kilometers toe. Het zal zich dus thans te
vreden moeten stellen met 6,875 vierk.
kilometers, of ongeveer 1/i gedeelte min
der, waarvan 4,895 in Epirus en 1,980 in
Thessalië.
De Fransche gezant Tissot heeft
uitdrukkelijk geprotesteerd tegen het even
tueel zenden van Turksche gepantserde
schepeu naar Tunis. Hij zou er bijgevoegd
hebben, dat de Franschen zouden vuren
op die schepen, indien zij in de haven van
Tunis kwamen. De Porte zal aan de mo
gendheden eene circulaire zenden, om op
die bedreiging te wijzen en haar onder
't oog te brengen, dat het bezetten van
Bizerta in geen verband staat met de zaak
der Kroumirs.
De vorst van Bulgarije heeft een
proclamatie uitgevaardigd, waarin hij ver
klaart, dat hij onmogelijk aan zijne roeping
kan voldoen wanneer de toestand niet
verandert. Hij roept de Nationale Verga
dering bijeen, om van haar de noodige
aanwijzingen te ontvangen. Worden de door
weger., door een boog van klei of kalk overwelfd,
als eene bescherming tegen vijanden, en leggen
bij dat werk eene groote bekwaamheid aan den
dag. Het wordt gedaan onder toezicht van geoe
fende ingenieurs, die, als het werk niet goed is,
verbouwing bevelen.
Andere soorten van mieren houden koeien,
bouwen koestallen, melken hunne koeien op ge
zette tijden, en werpen ze niet met melkkrukjes,
uit kwaadheid als zij niet spoedig genoeg melk
geven, maar streelen ze en kloppen ze zacht op
den rug. De koeien zijn natuurlijk de bladluizen,
die de boeren en tuinlieden maar al te goed
kennen.
Als een voorbeeld van hunne schranderheid
verhaalt men, dat zij tunnels graven onder rivie
ren van eene aanmerkelijke diepte en breedte en
de tunnel gebruiken om er levensmiddelen door
te vervoeren. Zij graveD welputten van 20 voet
diep en een voet in middellijn, voor drinkwater.
De oogstende mieren zaaien planten, die zij met
groote bekwaamheid en netheid kweeken, terwijl
zij alle onkruid uitroeien en het zaad inoogsten
dat zij in holen in den grond veilig bewaren.
Zij vormen ook afdeelingen met opperhoofden,
waarbij ieder een bepaald werk te doen heelt.
Sommige mieren zijn knap genoeg om ingenieur
te zijn, terwijl andere alleen maar genoeg weten
om te doen wat hun gelast wordt. Opmerkers
beweren dat zij kunnen tellen en nauwkeurig
de grootte van "een werk weten te be
palen.
