en
NIEUWE
No. 494.
Donderdag 23 Juni 1881.
6e Jaargang.
Een blik in de nieuwe wereld.
BUITENLAND.
p
wi
Per 3 maanden voor Haarlem0,85
Buiten Haarlem franco per post1,
Afzonderlijke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BÏÏEEAU: St. Jansstraat Haarlem.
Van 16 regels 30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS LAURET.
Het is een vreemd verschijnsel, dat de
Katholieke Kerk, hoe meer zij in de oude
wereld, in Europa, vervolgd en verdrukt
wordt, hoe meer zij in de nieuwe wereld,
in de Vereeuigde Staten van Noord-Amerika,
groeit en bloeit. Met ware vreugde en in
nige voldoening lazen we dezer dagen in
het heerlijke boek van den eerwaarden heer
Stangl: »eene wandeling naar Noord-
Amerika«, de kolossale resultaten welke de
Kerk in het land der Yankee's en der
secten, der uitvindingen en der reusachtige
industrie, reeds heeft verkregen en zonder
twijfel nog verder verkrijgen zal. Deze
resultaten heeft de Kerk niet aan den
Staat te danken, doch slechts aan zich
zelve, want de Regeering der Unie bemoeit
zich niet met godsdienstzij laat elk kerk
genootschap vrij, en meer verlangt de
Katholieke Kerk niet. Allereerst moeten
We aanstippen dat de toestand der Kerk in
de Unie van 't begin af een geheel andere
was en is, als in Europa. Hier is zij de
oudste institutie, heeft eene 2000jarige ge
schiedenis, ginds is zij de jongste instel
ling; haar bestaan telt nog geen honderd
jaren. In Europa zag de Kerk alle Staten
ontstaan en werkte zij mede bij de vor
ming van vele Staten. De Noord-Ameri-
kaansche Staat ontstond, en de Kerk had
er geen te huis, geen openbare kerk, geen
enkelen bisschop.
Maar hoe staat het ien huidigen dage
met de Katholieke Kerk in Amerika ge
schapen? Zij heeft in de eerste eeuw van
haar bestaan in dat land vorderingen ge
maakt, die uniek zijn in de gansche ge
schiedenis der Kerk. Toen in bet jaar 1783
de Unie hare vrijheid en onaf hankelijkheid
had bevochten, bezaten de Katholieken
slechts eenige kleine kapellen, geen enkele
kerk. Het aantal Katholieken bedroeg
25000 met 24 priesters. In het jaar 1789
gaf Paus Pius VI aan de weinige Katho
lieken in den persoon van den Jezuïet Ca-
roll den eersten bisschop; men kan dus
met recht het jaar 1789 als het stichtings
jaar der Kerk in de Vereenigde Staten
noemen. De prelaat echter had geen ker
ken, om de geloovigen te verzamelen; geen
scholen, geen hospitalen, geen kloosters,
geen geld. Vier en twintig oude priesters,
die van de aalmoezen der arme Katholieken
leefden, dat was zijn gansche rijkdom. Van
aalmoezen werd allereerst een Seminarie
gesticht en in 1791 geopend. In het jaar
1808 stonden 70 priesters, 80 kerken en
FE U1LLETON.
Over den oorsprong van de zijde.
Onder alle veranderingen, die de natuur ons
°p het ruime veld der levensverschijnselen doet
Sien, verdient er zeker geene enkele met zoo
v«el recht de algemeene bewondering als die ver
andering, welke de onaanzienlijke rups van een
Chineeschen vlinder de bladeren van den moer
bezieboom doet ondergaan, door hen tot die gou
den of zilveren draden te verwerken, waaruit de
schoonste sieraden en gewaden vervaardigd wor
den. Het scheikundige gedeelte van die draad-
v°rming is nog vrij onbekend; over het werk
tuigelijke gedeelte is door Lebert te Zurich zeer
Vee' licht verspreid.
Gelijk bekend is zijn de organen, waardoor de
aydeworm zijne schoone draden voor den cocon
'Prnt, de zoogenaamde spinklieren, die ook bij
Vele andere insekten voorkomen, doch nergens
z°o volkomen ontwikkeld als hier. Die klieren
aan uit twee, aan de zijden van het lichaam
Sgende deeltjes, die er als opgerolde buizen
uitzien en door vele luchtpijpjes omgeven zijn.
50,000 Katholieken, die over het onmete
lijk gebied der Vereenigde Staten verstrooid
waren, onder bisschoppelijke leiding. Ter
zelfder tijd kwam er hulp uit Europa.
Augustijnen vestigden zich in Philadelphia,
Dominicanen in Ohio, Trappisten in Mary
land, Lazaristen in Kentucky, Sulpieianen
namen de leiding op zich van het bisschop
pelijk Seminarie, de Jezuieten de leiding
van het gymnasium te Georgetown. In het
jaar 1809 kwam eene vrome jonkvrouw
uit een edel Amerikaansch geslacht den
Bisschop ter hulp. Elisabeth Seton, eene
bekeerlinge, stichtte in de nabijheid van
een dorp, te midden eener wildernis, het
eerste kloosters der liefdezusters, dat spoedig
een inrichting van onderwijs en van lief
dewerken genoemd mocht worden. Dit zijn
de hoofdtrekken van den aanvang der Ka
tholieke Kerk in de Vereenigde Staten.
Zoodra de grond was gelegd, kwamen de
groeikrachten en vruchten. De Missiona
rissen waren de pionniers der beschaving;
waar een Katholiek Bisschop zich vestigde,
al was het in een bosch, op eene prairie,
daar verrezen spoedig kerken en scholen,
daar verdwenen de dichtbegroeide wouden
en werden de prairiën vruchtbare velden,
het land werd bevolkt en de wildernissen
werden bloeiende steden.
Eene nieuwe, heerlijke aera voor den
bloei der Kerk brak aan bij de troonsbe
stijging van Pius IX. Reeds Gregorius XVI
zeide; Nergens ben ik meer Paus, dan in
de Vereenigde Staten.Pius vond in de
Unie 22 Bisdommen; in de 32 jaren zijner
Apostolische regeering kon hij er 37 nieuwe
Bisdommen en vele Apostolische Vicariaten
stichten, zoodat bij zijn dood de kerkelijke
organisatie in de Vereenigde Staten vol
eindigd was.
Ten huidigen dage is de Katholieke Kerk
der Unie in elf Kerkprovincies ingedeeld
met 59 Bisdommen en 8 Apostolische Vi
cariaten. Zij staat nu met hare Aarts
bisschoppen, Bisschoppen, met hare talrijke
Priesters, met hare eenheid in het geloof,
met hare hoogescholen, seminariën, gym-
nasiën en scholen, als het heerlijkste en
grootste religieuse genootschap in gansch
Noord-Amerika, zoodat alle weldenkende
mannen met bewondering het feit erken
nen, dat met de kleinste en geringste mid
delen, uit eene arme Missionaris-parochie
in Baltimore, in minder dan eene eeuw,
een der meest uitgebreide kerkelijke orga
nismen is ontstaan. Het aantal Katholieken
is van 25000 tot op zeven millioen ge
klommen. Deze zeven millioen bezitten 18
Het achterste en nauwste gedeelte, dat blind
eindigt, scheidt de eigenlijke grondstof der zijde
als eene heldere vloeistof af. Verder naar voren
worden die buizen een weinig wijder, en daar
wordt eene andere stof bereid, welke zich om de
eerste heenlegt, en haar later, als zij buiten het
lichaam van het dier gekomen is, vaster en ste
viger maakt. Geheel van voren eindigt het
orgaan, aan elke zijde, in eene fijne uitlozings-
buis, welke in de spinwrat van den mond uit
loopt, en zoo de zijde naar buiten voert, nadat
zij vooraf nog door eene kleine klier, aan weers
zijden, met eene wasachtige vloeistof bekleed en
buigzaam gemaakt is. In de lucht verstijft die
zoo even nog heldere, doorzichtige en volkomen
vloeibare massa terstond tot een draad. Omdat
hij door twee organen gevormd is, zoo is hij
altijd een dubbele draad, welks bestandeelen
echter gewoonlijk volkomen met elkander ver
smolten zijn, zoodat zij slechts door scheikundige
middelen, en wel door alkaliën, van elkander ge
scheiden kunnen worden. Somtijds ontstaan er
evenwel onregelmatigheden in de gelijktijdige
werking van die organen, waardoor het volko
men naast elkander liggen der beide draden ver
hinderd wordt, en er die knoopen en lussen ont-
theologische scholen en universiteiten; 6118
Priesters verrichten hun heilig ambt in
ruim 7000 kerken. Er zijn 1578 volks
scholen, 219 weeshuizen, 95 hospitalen,
zoodat de bezittingen der Kerk in de Unie
op ruim 60 millioen dollars geschat wor
den.
De Protestautsche Amerikaansche staats
man Dwiuelle sprak den 8sten October
1876 het volgende: »noe zwak was de
Katholieke Kerk, nu eene eeuw geleden
in de Vereenigde Staten! Hoe sterk is zij
hedenDe sterkste onder de sterksten
Voor honderd jaren verbannen, haar naam
eene schande; heden trotseh in het bewust
zijn harer macht, hare kinderen vrij, om
alles te begeeren, om alles te verkrijgen.
Zij kunnen wetgevers, senatoren, rechters
zijn; een hunner bekleedde gedurende 25
jaren de hoogste rechterlijke waardigheid.
Waar is de Katholieke Kerk thans mach
tiger dan in Amerika? Waar zijn hare
fondamentenbreederhechterdieper
Waar hare hospitalen, hare kloosters, hare
collegiën, hare kerken in bloeiender toe
stand? Ik heb bij deze feestelijkheid geen
woord van lof voor de heilige, Aposto
lische Roomsch-Katholieke Kerk gespro
ken. Was ik een harer zonen, dan zou ik
haar zulk een schatting met evenveel
dankbaarheid als waarheid gebracht hebben.
Uit mijn mond gevloeid, kon loftuiting
licht als vleierjj worden beschouwd; doch
de Katholieke Kerk heeft mijne gunsten
niet noodig. Ofschoon Protestant, aarzel
ik geenszins te verklaren dat ik mij innig
verheuge over de macht en den bloei der
heilige, Apostolische, Roomsch-Katholieke
Kerk, en als ik voorspel dat zij na verloop
van eene eeuw, machtiger zal zijn dan ooit
en dat hare grootste macht zal liggen in
de Vereenigde Staten, dan geschiedt zulks,
omdat deze profetie mijn hart geheel en
al vervult. En als ik overweeg, dat zij de
Moeder is van alle moderne beschaving en
de Pleegmoeder van alle vrije politieke in
stellingen, dan smeek ik deemoedig God,
den Almachtige, dat dit groote land van
vrije mannen den rijksten oogst in haren
schoot moge brengen.*
Zoo in Amerika. En in Europa? Daar
is men bang voor de Kerk, zij wordt be
schouwd gevaarlijk voor den Staat te zijn,
zij wordt gehaat, vervolgd, hare kloosters
worden opgeheven, hare priesters verjaagd,
hare Bisschoppen gevangen gezet.
Amerika heeft geen staand leger, maar
vele kloosters en bloeit!
Europa is gewapend de pied en cap,
staan, welke het afhaspelen somtijds zoo moeie-
lijk maken.
De dikte van een enkelen ruwen draad zijde,
die dus oorspronkelijk een dubbele is, bedraagt
ongeveer Vs7 streep, zoodat 270 van zulke dra
den, dicht naast elkander gelegd, de breedte van
een Ned. duim uitmaken. Niettegenstaande die
fijnheid is zulk een draad toch zoo veerkrach
tig, dat men hem nog der lengte kan uit
rekken, en daar hij naderhand niet volkomen tot
zijne oorspronkelijke maat weder inkrimpt, zoo
bezit de kunst daarin een middel om de zijde
nog veel fijner te maken. Tevens is toch die
draad zoo stevig of vast, dat hij, zonder te bre
ken, een gewicht van meer dan 20 wichtjes kan
dragen.
Dat de fijnste zijdedraad een samengesteld
voortbrengsel is, blijkt niet slechts uit hetgeen
wij zoo even over zijn ontstaan in de spinklie
ren gezegd hebben, maar ook uit zijne schei
kundige samenstelling. Het buitenste omkleedsel
van eiken draad zijde is eene was- of vernis-
achtige stof, die in water onoplosbaar is, maar
in alcohol en ether opgelost wordt. Daaronder
ligt eene lijmachtige, kleverige zelfstandigheid,
de zijdelijm, die door alkalische vloeistoffen op-
't vernietigt Kerken en kloosters en
De gevolgtrekking moge de lezer zelve
maken.
Terwijl het wetsontwerp van dr. Bflhl,
betreffende strafbepalingen op wynverval-
sching, in den Duitsehen Rijksdag onafge
daan is gebleven, wordt thans gemeld,
dat dr. Struck, directeur van het bureau
voor openbare gezondheid, zich ten volle
met het ontwerp heeft vereenigd en dat
alsnu de Rijksregeering het heeft overge
nomen, ten einde zelve een nader en vol
lediger ontwerp bij den Rijksdag in te
dienen.
Thans is het besluit definitief genomen,
om de Pruisische Staatsloterij belangrjjk
uit te breiden, als tegenwicht tegen het
spel in vreemde ondernemingen.
Een groote massa socialistische geschrif
ten zijn te Berlijn ontdekt. De schrijvers
werden gesnapt en onmiddellijk uit de stad
gedreven.
Het Ministerie van oorlog in Frank
rijk heeft bericht ontvangen uit Algerië,
dat de Fransche troepen in het gevecht,
dat zij den 14den dezer bij Madena hebben
gehad met den stam der Laghouats, 1000 ka-
meelen, 5000 schapen en 250 ezels buit
gemaakt hebben- 150 gevangen vielen in
hunne handen, en 85 opstandelingen bleven
dood op het slagveld. De Franschen had
den een verlies van 6 dooden en 22 ge
kwetsten.
De hoofdredacteur en de verantwoorde
lijke uitgever van den Citoyen zijn elk veroor
deeld tot eene maand gevangenisstraf en
fr. 1000 boete wegens het openbaar ma
ken van de redevoeringen, die vooreenigen
tijd in eene vergadering van communards
en socialisten in het Cirque Fernando ge
houden zijn en waarin de moord van den
keizer van Rusland als een verhevene daad
van heldenmoed verheerlijkt werd.
De correctioneele Rechtbank heeft
den gérant van het dagblad Riforma te
Rome, wegens de plaatsing van een voor
de politiek van den Keizer van Rusland
kwetsend artikel veroordeeld tot 3 maanden
gevangenisstraf en 400 lires boete.
Eergisteren zijn in het Catharina-
kanaal onder de ijzeren brug te St. Peters
burg twee ladingen zwarte dynamiet ont
dekt; het zijn twee met 150 pond dyna
miet gevulde, zorgvuldig bewerkte caout-
chouc-kussens, s/4 arschia in middellijn,
van leidingen voorzien. Naar het gevoelen
gelost wordt. Zij bedraagt ongeveer van het
gewicht der geheele zijde en veroorzaakt den
samenhang der draden. Het inwendige van den
draad vormt de eigenlijke zijde-zelfstandigheid,
die omstreeks 7475 proc. van het geheel uit
maakt. Behalve deze zijn nog eene bizondere
vlugge olie en eene gele kleurstof (die slechts
aan de zeldzame, schoóne, witte zijde ontbreekt)
bestanddeelen der zijde. Dat men ook door eene
kunstmatige voeding der rupsen, met meekrap
en indigo, roode en blauwe cocons verkregen
heeft, is bekend.
Hoe vele levens van dieren moeten er wel op
geofferd worden, om, bij die buitengewone teer
heid en fijnheid der zijdedraden, de behoefte van
eene pronkzieke dame te bevredigen? Wat is er
noodig om slechts 1 pond ruwe zijde te krijgen
Op een pond ruwe zijde rekent men 911 pond
cocons. Een pond cocons bestaat uit 500 tot 600
stuks. Er zijn dus 5000 tot 6000 dieren noodig
om 1 pond zijde te winnen. Maar die diertjes
kwamen uit kleine eiertjes voort, van welke er
1200 op één wichtje gaar., en de jongen uit die
eiertjes hadden, om volkomen te kunnen ont
wikkelen, niet minder dan 1000 pond moerbe
ziebladeren tot voedsel noodig.
IAA1L1I8CII OOER4KT.
ABONNEMENTSPBUS
BESPBTt
AGITE MA NON AGITATE.
PBIJS DEB ADVEBTENTIÉN
oH'
