NIEUWE No. 503. Zondag 24 Juli 1881. 6e Jaargang. Een belangrijk vraagstuk. Wat in 1754 een uitstapje naar den Haag kostte. De vliegende ambulances te New-York. miRmoi coiimiT. ABONNEMENTSPR IJS Per 3 maanden voor Haarlem Buiten Haarlem franco per post. Afzonderlijke Nummers 0,85 1,— 0,06 Dit blad verschijnt Eiken WOENSDAG en ZATERDAG. BUREAU: St. Jansstraat Haarlem. n«Trem«.t AGHTE MA NON AGITATE. PRIJS DER ADVERTENTIÉN Van 16 regels30 Cents. Elke regel meer5 Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant. Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag avond ingewacht. Uitgevers KÜPPERS LAUREY. Er heeft zich te 's Gravenhage bij de verkiezing van den Gemeenteraad een al lermerkwaardigst incident voorgedaan waarop de aandacht van alle vrijheids lievende Nederlanders verdient gevestigd te worden. Wij zullen de zaak verhalen, gelijk wij die uit de dagbladen der hofstad vernamen. In de liberalp kiesvereeniging der hof- O o stad werden bij het stellen van caudidaten voor het lidmaatschap van den Raad al de aftredende leden, die zich een nieuw man daat wilden laten welgevallen, en bloc voor een herkiezing aanbevolen. Er werd slechts een uitzondering gemaakt; de Roomsch- Katholieke, in de periodieke aftreding begrepen, kwam niet meer in aanmer king. Toen later in dieuzelfden kring de ver vulling der twee nieuwe Raadzetels aan de orde werd gebracht, noemde een der leden ook een Katholiek. Onmiddellijk verzette zich tegen die candidatuur de rec tor van 't Gemeente-Gymnasium, Dr. Rut gers, die een principieel bezwaar tegen haar ontwikkelde. Volgens hem kan een Roomsch-Katholiek niet wel gekozen worden tot een openbaar ambt, omdat hij niet vrij is in zijn geweten; een ander voerde er heerschappij over. Hij vroeg dus aan den voorsteller, of deze ook wist, of de aanbevolene werkelijk een ge- loovig Katholiek was, een vraag, waarop het antwoord, natuurlijk, werd schuldig gebleven. Ten overvloede verzekerde de heer Dr. Rutgers, dat hij niets had tegen den can- didaatgestelde in 't bizonder, hij had be denking tegen elke Roomsch-Katholieke candidatuur in 't algemeen De bewering van Dr. Rutgers bleef niet zonder tegenspraak. Enkele leden der Grondwet handhaafden tegenover Dr. Rut gers de gezonde beginselen der vrijheid, welke de Nederlandsche Grondwet inhoudt, waarbij vooral de zoon van wijlen den staatsman Thorbecke zich door juist heid van uitdrukking en zuiverheid van voorstelling der quaestie onderscheidde. Gelijk in een der Haagsche organen zeer naar waarheid is opgemerkt, werden die vrijheidslievende woorden blijkbaar slechts voor de leus geuit. Bij de stemming lieten bijna al de aanwezigen het beginsel der FEUILLETON. Wanneer burgera en boeren in 't midden der vorige eeuw op reis gingen, hadden ze de keus tusschen de schuit en den postwagen; maar voor de groote lui ging de schuit wat lang zaam, en zal de postwagen wel wat veel ge schommeld of gestooten hebben. Wie nu geen eigen reisrijtuig, of althans een rijtuig dat daar toe gebruikt kon worden, in ziin stal had staan, vervoegde zich bij een stalhouder, die Mijnheer dan wel tegen eene billijke vergoeding „met de koets wilde dienen." Nu gebeurde het, dat de Heeren Lups en Hoovy, voorname Oostzeehandelaars te Amster dam, de laatste met zijn vrouw, in 1754 een reisje naar den Haag moesten ondernemen, waar toe weten we niet, maar 't gaat ons ook niet aan. Den 27sten Februari lieten zij nu de koets van den stalhouder Jan Schijff voorkomen, die ze voor vijf dagen voor de som van 48. huurden. Of die koets reeds vroeg voorkwam, durf ik niet zeggen; maar zoo niet, dan heeft de knecht van den stalhouder, die medeging, zeker hard gereden, en de 2.fooi, die hij bij het t huiskomen ontving, wel verdiend, want dien gelijkheid voor de wet in den steek. Het feit staat dus vast, dat de liberalen der residentie (ook elders in ons vaderland werd bij de keuze van Gemeenteraadsleden hetzelfde betreurenswaardige verschijnsel beleefd) de Roomsch-Katholieken willen uitsluiten van het Staatsbestuur. Daartegen komen wij, niet in naam van eenige godsdienstige belijdenis, maar in dien van de groudwet oczes lands, met alle kracht en nadruk op. De toeleg der liberalen is duidelijk. Zij willen niet meer of minder dan de Katho lieke feitelijk berooven van de vrijheid, hun wettelijk verleend en gewaarborgd. Dr. Rutgers bezigde een argument, dat geheel misplaatst was. Hij redeneerde over quaestiën, van welke hij, de besliste ongeloovige, totaal niets afweet. Ware hij eenigszins bekend geweest met kerkelijke begrippen, dau zou hij niet ver ward hebben geestelijke met wereldsche dingeu. In geloofsaangelegenheden heeft natuur lijk voor de geloovigen de Kerk het hoogste, beslisseude woord, doch over aardsche belan gen, zoo zij het geloof of den eeredienst niet raken, kan zij, door haar dienaren, een ad vies doen hooren, de beslissing matigt zij zich niet aan De heer Rutgers oordeelde dan geheel onjuist, uit een kerkelijk oogpunt. Wij gaau echter nog verder en beweren dat de geheele gewetensvraag niets met de verkiezing van doen had. Zeer terecht werd door de beide Grondwets- heeren die respectievelijk een Katholiek wilden gekozen zien, aan Dr. Rutgers op gemerkt, dat zij geen inlichting wenschten te geven nopens den toestand van de consciëntie van hun candidaat; zij be riepen zich eenvoudig op de bepaling der Grondwet, volgens welke ieder Nederlander in 't genot van zijn burgerschapsrechten, tot elk ambt benoembaar is. Daarmee is eigenlijk alle moeilijkheid uit. Zoodra men eenig staatsburger we gens zijn kerkelijke belijdenis van eenige waardigheid wil uitsluiten, dan schendt men de hoogste staatswet. Een der sprekers in de Grondwet deed zeer treffend uitkomen, dat wanneer men de leer van Dr. Rutgers consequent ging toepassen, weldra de Raad enkel uit Pro testanten en Israëlieten zou bestaan. Zoo zou een zeer gewichtig deel der be zeilden dag hielden ze voor de oude Doelen, of voor een ander logement in de Hofstad, waar Benoist kastelein was, stil. Sinjeur Benoist be gon met te vertellen, dat hij den koffer reeds ontvangen had van het veer, en dat hij voor vracht 14 stuivers had betaald. Mijnheer Lups, zoowel als Mijnheer Hoovy hadden voorzeker met de schuit ieder hun knecht vooruitgezonden. Het dienende tweetal had zich den tijd ten nutte gemaakt, om een tweede ontbijt te gebruiken, dat per hoofd op 5 stuivers berekend werd. De reisgenooten mochten zich onderweg al niet geheel van mondkost gespeend hebben, hun middagmaal waren ze misgeloopen. Wat wonder, dat ze een stevig souper bestelden, 't welk hen voor 't derven van het eerste schadeloos moest stellen. De waard dischte zoo keurig op, dat het ieder der aanzittenden op een rijksdaalder te staan k'vam. Bij een goed souper behoort een goed glaasje wijn. Ons drietal gebruikte een flesch Pontac voor f 1.30 en een flesch Bourgonje voor 2.Ook de bedienden veTgaten ze niet. De knechts, bij wie zich de koetsier had aange sloten, verteerden met hun drieën aan eetwaren een daalder en de Heeren tracteerden hen bui tendien op een flesckje Pontac. De overige dagen was dit dienstpersoneel te zamen voor 4,20 in den kost. Hun nachtverblijf schijnt onder den prijs, dien de Heeren betaalden, te zijn begrepen volking feitelijk buiten de wet zijn ge steld. Ieder beseft, dat de theorie van Dr. Rutgers volstrekt onhoudbaar is. Dankbaar waardeeren wij het welspre kend verzet in de hofstad-zelve al dadelijk vernomen en door 't Dagblad bereidvaar dig in zijn kolommen plaats verleend. Wij zullen hier niet treden in het on derzoeken der vraagof een man als Dr. Rutgers, wiens persoonlijk karakter wij hier geheel in 't midden laten, met de beginselen, die hij is toegedaan, kan wor den gehandhaafd aan 't hoofd eener open bare inrichting van onderwijs. De curatoren van 't Gymnasium, over deze zaak geïnterpelleerd door den heer Oldenbott, maakten zich van de quaestie af door de redeneering: »wij hebben niets te maken met hetgeen de heer Rutgers zegt in een particulier gezelschap of ver gadering, waar hij niet sprak in zijn qua- liteit van rector. Gaat die stelling in haar algemeenheid wel op? Was dat zoo, dan zou de heer Rutgers door curatoren ook niet te corrigeeren zijn wanneer hij b. v., niet sprekende in zijn qualiteit, maar in een of andere politieke vereeniging, openlijk partij koos voor de Republiek, of wel voor de Commune. En dit zou zeer zeker niet door cura toren worden geduld. Dan zouden zij waarschijnlijk de vrijheid van Dr. Rutgers niet zoo onbeperkt eerbiedigen. De vraag is trouwens niet; kunnen cu ratoren beletten dat Dr. Rutgers in een of andere bijeenkomst gevaarlijke stellingen verkondigt; maar welblijft de heer Rutgers een geschikt rector, onver schillig welke beginselen hij, ook op staat kundig gebied, blijft toegedaan? Dat is de quaestie. Zoo opgevat, wordt de zaak op baai- ware terrein gebracht. Zij erlangt langs dien weg haar eenig mogelijk practisch karakter. Kan van Dr. Rutgers worden verwacht, dat hij, tot onderwijzen geroepen, niet bij deze of gene gelegenheid, zal toonen wat binnen zijn gemoed woelt en werkt? Zal hij zijn fel anti-papisme in de school steeds weten te verbergen? Hier komen wij tot een groot bezwaar tegen de neutrale school in 't algemeen. De onderwijzer zou een wonder aan zich- geweest, of wellicht kropen ze in het hooi, want op de rekening trok Sinjeur Benoist geen post uit. Zooveel te duurder berekende hij het den voornamen reizigers. Alleen aan logies betaalden zij 15.en ze hadden samen slechts twee kamers gehad, waarvan het verwarmen nog 5. extra kostte. Mevrouw mocht een grooten koffer hebben medegenomen, cm de toiletten in te bergen, waarin ze visites ging rijden, of waarin ze des avonds te gast ging bij den Heer Galofkie het halen en brengen berekende de Haagsche stalhouder, Arie Rongee, haar voor 1.10. Ze scheen geen plaats te hebben durven in ruimen aan het toiletwater, dat een dame van haren stand niet kon ontberen, en was nu wel genoodzaakt de twee flesschen Eau-de-Bristol; van 8 stuivers ieder, die ze in de vier dagen van hun verblijf te 's Hage noodig had, bij den waard te bestellen. Overigens leefden onze reizigers niet over dadig, Dat ze ieder voor 8 stuivers ontbeten was toch waarlijk niet te veel. Met dit al beliep de rekening, die de kaste lein hun aanbood, toen ze den 3den Maart weg reden, 78.80. Of het hun meeviel of niet, durf ik uit het feit, dat ze 1.45 tot fooi gaven, niet afleiden. Dat ze behouden zijn t'huis gekomen, bewijst zeiven moeten verrichten, wilde hij altijd, bij zijn onderricht, ziju persoonlijke over tuiging verborgen houden. Een modern man zal, zonder het te willen of te weten zelfs, bij de behande ling van bepaalde onderwerpen, met den godsdienst in verband staande, openbaren, dat hij tegen het geloof gekant is. Ook Dr. Rutgers zal, tegen zijn toeleg en wensch, meermalen in de school denk beelden hebben gevat en gevoelens ont wikkeld, die niet aannemelijk waren voor de ouders, wier kinderen hij onderwees en die er recht op hebben, dat in de school niet wordt afgebroken, wat zij in 't huis gezin bij hun kroost trachten op te bouwen. En omdat dit altijd zoo is; omdat een absoluut neutrale school niet denkbaar is zoo lang een mensch, dus ook een onder wijzer, zijn ikheid niet buiten de school muren kan zetten, daarom ook zijn wij tegen standers van de openbare school en voor standers van een onderwijs, dat, degelijk van wetenschappelijken inhoud, er teven3 op is aangelegd, om aan de jeugd de al leen ware beginselen op godsdienstig en maatschappelijk gebied voor te houden. Immers 't ziju de zaden van godsdienst en zedelijkheid, in 't kinderhart door de leer meesters gestrooid, die op verderen leef tijd ontkiemen en vruchten dragen. Dr. Rutgers pleitte, 't onrechtdoen aan de Katholieken aanbevelend, voor de bi- zondere school. Hij is, beschouwd als hoofd eener in stelling van publiek onderwijs, een levend protest tegen de staatsschool. Incidenten als wij er een releveeren, moeten met des te meer kracht voor 't gods dienstig onderwijs partij doen kiezen. De liberalen, die de Katholieken voor de vervulling eener openbare betrekking onbekwaam noemen, willen wel met het belastinggeld dat zij opbrengen, de neu trale school bekostigen. Dat is een schandelijk onrecht; ook het bizonder onderwijs moet van overheidswege worden gesubsidieerd. Thans worden de Katholieken met hun eigen rijksdaalders op schoolgebied als 't ware dood gegooid. Het gebeurde in den Haag roept den vrienden van 't bizonder onderwijs toe: waakt en strijdt. óe kwitantie, die de stalhouder by de betaling gaf. Een der nuttigste inrichtingen van New- York zijn zeker de vliegende ambulances, wier taak het is aan lieden, wien op den publie- ken weg een ongeluk overkomt, zoodra mogelijk ter hulp te snellen. Evenals de brandweer te Amsterdam, bezit deze instelling een lelegra- phische verbinding door de geheele stad. Zoodra er een ongeluk plaats heeft, snelt een der toe schouwers naar het naastbijzijnde hulpstation, waar hij, door een enkele beweging aan den seintoestei, aan de wacht in het hoofdstation te kennen geeft, dat haar hulp noodig is. Dadelijk rijden een paar verplegers met een der rijtuigen, die voortdurend gereed staan, naar de plaats van het onheil. Hier worden de eerste zorgen be steed aan den zieke of gewonde, die daarna op een draagbaar gelegd en zoo spoedig mogelijk naar het hospitaal vervoerd wordt. Hier wordt hij met de meeste zorg en, wanneer hij onver mogend is, kosteloos verpleegd. Deze inrichting, die slechts een klein kapitaal vereischt, wordt onderhouden door particuliere giften. Ook in de groote steden van Europa zou dit voorbeeld zeker zeer navolgenswaardig zijn.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1881 | | pagina 1