NIEUWE
No. 534.
Donderdag 10 November 1881.
6e Jaargang.
Eene miskende orde.
1>—
0,06
Een ongelukslach..
RÜRLÏMSCHE Uil RUT.
ABONKEMENTSPBIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Buiten Haarlem franco per post.
Afzonderlijke Nummers
t 0,85
Uit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BÏÏEEAU: St. Jansstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PBIJS DEB ADVEBTENTIÊN
Van 1—6 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS LAUREY.
Vervolg en slot.
Wij zullen nu het feit van de opheffing
der orde door Paus Clemens XIV eeuigs-
zins nader beschouwen. De zaak is deze.
De schandelijke philosophie der vorige eeuw
(Voltaireanisme) had, zooals bekend is, den
dood aan het Christendom gezworen. De
Jezuïeten noemde men echter de Janitsaren
van den Paus en als een eerste en nood
zakelijk middel tot het voorgestelde doel
eischte mende verdrijving der
Jezuïeten. De philosofen plaatsten zich
achter de door hen verschalkte Ministers,
deze achter de zwakke vorsten, om van
den Apostolischeu Stoel de opheffing der
orde te verkrijgen. De koningen Josef van
Portugal, Lodewijk XV van Frankrijk en
Karei III van Spanje, waren laf genoeg op
drieste wiize de vervulling van den harte-
wensch der antichristen te eischen. Paus
Clemens echter, dien wij ree ls hebben hooren
spreken, greep met Apostolische kracht het
zwaard der verdediging voor de schandelijk
belasterde sociëteit. Toen gebruikten de
vorsten geweld, verdreven de Jezuïeten uit
hunne huizen en missiën, zonder verhoor,
zonder proces, zonder onderzoek, zonder
veroordeeling; zij namen een gedeelte ge
vangen, brachten anderen om 't leven en
zonden wederom andereu naar de Pause
lijke Staten. Den Paus ontroofden zij het
graafschap Avignon, Pontecorvo en het her
togdom Benevente en dreigden hem met
een schisma,zoo hij de Jezuïeten-orde niet op
hief. Clemens XIII gaf echter niet toe en
daalde protesteerend en de beschuldigde
onschuld verdedigend in 't graf: eeu hel
denpaus als een Leo I, als een Gregorius
VII. Zijn opvolger was Kardinaal Ganga-
nelli, die zich Clemens XIV noemde. De
antichristen en hunne vorstelijke soldenie-
ren hervatten thans den strijd met vernieuwde
heftigheid en woede. Clemens XIV deed
alle mogelijke moeite om den storm te be
zweren, de vorsten te kalmeeren en tijd te
winnen. De aandringers echter speelden
hunne beste troeven uit, dreigden telkens
onbeschaamder met het schisma, hinderden
naar hunne krachten het kerkelijk opper
hoofd in de uitoefening van zijn verheven
ambt en deden het ergste vreezen. In dezen
wanhopigeu toestand ging de stuurman
met zich zeiven te rade, hij overdacht wat
het kleinere wat het grootere kwaad was
FEUILLETON.
Vervolg).
„Hola!" riep de rijkaard, „je ziet er van daag
uit of je de honderdduizend hadt gewonnen 1"
„Ach neen," antwoordde Eelix, „ik ben daar
juist buiten betrekking geraakt." En nu vertelde
hij hem de geschiedenis van zijn ontslag en dat
een zeker lachen daarvan de oorzaak scheen te
wezen.
„Kom dan maar met mij mee," zei de rijke
man. „Ik ben zelf vroolijk en zie graag vroolijke
gezichten om mij heen. Ge wordt mijn secre
taris
Dat was een leventjeEelix was de rechter
hand van zijn patroon en moest allerlei dingen
voor hem doendoorgaans echter niemendal.
Want de patroon was een van die lieden, die
van hun nietsdoen altijd een massa beweging
maken. Het was overigens een beste, brave man,
deze Croesushij had maar één gebrekname
lijk dat hij zich voor een dichter hield. Nu,
misschien was hij er ook wel een. Zijne poëzie
was echter altijd van hoogst ernstigen, om
niet te zeggenwanhopig droevigen aard,
vol hartstochtelijke bitterheid en wereldsmart.
„Lees dat eens!" zei hij op een mooien dag
of hij het schip zou redden, door een ge
deelte der lading over boord te werpen,
of de kostbare have te behouden, maar
daarvoor deze met het schip gezamenlijk
aan een groot gevaar en een dreigend nood
lot bloot te stellen. Clemens XIY door den
drang der omstandigheden daartoe gedwon
gen, besloot tot het eerste. Hij bracht niet
de minste beschuldiging in, integendeel hij
prees de orde voor den ijver die zij steeds
voor het heil der zielen had aan den dag
gelegd. De geschiedenis vermeldt dat sinds
dien stap, Clemens XIV steeds door smart
en kommer gekweld werd en dat men hem
dikwijls zuchtend heeft hooren zeggen: ik
deed het gedwongen, ik deed het gedwougen!«
Thans de gevolgen van deze opheffing,
Er was een oogenblik waarin de Paus, ter
voorkoming van grooter kwaad, het offer
tot opheffing van het keurkorps der Kerk
meende te moeten brengen. Verantwoor
delijk is slechts de Paus voor den Aller
hoogste en God heeft hem zeker geoor
deeld volgens Zijne alwetendheid, rechtvaar
digheid en barmhartigheid. Dat echter de
golven der revolutie tegen altaar en troon
te hooger stegen nadat de piouniers, die
de dijken hadden opgeworpen, verjaagd
waren, zulks leert de geschiedenis. Daarom
dacht Pius VI er reeds aan de orde te
herstellen, en toen hem dit totaal onmo
gelijk werd gemaakt, liet hij haar ten minste
in Rusland toe. Pius VII haastte zich onder
luide toejuichingen van het gansche Ka
tholieke Christendom aan het scheepje van
Petrus, in de vreeselijke stormen die het
bedreigden, de krachtige en ervareu stuur
lieden terug te geven. Leo XII en Grego
rius XVI vertrouwden, hun de leidiug der
grootste instituten, de Gregoriaansche uni
versiteit, de Propaganda te Rome en het
nieuwe college te Spoleto en gaven hun
vele blijken van onbegrensd vertrouwen.
Van Pius IX behoeven we niet te spreken.
De buitengewone genegenheid die hij voor
de orde koesterde is algemeen bekend. En
welk vertrouwen de sociëteit bij onzen
h. Vader Leo XIII geniet, weet iedereen.
Hoe nu? Als eene orde aan zoovele en zoo
groote Pausen na aan 't harte lag, zou het
dan geen onvergeeflijke dwaasheid zjjn,
neen sterker nog, zou het geen schande
lijke en zondige miskenning zijn als het
Katholieke volk geen vertrouwen in haar
stelde? Doopt nu uwe pennen in vergift
en gal zooveel ge wilt, gij leugenaars en
tot Eelix, terwijl hij hem een lijvig handschrift
in de hand duwde.
En Eelix las, maar ongelukkiger wijze zonder
te bespeuren, dat de dichter hem begluurde, nu
eens in gespannen verwachting, later met zenuw
achtige gejaagdheid, totdat hij eindelijk in toorn
uitbarstte.
„Ge hebt uw ontslag!" riep Croesus, buiten
zich zeiven van woede, dat iemand zich verstoutte
over zijn epos want het was een epos te
lachen.
Dat: „Ge hebt uw ontslag!" werd op 'tlaatst
voor den goeden Eelix een vertrouwde klank.
Hij vroeg ten slotte niet meer, als hij het telkens
en telkens wêer hoorde, of het verdiend was,
maar nam het stilzwijgend aan. Hij had er ook
geen tijd voor. Hij had genoeg te doen met de
zorg voor zijn dagelijksch brood.
Door den poëtischen Croesus was Eelix
met eenige schouwburg-directies bekend ge
worden. Hij had dikwijls munuscripten ge
bracht en even dikwijls ze teruggebracht
met de beleefde boodschapdat het stuk
voortreffelijk was, maar niet bruikbaar. Hij
was dus voor de directeuren een bekende
figuur.
Eens toen hij in geen vierentwintig uur wat
had gegeten, kwam hij een dier heeren tegen.
Hij had grooten lust hem om een kleinigheid te
vragen, maar dat durfde hij niet.
lasteraars en verspreidt uwe nijdige ont
boezemingen ouder het Katholieke volk naar
hartelust, gij zult er niets door winnen,
gij zult er slechts uwe domheid en laster
zucht door aan de kaak stellen.
Wij zullen nu nog in korte trekken de
getuigenissen van Heiligen vermelden die,
uit alle streken van den aardbodem, voor
de sociëteit met wonderbare overeenstem
ming de grootste lofspraak bevatten.
Zoo wel seculiere als reguliere geeste
lijken gaven voortdurend sprekende bewij
zen van hunne innige vriendschap voorde
orde en in vele gewetenszaken kwamen zij
dikwerf bij hare leden te rade. Wij noe
men slechts een b. Pbilippus Neri, een
h. Borromeus, een h. Cajetan van Thieue,
eeu h. Thomas van Villanova, een h. Jo
hannes van Avila en Lodewijk van Gra
nada, een h. kerkvader Frauciscus van
Sales, een h. Theresia, Johanna Fraucisca
van Chantal, een h. Alphonsus van Li-
guori en vele anderen. Laatstgenoemde, een
onzer grootste kerkvaders, die ten tijde
van de gruwelijke vervolgingen der Je
zuïeten leefde, schreef het volgende: »Het
7 O
veroorzaakt mij meer leed dan wanneer
onze eigene orde (Redemptoristen) door ver
volgingen zou te lijden hebben, omdat het
hier eene orde geldt, die om zoo te zeggen
de gansche wereld geheiligd heeft en nog
immer voortgaat haar te heiligen. Behalve
het vele goede dat de Jezuïeten in de uit
oefening van hun Apostolisch ambt ver
richten, verdienen zjj onze bizondere achting
wegens hun tact om in het hart van jonge
lieden het kostbare zaad der vroom
heid te planten, zoodat hunne leerlingen,
als zij in de wereld treden, in alle stan
den en in alle lauden tot een stichtend
voorbeeld gesteld worden. De Jansenisten
en alle overige afvalligen, zouden deze so
ciëteit, het bolwerk der Kerke Gods, zeer
gaarne zien verdwijnen. Met hunne uit
roeiing zouden de goddeloozen van mach
tige tegenstanders bevrijd zijn. De Je
zuïeten zijn vastberaden mannen, die er
eene eer in stellen alle vijanden der Kerk
te bestrijden.
Zoolang de bekende Lamennais een ver
dediger van den godsdienst was, had hij
steeds uitbundigen lof voor de Jezuïeten
toen hij echter een woedend vijand der
Kerk werd, wierp hij de Jezuïeten met
slijk. Toen Gioberti nog eerbied voor de
Kerk had, was hij een innig verknocht
„Nu, aau u behoeft men waarlijk ook niet te
vragen hoe het gaat," zeide de directeur. „Uit
stekend, niet waar?"
„O, zeker.dat is te zeggen. dat ik geen
brood heb
„Geen broodEn honger misschien Dat doet
me genoegen. Ik neem u in dienst!"
Eelix kon zijn ooren nauwelijks gelooven. „Maar
ik heb nooit gespeeld. Ik zou geen woord kun
nen uitbrengen
„Maar wie zegt u dan, dat ge spreken moet?
Al lang heb ik, wanneer ik u zoo aanzag, ge
dacht, dat ge mijn man zoudt zijn. Ge hebt
slechts te zwijgen, te zwijgen en te lachen.
Ge kent toch de historie van den beroemden
Gwynplaine? Tengevolge van eene afschuwelijke
operatie kreeg hij een mond die liep tot aan zijn
ooren, en die steeds scheen te lachen. Schatten
heeft hij daarmee verdiend. Neem daar een
voorbeeld aau. Men moet van het lachen in
dit leven partij weten te trekken. Ziet ge, ik
heb eeu voorbeeld noodig voor mijn personeel.
Mijne koristen en figuranten zien er allen
even zwaarmoedig uit. Daar moet leven
en vroolijkheid in gebracht wordenNu?"
Wat zou de arme Eelix doen De rood liet
hem geen keuze. Trouwens, het viel hem
mede. De directeur bleek juist te hebben gezien
en de nieuw geëngageerde lacher deed wonderen.
De troep zag er veel vroolijker uit. Maar ach 1
vriend van de orde der Jezuïeten; toen hij
echter afvallig werd, spuwde hij gal en ver
gift op deze eerbiedwaardige sociëteit. Alle
nieuwere vrienden en verdedigers der Kerk
zijn ook vrienden en verdedigers der Je
zuïeten eeu Balmes en Donoso Cortes in
Spanje; een Demaistre, Montalembert, Fal-
loux, Veuillot in Frankrijk; een Newmann
en Mauniug in Engeland; een Görres,
Hurter, Philipps in Duitschland. Omge
keerd al wat der Kerk dood en vernieti
ging gezworen heeft, richt zijne vergiftige
pijlen op de Jezuïeten. Is dit niet een on
vergankelijke, benijdenswaardige en bewon
derenswaardige roem voor hen?
Ten slotte zullen wij nog twee feiten
uit de geschiedenis vermelden, feiten waar
uit men nog veel kan leeren en die tevens
al onze beweringen ten volle staven. Om
den val van den Franschen troon in de
vorige eeuw voor te bereiden, begon men
met de vervolging en verdrijving der
Jezuïeten. De revolutie van 1789 werd
voorbereid door systematische verwildering
der bevolking ten opzichte van godsdienst
en moraal. Om daartoe te geraken, hield
men het echter noodzakelijk eerst de Je-
zuïten uit het land te drijven. Veelbetee-
kend voorwaar! Later hebben dergelijke
dingen bij herhaling plaats gehad. Het
tweede feit is, dat de souvereinen van
Rusland en Pruisen in dien tijd de ver
dreven Jezuïeten in hunne landen ontvin
gen, hun bescherming verleenden en hen
als ouderwijzers en volksbeschavers vrij
lieten werken. Beide souvereinen hebben
stellig nimmer Roomsch-Katholieke sym-
pathiën aan den dag gelegd, en dat zij
idioten geweest zijn, zal niemand kunnen
of durven getuigen. Neen, doch zij hadden
er belang bij, hunne volken tegen de
zwendelarijen en verleiding der demagogen
en revolutionnairen te beschermen en door
solied ouderwijs, door godvruchtige opvoe
ding en door zedelijke verheffing en ver
edeling der jeugd aan het patriotisme een
zekeren grondslag en aan den troon een
vasten steun te verschaffen. Daarom ont
vingen zij gaarne de Jezuïeten en lieten
dezen vrij in hun doen en laten. Zouden
de mannen van het bewind in Frankrijk
en Duitschland uit dit feit niet iets hebben
kunnen leeren? Ultramontaan was noch
de een noch de andere macht. Intusschen
het voorbeeld van Frederik II en van
Catharina werd niet altijd nagevolgd; ware
wanneer het noodlot eenmaal zijn offer hebben
wil.
Eens gaf men een treurspel en in het vijfde
bedrijf, toen de held stierf, en allen op het
tooneel dus zeer treurig moesten kijken, be
ging Felix de onvoorzichtigheid zich in de
voorste rij der figuranten te plaatsen, wat
onder het publiek, dat reeds lang naar eene
gelegenheid tot lachen verlangd had, eene uit
barsting van dolle hilariteit deed ontstaan. Ieder
wees naar het vroolijke gezicht dat daar lachend
naar het gruweltooneel stond te kijken en welks
eigenaar eerst begrip van de zaak kreeg, toen de
directeur, na afloop, tusschen de coulisses hem
toesnauwde
„Met dat vervloekte lachen altijd van jou! Je
hebt je ontslag
Daar was het weer zoo ver 1 Weer werd
hij uitgestooten in de wereld. Maar ditmaal
was het erger. Want had hij vroeger slechts
voor zich zslven behoeven te arbeiden, thans
moest hij ook zorgen voor zijn vrouw. Hij
had het immers een tijd lang zoo goed ge
had; een arm meisje, was verliefd geraakt op
zijn lach waarom niet? en zoo had
hij haar getrouwd en met haar geleefd van
wat zijn lachen opbracht. En nu gaf het niets
meer
{Slot volgt.)
