NIEUWE
maÊBOKtty
No. 608.
Donderdag 27 Juli 1882.
7e Jaargang.
Tirannie in Frankrijk.
0,85
1.—
0,06
Onze Dienstboden.
4AR1IHSCUI
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Buiten Haarlem franco per poat.
Afzonderlijke Nummers
PRIJS DER ADVERTENTIÉN
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU; St. Jansstraat Haarlem.
0 E N AlNTiEN-DRi
AGITE MA NON AGITATE.
Van 1—6 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KIJPPEKS LAUREY.
Voortaan zullen alle ouders iu Frankrijk
genoodzaakt zijn hunne kinderen naar de
staatsschool te zenden, tenzij zij er de voor
keur aan geven hen op eene bizondere school
of in huis tc laten onderrichten. Iu 't laatste
geval echter moet worden bewezen, dat
het kind voldoend onderwijs ontvangt, waar
over de door den Staat te benoemen exami
natoren zullen hebben te beslissen. Derhalve
zullen de welgestelde volksklassen door deze
schoolwet minder getroffen worden dan de
arme, ofschoon een vijandig gezinde school
commissie gemakkelijk kan verklaren dat
het kind geen voldoend onderwijs ontvangt
en dan de ouders dwingen kan, bun kind
naar de staatsschool te zenden. Voor arme
ouders is de wet het pijnlijkst. Volgens
haar moet de maire der gemeente, in ver-
eeniging met de schoolcommissie, elk jaar
eene lijst van alle schoolplichtige kinde
ren in den ouderdom van zes tot dertien
jaren inleveren en moet hij aan ouders of
voogdenbericht geven op welken dag de
lagere school geopend wordt. Veertien dagen
voor het begin van het onderwijs, moeten
de ouders of voogden aan den maire eene
verklaring afgeven, of zij het kind tehuis
°f in school zullen laten onderwijzen; in
t laatste geval moeten zij de school noe
men, die zij gekozen hebben. Wordt er
geene verklaring afgegeven, dan zal de
maire de een of andere school aanwijzen.
Eene week voor den aanvang van het on
derwijs moet de maire met den hoofdon
derwijzer van elke school eene lijst van
alle kinderen inlevereD die de school bezoe
ken, de hoofdonderwijzer moet een register
houden aangaande het bezoeken der school
en hij moet elke maand den maire een lijst
van het schoolverzuim overhandigen en
daarbij de oorzaken daarvan vermelden.
Heeft een kind in een maand de school
vier halve dagen niet bezocht zonder genoeg
zame verontschuldiging te kunnen bewijzen
weshalve het verzuim gepleegd werd, dan
wordt de vader of de voogd voor de school
commissie gedagvaard, die hem dan aan
zijne plicht herinnert. Bij de tweede maal
wordt er gestraft door 't openbaar maken
der namen en bij de derde maal door eene
geldboete van hoogstens vijftien franks
of door geva tgenisstraf van hoogstens vijf
dagen. De kinderen welke te huis onder
wijs ontvangen moeten elk jaar een examen
aheggen voor eene commissie, die uit een
school-inspecteur, een gedelegeerde van het
kanton en uit een persoon bestaat, die een
academischen graad of eene acte als hoofd-
FEUILLETON.
Kunnen twee huisvrouwen een half uur bij
elkander zitten zonder dat het gesprek op de
«boden" komt 't Schijnt bijna een onmogelijkheid
e zijn Wij, mannen, lachen daarom, en toch is
c e zaa - niet meer dan natuurlijk; de dienstboden
heslaan zulk een groote p]aats in de we(lerwaal„
digheden van ons leven, dat zij noodwendig keer
op keer ter sprake komen. Hoe zouden wij het
maken zonder bediening? Die er aangewend is,
kan er met meer buiten „nu 7
r, a"han9 met geheel er
buiten. Zoogenaamde wereM™;;- u ,7
wereldwijzen hebben wel
eens beweerd, dat er geen hooger geluk denk
baar zou zijn dan m alles zich zelveu te mogen
helpen en bedienen. De dwazen!
Zelfs Diogenes, die wel verplicht geweest zal
zijn dagelijks zijn ton te reinigen ('t is althans te
hopen, dat hij 't deed), moet in stilte wel eens
geklaagd hebben dat hij daarmede een kostbaren
tijd zoek bracht, dien hij nuttiger had kunnen
besteden aan het bereiken van het geliefkoosde
doel zijns levens, het vinden van den Mensch,
onderwijzer bezit. Is de uitslag onvoldoende,
dan worden de ouders gedwongen liet kind
binnen eene week naar eene staats- of bi
zondere school te zenden en aan den maire
moeten zij bericht geven welke school zij
gekozen hebben.
Vermits er echter van de 37000 Fran-
sche gemeenten in 28000 geen bizondere
scholen bestaan en volgens de nieuwe wet
Ti
in de staatsscholen alle godsdienstonder
richt vervallen is, zoo kunnen de ouders
in deze 28000 gemeenten hunne kindereu
in het schoolgebouw waar zij lezen, schrij
ven en reken en leeren, geen godsdienstig
onderwijs laten genietenzij zijn verplicht
hunne kinderen naar de staatsschool te
zenden, al hebben zij nog zooveel motieven
om aan het godsdienstig karakter van het
onderwijs te wantrouwen. Frankrijk staat
in dit opzieht ver beneden Engeland; in
't laatstgenoemde land kan men niet alleen
in theorie, doch ook in de practijk de school
kiezen, die men voor zijne kinderen hebben
wil. In Frankrijk bestaat deze vrijheid
slechts, zooals wij gezien hebben, in theo
rie, van ware practische vrijheid hebben
de Fransche liberalen,evenmin als de
Nederlandscbe, in 't algemeen geen begrip;
hun idee van een modernen Staat,hunne
staatsalmacht ontkent elke individueele
vrijheid en bereidt het socialistisch staats-
absolutisme voor. In Engeland wordt de
oprichting van bizondere scholen door de
Regeering, die subsidiëu verleent, bewilligd
en begunstigd. In Frankrijk heeft het te
genovergestelde plaats, iu bet republikein-
sche Gallië mogen de bizondere scholen
zelfs geen schoolgeld heffen, vermits het
onderwijs op de staatsscholen kosteloos ge
schiedt de oprichters van bizondere scholen
moeten dus den ganschen last dragen. Een
enorm kapitaal zou er in Frankrijk noodig
zijn voor de oprichting van zulke bizondere
scholen. Men heeft op België gewezen,
waar thans in schier elk dorp een bizondere
school bestaat en de meeste staatsscholen
geen leerlingen tellen. Maar tusschen Frank
rijk en België bestaat een groot onderscheid.
De Belgische Katholieken hadden slechts
ruim 2600 vrije scholen te stichten, het
geen bij eene dichte bevolking veel ge
makkelijker gaat dan in Frankrijk, waar
36.056 gemeenten van scholen moeten wor
den voorzien. Het grondgebied van Frank
rijk is achttien maal grooter dan dat van
België, het telt echter slechts zeven maal
meer inwoners. Hoe dichter de bevolking,
hoe gemakkelijker is het onderhoud eener
vrije, op vrijwillige bijdragen gebaseerde
school. Er bestonden iu het schooljaar
dien hij den Atheners ten voorbeeld had kunnen
aanwijzenDat Diogenes niet gevonden heeft, ligt
daaraan, dat de Mensch, dien hij zocht, juist voor-
hijging terwijl hij bezig was zijn ton schoon te
maken. Had hij een slaaf bezeten, die dat on
dichterlijke werk voor hem verricht had, hij zou
met een onbeschrijfelijke zelfvoldoening dien
dag het licht in zijn lantaarn hebben kunnen
uitblazen.
Neen, wij kunnen niet buiten bediening, al ware
ieder onzer een Briareus, met honderd armen be
deeld. Wat wij missen kunnen, is de overdaad.
Het is onnoodig dat wij, als in Oostersclie landen,
vier menschen behoeven 0111 onze pijp te stoppen,
aan te reiken, aan te steken en weg te brengen.
Ons samengesteld leven vordert helpers. Laten
wij daarom niet altijd op die helpers smalen en
met klachten over hen onze huisgenooten en gas
ten vervelen. Laten wij vooral niet keer op keel
de zotternij herhalen: «O die boden! Hoe heerlijk
indien men er geen noodig had! Die boden zijn
een kruis!"
Weet ge wat een kruis zou zijn? Indien wij,
die gewend zijn aan bediening, eens geen boden
meer hadden. Zij hesparen ons tijd, zorgen en
1879/80 in Frankrijk 60,876 openbare en
1493 vrije scholen met de rechten als de
openbare. Vermits de groote meerderheid
der scholen Katholiek is, zoo zouden er
ongeveer 61.000 vrije scholen noodig zijn
om tegen de godsdienstlooze staatsscholen
te kunnen concurreeren. De statistiek van
1880 constateert het bestaan van slechts
12.888 vrije Katholieke scholen, er zouden
dus nog ongeveer 50.000 nieuwe scholen
moeten opgericht worden. Eindelijk tellen we
1246 gemeenten, die door hunne armoede
zich het genot van er een eigen school op
na te houden moeten ontzeggen (zij
moeten dus hunne kinderen in naburige
gemeenten ter school zenden) terwijl er
16.771 gemengde scholen, voor jongens en
meisjes, zijn. Deze laatstgenoemde scholen
tellen gemiddeld 40 leerlingen. Volgens de
laatste telling (in 't jaar 1876) waren er
in Frankrijk 4.502.894 schoolplichtige kin
deren (in den ouderdom van 6 tot 13 jaren.)
Het aantal leerlingen bedroeg in 1880 slechts
3.874.055, waarvan 3.217.940 de open
bare en 656.135 de vrije scholen bezochten.
Zonder te letten op de vermeerdering van
de bevolking, kan men het aantal kinde
ren die tehuis ouderwijs ontvangen of
geen school bezoeken en dus jaarlhks
examen moeten doen op 628.839 schatten.
Voor dezen moeten er natuurlijk scholen
worden opgericht.
Nu hebben de Fransche Bisschoppen aan
de ouders het volgende doen wetenin
gemeenten, waar, naast de staatsschool, eene
vrije school bestaat, moeten zij hunne
kinderen in de laatstgenoemde zenden, in
andere gemeenten echter, waar slechts eene
staatsschool bestaat, is bet geval moeilijker.
De Bisschoppen wijzen er echter op, dat
volgens de nieuwe schoolwet het onderwijs
in den godsdienst wel niet meer verplich
tend, maar toch niet direct verboden is.
Het hangt dus van de onderwijzers en de
schoolcommissiën af of het verder nog
verstrekt zal worden.
Wat het eerste aangaat, moet men
in aanmerking nemen dat thans nog
een groot gedeelte der staatsscholen
van ouderwijzers en onderwijzeressen uit
de een of andere geestelijke orde voorzien
wordt. Hier dreigt dus voorloopig geen
gevaar. In andere gemeenten, waar wereld
lijke onderwijzers benoemd zijn, zal het
hoofdzakelijk van de samenstelling der
schoolcommissie afhangen, of er nog on
derwijs in den godsdienst zal gegeven wor
den of niet. Derhalve sporen vele Bis
schoppen de geloovigen aan om toch vooral
bij de verkiezingen van gemeenteraadsleden
honderd kleine onaangenaamheden. Of is het geen
genot voor een niet zeer hoog jaarlijks bedrag
de zekerheid te koopen, dat in uw huis dag aan
dag de orde herschapen wordt uit de maar zeer
zelden schilderachtige wanorde, welke de metho-
diekste man, de netste huisvrouw en de best
opgevoede kinderen in het leven roepen? Allerlei
kleine onaangenaamheden worden uit den weg
geruimd, allerlei minder aantrekkelijke karrewei-
tjes ons uit de hand genomen door die veel ge
smade «boden". Mij dunkt, al het kleine leed dat
zij ons besparen, weegt wel op tegen het kleine
leed, dat zij ons wel eens berokkenen.
Wij moeten iets anders doen dan klagen over
de dienstboden; wij moeten trachten hen te ver
beteren.
Dit dienen wij daarbij steeds voor oogen te
houden, dat hun gemis ons allerlei kleine zorgen
en beslommeringen op den hals zou halen, buiten
en behalve de bezigheden, de moeielijkheden en
de beslommeringen, die de strijd om het bestaan,
het beroep, de loopbaan, het streven naar wel
vaart ons buitenshuis reeds opleggen. En het zou
ons ook niet goed afgaan om ons zelven te be
dienen; in onzen tijd is het een onwaarheid, dat
hun burgerplicht te volbrengen. De radi
cale bladen zijn woedend over deze raad
gevingen en de République Frangaise eischt
van de Regeering, dat zij met zulke »re-
actionnaire« schoolcommissiën korte metten
maken zal, door ze onmiddellijk te ont
binden. Gelijk recht en gelijke vrijheid
voor allen,is, zooals men weet, in Frank
rijk evenals als in Nederland, bij de libe
ralen en radicalen iets geheel en al onbe
kends.
Ook gaan er in Frankrijk reeds stem
men op die eiscben dat men aan geestelijke
personen het geven van onderwijs verbiede.
In dit geval verklaren de Bisschoppen
zeer beslist dat de ouders het aan hun
geweten verplicht zijn hunne kinderen van
eene school te verwijderen waar gevaar
dreigt voor bet Geloof, want hier gelden
de woorden: »men moet God meer gehoor
zamen dan de menschen.Tegelijker tijd
geven de Bisschoppen middelen aan de hand,
hoe men de gestelde straffen kan ontwijken.
Frankrijk heeft namelijk geen staatsscliool-
doch slechts een onderwijsdwang en het
staat dus den Katholieken vrij bizondere
scholen op te richten. Daartoe worden zij
dan ook doox de Bisschoppen uitgenoodigd
en opgewekt. En het is te verwachten, dat
aan deze uitnoodiging gevolg zal gegeven
worden, want groote offervaardigheid be
staat er in Frankrijk en geld is er genoeg
Te dien opzichte hebben dan ook de
geloovigen besloten, naar middelen om te
zien, om de nieuwe wet zoo onschadelijk
mogelijk te' maken. Zoo b. v. geeft de wet
aan den gemeenteraad het recht, de meer
derheid van de leden der schoolcommissie
te kiezen en draagt zij aan deze commissie
de beslissing op, of de. gronden, welke de
ouders aangeven, waarom zij hun kind niet
op school zenden, voldoende zijn of niet.
Wanneer dus een vader opgeeft, dat erin
zijne nabijheid geen vrije school bestaat
en dat hij, vermits er op de staatsscholen
geen godsdienst-onderwijs wordt verstrekt,
zijn kind niet naar school kan zenden,
dan is het de commissie die beslissen moet,
of dit motief het schoolverzuim rechtvaar
digt. In gevallen waarin de meerderheid
der schoolcommissie uit Katholieken be
staat, zal de onderwijzer zich ook in acht
nemen, geen gelegenheid tot voorwendsels
van dien aard te geven en als de conser
vatieven er een weinig moeite voor over
hebben en de onderwijsquaestie niet al te
veel met de algemeene politiek vermengen,
dan is het waarschijnlijk dat in de meeste
plattelands-gemeenten de meerderheid der
schoolcommissie uit Katholieken zal be-
zulks de natuurlijke toestand zou zijn. Integendeel,
zoodra de mensch maar eenigszins beschaafd en
bemiddeld is, ligt het in zijn aard om zich te laten
bedienen.
Welke was de eerste daad van Robinson Crusoë,
toen liij, na vijf en twintig jaren zijn eigen knecht
geweest te zijn, benevens die van zijn geit, zijn
kat en zijn papegaaien, een neger van het braad
spit verloste? Hij maakte er zijn knecht van. En
zoo iemand, dan was hij toch niet verwend. Hij
stelde Vrijdag dan tot zijn knecht aan, gaf hem
een liverei van bokkenhuiden, leerde hem zijns
meesters geïmproviseerd kasteel vegen, stoffen en
de kamers „doen"; hij onderrichtte hem hoe men
schapenvleesch, dat meer zorgen vereischt dan
negervleesch, aan het spit gaar krijgt, en wijdde
hem in de geheimen der soepbereiding in, opdat
hij, Robinson Crusoe, zelf, zich aan merkwaardiger
of belangwekkender lichamelijke en geestelijke
bezigheden kon wijden. En zoo handelen wij allen,
zoodra wij ons kunnen veroorloven een Vrijdag
er op na te houden, zij 't ook slechts een in een
paarsch jak en rok en met een witte muts op
het hoofd.
(Slot volgt.)
