N I E U W E
J
!Mo. 629.
Zondag 8 October 1882.
7e Jaargang.
Kerk en School.
BU1TKL A\1).
Een zeep-plant.
Arcadiërs.
Wat de duim al niet doet.
II u ill
ABOMUEMEHTSPBIJS
Per 8 maanden voor Haarlem
Buiten Haarlem franco per post.
Afzonderlijke Nummers
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
0,85
tiisniüfw. if
«si,
iJr-
AGITE MA NON AGITATE.
eoiiRii
PRIJS DER ADVERTENTIÈN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS LAUREY.
Hoe kan de Kerk recht hebben op de
moderne school? Deze vraag werd onlangs
door een liberaal nieuwsblad gedaan.
Zonderling
Op de moderne school, voor zooverre men
daaronder de school zonder God verstaat,
heeft de Kerk geen recht, doch zij heeft
een heilig, een historisch recht op de eenig
ware school, op de religieuze. De moderne
school is ontstaan doordien de Staat de
school aan de Kerk ontroofde, haar zelve
in bezit nam en haar in eene godsdienst-
looze school veranderde. Zoo staan de
zaken, en daaraan kunnen alle sophismen
niets veranderen.
Van de heilige, dat wil zeggen van de
door God verleende rechten der Kerk op
de school, zullen we thans niet gewagen,
een enkel woord slechts wenschen we te
spreken van het historisch recht.
Sinds den tijd van Keizer Constantijn,
tot aan de zoogenaamde reformatie, was
het de Kerk die in schoolzaken steeds als
opperste autoriteit fungeerde. Eu het kon
inderdaad ook niet anders. Waar de Mis-
sionaiis steeds doordrong, 't zij in de wouden
van Gallië en Germanië, 't zij in de bin
nenlanden van Azië of in de overoude
bosscheu der nieuw outdekte landen, overal
verhief zich naast de kerk ook de school.
Aan de voeten der Missionarissen zaten de
kindereu onzer voorouders, evenals die der
Indianen. En zoo is het nog ten huidigen
dage, ten minste in die lauden waar de
ijver der dieuareu Gods niet door staats
wetten wordt bemoeilijkt. Wie brengt in
onze dagen de beschaving naar de ver
verwijderde landen, waar nog geen weten
schappelijk onderzoeker is doorgedrongen?
De Staatsonderwijzer of de door de Kerk
gezonden Priester? Zeker wel de laatstge
noemde, en bijgevolg is de Kerk in waar
heid de Moeder der scholen. Zij is het die
de inrichtingen van onderwijs heeft ge
sticht, zoowel de scholen van het lager
onderwijs als degymnasiëu en universiteiten.
En al die instellingen van onderwijs ston
den vroeger onder kerkelijke leiding, omdat
zij hun ontstaan enkel en alleeu aan de
Kerk te danken hadden. De Kerk heeft
die macht nimmer veroverd, immers zij
bezat die van haren oorsprong af. Be
schouwen we de inrichtingen van onder
wijs in gansck Europa en we zullen zien
FEU1LLET O N.
Cigarettes rooken.
Het Eugelsch geneeskundig tijdschrift The
Lancet waarschuwt tegen het nadeel van onop
houdelijk cigarettes rooken.
„Wij hebben niets tegen het rooken op ge
paste tijden en met mate,zoo luidt het bedoelde
artikel, „en onze aanmerkingen gelden nu ook
geenszins pijpen of sigaren. Maar wij protesteeren
te ten de gewoonte van in groote hoeveelheden
cigarettes te rooken, in de meening dat zulk
eene kleine dosis nicotine onschadelijk is. Inte
gendeel is gebleken, dat juist na het rooken van
eene zekere hoeveelheid cigarettes het zenuw
gestel meer is aangedaan dan na een gewone
sigaar of pijp; doorgaans slaat de pols dan trager
en zwaarder, 't Is geen zeldzaamheid dat jonge
lieden acht a twaalf cigarettes in een uur rooken
en dit dagelijks vier of vijf uur volhouden. De
totale hoeveelheid tabak, die men heeft opge
rookt, moge niet groot schijnen maar het lijdt
geen twijfel of de ingeademde rook, en pa
pierstank Red.) zoowel als de daarmede ge
paard gaande werking van de nicotine, moet het
gestel onder nadeeligen invloed brengen.
„In de laatste maanden zijn ons vele gevallen
voorgekomen dat jongelieden, die nog niet
dat ze meest alle kerkelijke eigendommen
zijn, welke in lateren tijd aan de Kerk zijn
ontnomen, of zooals men tegenwoordig zegt,
geannexeerd. De hoogescholeu o. a., om
vau de ontelbare inrichtingen van middel
baar en lager onderwijs niet te spreken,
van Weenen en Praag in Oostenrijk, Hei
delberg, Keulen, Erfurt, Leipzig, Rostock,
Greifswalde, Freiburg, Ingolstadt, Tubingen,
Mainz, Erfurt in Duitschland, Basel in
Zwitserland zijn inrichtingen vóór de zoo
genaamde hervorming door de Kerk in het
leven geroepen.
De overtuiging dat de school aan de
Kerk toebehoort, was zoo vast, dat zelfs
Luther den moed niet had aan dat be
zit afbreuk te doen. Wel is waar gaf
de zoogenaamde hervormer aan de Vorsten
het recht om over kerk en school ie be
schikken, nochtans drong hij er op aan
dat zij dit slechts in hunne qualiteit als
»landsbisschoppen« niet als landsvorsten
zouden doen. De stelling: »de school is
het eigendom van den Staat,waagden
de hervormers niet te verkondigen.
't Was den Franschen bloedmannen in
de vorige eeuw voorbehouden, het overoude
recht aan de Kerk te ontnemenlater
hebben ook de moderne staatslieden het
voorbeeld der revolutiemannen gevolgd.
Die verkrachting van een heilig en overoud
recht was echter voor de mannen, die in
de keus hunner middelen waarlijk niet ang
stig waren uitgevallen, zoo afgrijselijk,
dat zij er slechts langzamerhand en traps
gewijze toe konden geraken. Eerst werden
de hoogescholen aan de Kerk onttrokken
»in bet belang der wetenschapAlsof de
Kerk niet beter voor de wetenschap had
zorg gedragen, dan de staatslieden! Wie
toch heeft de schatten der oudheid gered
van de stammen, die bij de volksverhui
zing Gallië, Italië en Spanje overstroom
den Immers de Kerk, en zij alleen.
Na de hoogescholen kwamen de inrich
tingen van middelbaar onderwijs aan de
beurt en ten laatste, nadat het ongeloovige
liberalisme zich van de heerschappij had
meester gemaakt, ook de inrichtingen van
't lager onderwijs, de volksscholen. Het
onzalige liberalisme heeft het zelfs zoover
weten te brengen dat de Kerk geheel en al
van de school is afgezonderd en dat zelfs,
zooals bij voorbeeld iu Pruisen, het gods
dienstonderwijs als eene staatszaak wordt
beschouwd.
hunnen vollen wasdom hadden bereikt kunne
gezondheid ernstig benadeeld hadden door de
gewoonte van onophoudelijk cigarettes te rooken.
Wij achten het raadzaam hieraan bekendheid te
geven, omdat blijkbaar de meeuing lieerscht, dat
men de eene cigarette vóór de andere na kan
rooken zonder er hinder van te hebben, terwijl
zij dikwijls maar al te veel kwaad doen."
Niet alleen bestaat er, zooals men weet, een
plant voor schoenen-poetsen, maar ook een om
zeep van te maken, 't Is de Amale, een Cactus,
die op het Amerikaans,die vasteland van Mount
Shasta in Noord-Amerika tot op dezelfde breedte
in Zuid-Amerika groeit en van de kust der
Stille Zuidzee, ten oosten van de Rio Grande,
iu geheel Nieuw Mexico en West Texas. De
bloemstengels hebben geen bladen, maar zvju
rijkelijk voorzien van takken, die achttien duim
lang zijn, en waarvan in den bloeitijd bloemen
van een witte en gele kleur afhangen. De knol
achtige wortel is één tot zes duim in diameter,
en zes tot achttien duim lang. Een zeepachtig
sap wordt uit den wortel geperst, en de vezels
van de bladen worden gehakt om er matrassen,
kussens en stoelzittingen van te maken. Die zeep
uit den wortel getrokken is door de Mexicanen
en anderen reeds vele jaren gebruikt als een
Treurig doch waar!
Onze tijd is, om het zoo eens uit te
drukken, snel-levend; vroegere toestanden
worden ras vergeten. Men beschouwt de
tegenwoordige toestanden, als hadden ze
eeuwig en volgens recht bestaan. Een blik
echter op de geschiedenis toont aanstonds
dat er geen grootere ouwaarheid bestaat
dan de uitspraak: »de School is het eigen
dom van den Staat? Neen, driewerf neen,
de school behoort niet aan den Staat, doch
de Staat heeft de school wederrechtelijk
geanuexeerd.
Dat is, helaas! de droevige, doch histo
rische waarheid.
Parijsche depêches maken melding van
cholera-gevallen te Modaue aan de Itali-
aansche grens. Postpakketten worden aldaar
ontsmet. Eene commissie van deskundigen
is te Modaue aangekomen tot het instellen
van een onderzoek.
De Télégraphe meent te kunnen verze
keren, dat er in de gisteren gehoudene bij
eenkomst van den Raad van bestuur van
het Suez-kanaal bi) de Fransche en En-
gelsche leden eene volkomene overeenstem
ming bestond ter verbetering van het kanaal.
Mevrouw Booth, de gade van den ge
neralissimus der Salvatiouisten, legde dezer
dagen in Hammersmith den eersten steen
voor alweder een nieuwen reddingstempel,
met ruimte voor 1600 meuschen.
In antwoord op een schrijven van de
Labourers' Associationhoudende een warm
pleidooi teu gunste van het Kanaal-tunuel-
plau, heeft de heer Gladstone de verklaring
afgelegd dat hij verwacht dit gtheele vraag
stuk in den loop der volgende zitting weder
in het Parlement op het tapijt te zien ge
bracht. Hij zelf schijnt dus het plan vol
strekt nog niet als finaal aan kant gezet
te beschouwen.
Gladstone is van Penmaenmawr in Wales
cp Hawardeu teruggekeerd. Aan het sta
tion te Penmaenwawr, in antwoord op een
hem toegereikt adres, prees hij met warmte
het gedrag van officiereu en soldaten in
Egvpte. Hij voegde er bij dat hij niet van
triomf zou gewagen, indien de zaak voor
welke er gestreden werd niet rechtvaardig
O
ware. Geen land (zeide hij) kan welvaart
genieten onder een militair despotisme.
Dit despotisme heeft het Engelsche leger
middel om het haar te wasschen, en overtreft
in zuiverheid het fabrikaat van vet. Het rund
vee eet do bladen in het voorjaar als een zui
veringsmiddel; en in stukjes gehakt en op water
geworpen waarin veel visch is, wordt de visch
er zoo verdoofd van dat zij zich gemakkelijk
laat vangen. Onder de Indianen en Mexicanen,
die het in Tuscare verkoopen, is de prijs vijf
cent voor een bos van twee ineengeslingerde
stengels. Vooral om flanel te wasschen is de
Amale uitmuntend.
Volgens een mededeeling, door Dr. Le Bon
aan het Eransch Aardrijkskundig Genootschap
gedaan, bestaat er ver iu het Karpatliisch ge
bergte van Gallicië, in een streek, bekend onder
den naam van Patras, een van de eenvoudigste
volken in Europa. Het getal bewoners van dit
afgelegen oord bedraagt eenige honderdduizen
den. Zij gebruiken geen sterken drank of dierlijk
voedsel. Rijkdom heeft voor hen niets bekoorlijks.
Hoewel arm, zijn zij tevreden, en hoewel zij
schralen kost eten zijn zij gezond en leven lang.
Het voedsel van deze Arcadiërs is voornamelijk
haver, eenvoudig gekookt, of gemalen en tot
koek gebakken. Het geheele ras der Podhaliërs,
zooals de bevolking van Patras zich noemt, munt
uit door vlugheid en kracht, en wint het on-
om verge worpen. Hij hoopte dat Egypte,
die groote poort van het Oosten, spoedig
welvaart en geluk herwinnen zou.
De limes verneemt uit Kaïro van 4 Oc
tober dat Arabi's rechtstreeksche mede
plichtigheid aan de moorden en de plunde
ring van Kaïro met de stukken kan wor
den bewezen.
Met de organisatie der gendarmerie te
Alexaudrië wordt voortgegaan. Verschei
dene honderden gendarmes zijn reeds voor
den dienst te Alexaudrië ingelijfd. Zeker
aantal personen zijn te Damiëtte iu ver
zekerde bewaring genomen. Onder dezen
Ali Ehammel, het hoofd der notabelen te
Damiëtte.
De Morning Post verneemt, dat ofschoon
Engeland geen bepaalde voorslagen be
treffende de toekomst van Egypte heeft
gedaan, er echter volkomen overeenstem
ming tusschen de Duitsche en Britsche re-
geeringeu bestaat, waarin weder een ge
lijke verstandhouding met Oostenrijk en
Italië ligt opgesloten, en dat er een afzon
derlijke commissie zal worden ingesteld
tot bewerking van een plan voor de finau-
ciëele administratie van Egypte.
De Daily News verneemt uit Koustan-
tinopel dat de Sultan verwoed is over Baker
Pasha's vertrek naar Egypte. Men zegt dat
de Gouverneurs van Smyrna en Rhodus
bevel ontvingen om Baker te arresteeren,
en de Sultan zou den Khedive gelast heb
ben, Baker terug te zenden naar Konstan-
tinopel.
Berichten, te Petersburg uit Ceutraal-
Azië ontvangen, melden dat er moeielijk-
hedeu ontstaan zijn tusschen den Emir van
Afghanistan en zijn leger, hetwelk iu op
stand is.
Bij decreet van den Russischen Czaar is
aau de beide ter dood veroordeelde poli
tieke misdadigers, Nagorny en Jewsejew,
gratie verleend, met verandering van hun
straf in dwangarbeid voor onbepaalden tijd.
Aau twee andere dergelijke misdadigers is
vermindering van straftijd bewilligd.
Uit het Noorden van IJsland zijn
geruststellende berichten ontvangen. Het
weder wordt gunstiger voor de visscherij,
het ijs verdwijnt en de mazelen-epidemie
heeft opgehouden.
Ter viering van den aanstaanden
600 jarigen gedenkdag der heerschappij van
het huis Habsburg over het kroonland Oos
tenrijk, heeft rle commissie uit den gemeen-
tegenzeggelijk van de naburige volken in licha
melijke en geestelijke ontwikkeling. De Podha
liërs leiden een kalm en rustig leven, niet omdat
zij overvloed van hulpmiddelen hebben want
zij zijn arm en bewonen een onvruchtbare streek -
maar omdat zij weinig behoeften hebben, en de
prikkeliug van sterken drank niet zoeken, die
de vloek der arbeidende klasse in andere ge
deelten van Europa is. Zij zijn bizonder zinde
lijk, schrander en gul.
Hebt gij wel opgemerkt, dat als gij iets aan
vat bijvoorbeeld een draad gü <len duim
altijd vooruitsteekt, en dat hij altijd alleen aan
de eene zijde is terwijl de overige vingers aan
de andere zijn? Als de duim niet helpt, kunt
gij niets in uw hand vasthouden. Beproef maar
eens uw lepel aan uw mond te brengen, zonder
uw duim er tegen tc houden, en gij zult zien,
hoelang het duurt eer gij een bordje soep leeg
hebt. De duim is zoo aan uw hand geplaatst,
dat gij hem tegenover al uw andere vingers kunt
houden, één voor één of alle tegelijk, zooals gij
verkiest, en daardoor zijn wij in staat alle voor
werpen, groot of klein, als met een tang te grijpen.
Onze handen hebben hare bruikbaarheid alleen
te danken aan dit voorrecht.
