N I E U W E
buitenland!
No. 657.
Zondag 14 Jamiari 1883-
8e Jaargang.
De moraal van Gainbetta's
dood.
0,8b
L—
0,06
Eene misdaad.
llllllLÏIIMIiï COD RUT.
ABOWNEMENTSPB IJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Buiten Haarlem franco per post.
Afzonderlijke Nummers
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
AGHTE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers K P P E R S 8c LAUREY.
De diepe indruk, welke door den dood
van Gambetta in Frankrijk werd teweeg
gebracht, geeft ons aanleiding op eeu merk
waardig verschijnsel, daardoor bij vernieu
wing aan 't licht getreden, de aandacht te
vestigen.
Men weet dat Gambetta een der helden
was van de republikeinsche richting, welke
mee haar oorsprong vindt in den afkeer
van het denkbeeld, om door één macht
hebber te worden geregeerd. Tegenover de
monarchale instellingen, die haar grondslag
hebben in 't begrip, dat een éénhoofdig
gezag den besten waarborg oplevert voor
duurzaamheid eri tevens moet worden ge
waardeerd als het beste middel, om de
tirannie van de tijdelijke meerderheid in
de zoogenaamde het volk vertegenwoor
digende vergaderingen te beletten, plaatsen
de republikeinen een regeering, geheel uit
het volk, liefst nog wel uit de onderste
lagen voortgekomen; feitelijk komt zulk
een gouvernement neder op een niet-regee-
ring, daar de regeerders op hun beurt door
de geregeerdeu worden geregeerd. Zulk
een toestand nu is duidelijk in strijd met
de ordonnantiën Gods.
Reeds in de natuurlijke wereld is er een
streven zichtbaar naar eeu hoogste macht
of eenheid; in al het geschapene is een
onweerstaanbare drang in die richting te
ontdekken. Niet minder valt diezelfde
neiging waar te nemen in de zedelijke we
reld. De machtige geesten beheerschen,
zonder het zelfs te willen, ja te weten., de
zwakkere; men buigt onwillekeurig voor
den meerdere iu gaven eD talenten, ook
daartoe gedreven door het besef, dat de
heerschappij van één over velen onmis
baar is op elk gebied, zal de samenleving
een organisch verbonden geheel blijven uit
maken. De noodzakelijkheid voor eiken
kring in de maatschappij van de leiding,
de impulsie van één hoofd, is, dunkt ons,
onbetwistbaar. Denkt u een huisgezin,
waarin die éénhoofdige invloed ontbreekt,
en men kent de gevolgen. Verwoestingen
verwildering blijven onder zulke omstan
digheden niet uit.
FE U ILL ET ON.
Vervolg.)
«Heeft hij u van zijn verblijf in Amerika
verhaald?
„Hij had daar een rijken ouden heer leeren
kennen, wiens genegenheid hij verworven had;
die had hem tot eenigen erfgenaam van zijn
vermogen benoemd. Daardoor was hij een rijk
man geworden."
„Heeft hij den naam niet genoemd?"
„Jones. Hij moest volgens het testament dezen
naam voeren."
„Deelde hij u anders niets mede?"
„Neen. Wij spraken alleen nog over mij en
over onze oude bekenden."
„Hoe lang waart gij bij elkander?"
„Bijna een half uur."
Volgens mijne innerlijke, zoogenaamde sub
jectieve overtuiging, was ik met hem gereed.
Objectief bestond er nog vermoeden tegen hem,
en ik moest hem voorloopig in bewaring hou
den. Maar.wat nu verder?"
Holberg was nog niet teruggekeerd en er
scheen ook nog geen bericht van hem te zijn,
want dan had men het mij dadelijk medegedeeld.
Nadat de koorddanser iu bewaring gesteld
was, liet ik mij de brieventasch van den Ame
rikaan brengen, benevens het doosje, hetwelk
men, hangende aan een koordje op het
Gelijk wij reeds aanstipten lag het ook
geheel in de bedoelingen Gods met de
menschheid, orn zulk een verhouding van
één tot velen, als opvoedingsweg, iu't leven
te roepen eu te houden. Verzet tegen het
eenhoofdig gezag, waar dat historisch recht
verkreeg, staat dus met het miskennen der
Goddelijke instellingen gelijk. De groote
revolutie, het gezag Gods verwerpende,
moest dus wel tot kouiugsafval (helaas!
ook tot koningsmoord) vervallen.
In 't voorbijgaan merken we nog op, hoe
het juist ook de monarchiedoodende revo
lutie was, welke de heiligheid van het
huwelijk (waarin (ie man werd gesteld tot
het hoofd der vrouw) schandelijk als met
de voeten trapte,, een standpunt, dat ook
thans weer in Frankrijk wordt ingenomen.
De republikeinen, de erfgenamen der re
volutie van 1783, verzekeren alzoo niette
willen weten van de macht van één, die
heerscht over velen of allen. Zoo althans
luidt de theorie. Maar wat leert de prac-
tijk? Hier komen wij tot Gambetta.
Het groot misbaar, dat thans iu Frank
rijk wordt gemaakt over het ontslapen van
Gambetta, vormt, dwalen wij althans niet,
eeu bewijs temeer voor de onloochenbare
kracht der monarchale beginselen.'De ver-
goders van den gewezen dictator brengen
onwillig hulde aan denkbeelden, die zij
verafschuwen. Leest men toch de radicale
bladen, welke eeu Gambettistische kleur
vertoonen, dan staat Frankrijk, door 't af
sterven »des grooten burgers aan den rand
van den afgrond.
Niemand schijnt, naar de overtuiging
der Gambettisten, den Meester te kunnen
vervangen. En toch blijven er nog repu
blikeinsche staatslieden genoeg over. Grévy
leeft nog, Duclerc ademt nog, al de Minis
ters zijn nog frisch eu gezond, zelfs
dartelen eu spartelen nog bijna 500 staats
lieden »iu de parlementaire wateren.
Wat wil men meer? Waarom werd men
nu op eenmaal zoo somber te moede? Hangt
dan het geluk, de toekomst van Frankrijk
aan 't leven van één man?
Daar zit nu juist de knoop. De vrien
den van den ontslapene waren onder de
macht van één man; in hem begroetten
zij de verpersoonlijking hunner (verderfe
lijke) wenschen en uitzichten; nu hij hun
bloote lijf van den doode, gevonden had.
De brieventasch onderzocht ik, doch de pa
pieren gaven helaas! geen licht in deze duis
tere zaak. Wellicht bevatte het doosje gewich
tige papieren; maar het was gesloten, en niet
wetende wat het kon inhoudeu, wilde ik
het voor als nog niet openbreken; wellicht zou
het daartoe behooreude sleuteltje gevonden
worden.
Ik stond juist gereed om in het slot te gaan,
ten einde aan den wensch van mevrouw Hol
berg, om mij te spreken, te voldoen, toen in
vollen draf een ruiter naderde. Hij sprong van
het paard en kwam in het park. Hij overhan
digde den bediende van het slot een pakje pa
pieren van den directeur van politie, aan mij
geadresseerd. Hij kwam uit de stad.
De bediende bracht het mij; ik keerde in het
paviljoen terug, opende het pakket en vond er
een schrijven van den directeur in. Hij berichtte
mij dat hij in de woning van den overledene
eeu nauwkeurig onderzoek had gedaan; doch
iets naders omtrent ziju persoon had hij niet
gevonden; de mij toegezondene papieren zouden
mij wellicht eenig licht schenken tot verdere
vervolging van een waarschijnlijk beraamd plan
tot den moordaanslag.
In het pak vond ik ook nog een sleuteltje;
hij had het toevallig gevonden in eene geheime
lade van de secretaire, en het zou wellicht op
het bij den doode gevonden doosje passen. De
directeur was eerst naar de stad teruggekeerd,
nadat de rechterlijke schouwing van het lijk
ontviel, staan zij als verlaten op het po
litiek gebied.
Wij betreuren het diep, dat Gambetta
zich zulk eeu invloed kon verzekeren, maar
dat is nu eenmaal een feit en wij gelooven
dat de beteekenis van dat verschijnsel niet
moet worden gering geschat. Het getuigt
zeker allermeest tegen Fraukrijks republi
keinsche zonen zeiven. Als een persoon
lijkheid als Gambetta, in elk ojxzicht de
type van het licht eu dicht, zich zulk een
overwegende positie kan verwerven, dan
moeten zijn concurrenten naar't gezag niet
veel te beduiden hebben. Een land, waai
de opgeblazenheid, de woordenpralerij, zulk
een schitterend standpunt kan innemen,
ziet het er waarlijk niet schitterend uit.
Gambetta's opgang getuigt, sterker dan
vele andere teekeneu, voor den diepen val,
waartoe het verblind en misleid, allermeest
zich zelf misleidend Frankrijk gekomen is.
Doch dat zoo velen zich vrij willig, zij 't dan
ook gedreven door de hoop op vuig gewin,
aan één onderwierpen, in vvieu zij hun heer
en meester vreesden of eerden, spreekt van
dien iuuerlijken drang naar een éénhoofdig
gezag, waarvan wij zoo even gewaagden.
Gambetta zou door zijn vrienden, als zij
't mogelijk hadden geacht, op den zetel
van een, desnoods erfelijk presidiaal gezag
zijn gesteld. Het allerhoogst standpunt zou
den zij voor hem niet te hoog hebben ge
rekend. Langs dien weg had men een één
hoofdig gezag erlangd, maar van 't aller
slechtst allooi.
Als de republikeinen eene macht iu het
leven roepen naar hun zin, dan vertoont
dat al de schaduwkanten van het wezenlijk
eenhoofdig gezag, zonder de lichtzijden er
van tevens te aanschouwen te geven. Ware
de toeleg der Gambettisten gelukt, dan
zou de man van Cahors het hoofd eeuer
partij, niet dat der natie ziju geworden.
Dat is altijd de vloek der republiek; zij
moet onderdrukken, de tijdelijk bovendrij
vende macht tiranniseert, moettiranuiseeren
die tijdelijk onder kwamen.
Alles is tijdelijk iu de republiek; alleen
in de monarchie is iets blijvends. Sterft
een Koning, dan klinkt dadelijk de kreet:
de Koning is dood, leve de Koning 1 Hij,
die ging, doet door dat heengaan zelf, een
ander komen. Niet alzoo iu de republiek.
had plaats gehad. Ik haastte mij om de papie
ren te lezen, die eenig licht over de misdaad
verspreiden zouden.
Zij gaven een voor mij ontzettend licht. Het
was eene correspondentie tusschen Holberg en
zekeren heer Frank te New-York. De brieven
van^ Holberg waren origineel, die van Frank
waren gecopiëerde extracten. Zij waren bijna
drie jaren oud en bevatten het volgende:
„Holberg en Frank hadden vroeger in com
pagnieschap handel gedreven, onder de firma
Sehuler en compagnie. Frank voerde toenmaals
den naam Schuier. Later was Holberg naar
Duitschland teruggekeerd en had hier eene nieuwe
handelszaak begonnen, onder zijn eigen naam
en finna: Frederik Holberg. Het was evenwel
eene compagnieschap tusschen hem en Frank
gebleven, op nieuw gevestigd met hun gemeen
schappelijk vermogen en voor gezamenlijke re
kening en risico. Frank wilde niet als com
pagnon in de firma genoemd worden. De com
pagnieschap der handelszaak te New-York was
onveranderd gebleven.
Eenige jaren later had er echter een scheiding
der compagnieschappen plaats.
Holberg was uit de Amerikaansche en Frank
Schuier uit de Duitsche zaak gegaan. Ieder der
compagnons had zijn aandeel terug ontvangen.
Frank had uit de Duitsche compagnie-zaak dertig
duizend dollars bekomen."
Met deze aanhaling van vroegere betrekkin
gen begon de eerste brief der correspondentie.
Hij was van Frank aan Holberg, Hij voer echter
Sterft daar eeu Gambetta, dan klaagt eu
O
steunt men: wie zal hem opvolgen? Voor
de republikeinsche gezagssmart is geen
troost, bij de graven van hun partijleiders
rest den republikeinen niets dan de wan
hoop.
Wij geven dus gaarne den Gambettisten
toe, dat Frankrijk thans verloren is
voor de republiek. Met Gambetta zinken
de republikeinsche verwachtingen mee in
de groeve. Men zal wel opvolgers zoeken
eu voor een wijle vinden, maar, hoe weinig
degelijk Gambetta ook was, toch beteekeude
hij voor het vertwijfelend Frankrijk iets.
De glaus van 1870 omscheen hem nog al
tijd. Hij was minstens de incarnatie van
eene nationale gedachte: de wraak.
De nieuwe x-edders zullen het spoedig
oneens worden. Dan zal naar andere kan
ten worden uitgezien om hulp op te roepen.
Alleen van het herstel der monarchie
schijut de zedelijke wedergeboorte van
Frankrijk te kunnen worden verbeid. Eu
dat niet enkel, omdat het dan weder eeu
wettig hoofd hebben zal, maar omdat met
den Koning den eenig waren grondslag
van alle gezag weder iu eere zou komen
de godsdienst. Zonder den troost van den
godsdienst stierf Gambetta; zijn dood zal
dien troost wellicht spoedig weer aan
Frankrijk verzekeren.
De Brusselsche justitie heeft eene premie
uitgeloofd van .25,000 frank voor het aan
wijzen of opsporen van den misdadiger of
misdadigers, die te Molenbeek St.-Jean de
bekende vieeselijke gruweldaad op de elf
jarige Marie Walschaert gepleegd hebben.
Over het wenschelijke van het uitloven
van dergelijke premie's uit moreel en uit
rechterlijk oogpunt willen wij nu niet spre
ken, maar zelfs indien dit stelsel aanbe
veling verdient, dan had de uitloving ter
stond na het ontdekken van de misdaad
moeten geschieden, eu niet 14 dagen later
nu er alle tijd geweest is om elk spoor
van de misdaad, hetwelk tot de ontdekking
van den dader had kunnen leiden, uit te
wisschen. Ook bestaat er reden te vreezen
dat het gebeurde in zake van den moord,
op advokaat Bernays gepleegd, het publiek
voort; Holberg had hem bij die scheiding
bedrogen; de Duitsche zaak bevatte, toen de
scheiding plaats had, eene waarde van drie
honderd duizend dollars en niet van zestig dui
zend dollars, uit welk bedrag ieder der com
pagnons dertig duizend dollars ontvangen had.
Yan eerstgenoemd bedrag vorderde hij de helft
als zijn rechtmatig eigendom, na aftrek der reeds
ontvangen som, met bijvoeging der interessen
over het tijdsverloop van tien jaren. De bewijzen
voor zijne vordering bezat hij in documenten
van Holberg's eigen hand, zooals deze wel be
kend was. Dat hij zijné rechten niet eer had
doen gelden, moest aan bizondere omstandig
heden worden toegeschreven, die Holberg be
kend waren en tot welker openbaarmaking hij
hoopte niet gedwongen te worden.
Hierop volgde een antwoord van Holberg. Het
bevatte slechts dit: Holberg was den heer
Frank niets meer schuldig. Zijne, Holberg's
boeken, bevatten een duidelijk bewijs. Hoe het
met de documenten gesteld was, op welke Frank
zinspeelde, was dezen het beste bekend.
Een tweede brief van Frank antwoordde, dat
hij zijn eisch volhield. Zijne bewijsstukken waren
echt. Holberg's boeken, indien zij iets anders
bevatten, moesten valsch zijn.
Holberg antwoordde, dat hij met gerustheid
zoude afwachten wat Frank tegen hem zoude in
het werk stellen; terwijl hij hem herinnerde,
dat hij steeds nog een door de politie in Duitsch
land vervolgde misdadiger was.
Wordt vervolgd
