NIEUWE
No. 663.
Zondag 4 Februari 1883
8e Jaargang.
Kerkzang.
BUITENLAND.
Krijgskundige uitvindingen in de
18de eeuw.
Zigeunerstreken.
HAARlïMSfHI COIIRAAT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem j 0,85
Buiten Haarlem franco per post. 1,
Afzonderlijke Nummers 0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
B U B E A USt. Jansstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIÊN
Van 16 regels 30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS I-AURET.
Vervolg.)
Bij onze godsdienst-plechtigheden ge
schiedt niets zonder diep zinrijke betee-
kenis; aiie3 heeft zijn doel, zijne bestemming,
zooals de kleur der h. gewaden, de kaarsen,
de wierook enz. De meest verheven taak
nu van den Katholieken kerkzang bestaat
daarin, aan het godsdienstig leven en gevoel
der Kerk muzikale uitdrukking te geven,
de h. liturgie aan het volk en het volk
aan de h. liturgie, in welke niets zonder
beteekenis, niets profaans is, doch alles
verheven, grootsch, ideaal goddelijk.
Het woord liturgie is de aauduiding voor
alle in den naam der Kerk plaats hebbende
godsdienstige verrichtingen, der door Jezus
Christus, door de Apostelen en door de
Kerk ingestelde handelingen bij de Katho
lieke Gods vereering. De liturgie is bijge
volg liet voortreffelijkst gebedenboek, dat
met geen ander kan vergeleken wordeD,
hoe heilig en hoogbegaafd de auteur ook
moge zijn.
De liturgie is de onvergankelijke 3pijs
der ware godsvrucht. Zij predikt machtig,
lieflijk en werkdadig; zij bezit eene on-
overtreffelijke overredingskrachtzij spreekt
direct tot het harttot het gevoel,
tot het gemoed; zij leert aandachtiger, inni
ger, verhevener bidden dan alle andere ge
bedenboeken; zij bereidt het beste voor op
het waardig ontvangen der h. Sacramenten.
Door haar treedt Christus met al zijn God
delijke geheimenissen en genade ons nader
dan ergens anders. Door haar is en leeft
Hij in ons midden. Door haar komen wij
't best in de gelukzalige gemeenschap
der Engelen en Heiligen Gods. Door haar
O O
schittert de glansvolle waarheid der Godde
lijke geheimenissen; door haar onthult zich de
wetenschap der Heiligen met overtuigende
juistheid en klaarheid. Door haar ademt
alles geloof, hoop, liefde en aanbidding.
Thans echter rijst de vraag, hoe de kerk
muziek haar verheven taak, het verklaren
en uitleggen der keikelijke liturgie, ver
vullen moet. Hoofdzakelijk moet zij dit doen
door hare tegenstelling met de wereldsche of
profane muziek.
Welke taak nu heeft de profane mu
ziek, of beter gezegd, wat is haar doel,
haar ideaal? Waarom hoort men die muziek
zoo gaarne, dat men haar zelfs in de Kerk
FE U1LLETON.
Tijdens den oorlog, dien Frankrijk onder de
regeering van Lodewijk XVI tegen Engeland
voerde, dus deelt de Graaf De Montesquieu in
zijne „Souvenirs de Félicie' mede, vond een
geleerde het verloren geheim weder van het
Grieksch vuur en bood dit den Staat te koop
aan.
De proef, die hiermede op het groote Kanaal
van Versailles genomen werd, in tegenwoordig
heid van den Koning en zijne Ministers, slaagde
uitstekend; in een enkel oogeublik stak de uit
vinder, onder water, de brand in eenige booten,
die ten slotte zonken. I,odewijk XVI liet den
uitvinder in zijn paleis komen, verbood hem,
onder bedreigingen, zijne ontdekking openbaar
te maken en verklaarde, dat hij het zichzelf
als eene misdaad zou aanrekenen, indien hij zich,
zelfs tegenover zijne vijanden, van zulk eene
verschrikkelijke uitvinding bediende. Daarop liet
de Koning hem gaan, na hem nog eerst eene
jaarwedde van duizend kronen te hebben toe
gezegd.
Nog een soortelijk geval: Brun de Condami-
nus had ontvlambare kogels uitgevonden, die,
wanneer zij in de zeilen of in den romp van
heeft ingevoerd en op vele plaat en bij de
verheveu handelingen blijft gebruiken? 't Is
een openbaar geheim. Zij heeft vleiende,
zoete liederen, bevallige aria's, marschen
en dansen, zij bezit vroolijke, schalksche
vormen, lustige wendingen en overgangen,
zij bezit een dramatisch, hartstochtelijk
ensemble, theatraleu pathos, betooverend
effect, zij wekt de hartstochten dikwijls op,
zij voedt veelal de zoogenaamde lagere
hartstochten, in een woordzij amu
seert. De gewijde muziek daarentegen kent
geen zoete, vleiende liederen, zij wil niets
weten van aria's, marschen en dansen, zij
veracht alle sentimentaliteit en hartstoch
telijkheid, zij versmaadt al wat laag en
zinnelijk is, zij maakt geen jacht op effekt.
Neen, bij haar is alles ernstig, edel, boveu-
aardsch, verheveu, idealistisch, hemelsch,
gelijk het verheven gebouw van het Gods
huis zeiven, eenvoudig en toch verheven,
gelijk de symboliek van alle zaken die in
de kerk gebruikt worden, gelijk de cere
moniën en den ritus van de plechtige gods
dienstoefeningen.
Van waar deze verschijning? Van waar
deze tegenstelling met de profane muziek?
Van waar deze ernst, deze kalmte? Van
waar die stralende uitdrukking van vrome
bezieling en verrukking op het gelaat van
den aaudachtigen toehoorder? Niet an
ders dan van de fundamental grondstel
lingen der Katholieke waarheid. Is de
kerkzang datgene, wat hij zijn moet, dan
is hij niet anders dan gebed en vrome
godsvrucht, doch geen ijdele menschendienst.
Ja, in den Katholieken kerkzang moet ge
bed en godsvrucht aanwezig zijn. De Katho
lieke kerkzang moet het middel wezen om
beter te kunnen bidden, hij moet, we her
halen het, de aandacht van den biddende
verhoogen, geenszins afleiden. Verstrooit
hij, dan is hij geen zang meer den gods
dienst waardig, dan is hij eene blasphemie,
eene ergernis. Roulades, coloratuur-passages
en triviale motieven voorkomende in kerke
lijke gezangen, zijn weinig geschikt om de
aandacht van den biddende te verhoogen;
integendeel, zij leiden de aandacht af, zij
zijn dus eene ergernis.
Men zal moeten erkennen dat de solisten
bij de verschillende kerkkoren in den regel
tot de middelmatigheden behooren. De solo
zang zal dus in 't algemeen ook middel
matig worden uitgevoerd. Doch zelfs dan
O O
een schip geschoten werden, deze deden ont
branden, zonder dat er aan blusschen te denken
viel. Hij deelde zijue uitvinding mede aan deu
Heer De Sartinus, toenmalig Minister van Oor
log. Deze maakte hiervan melding aan den
Koning, waarop den volgenden dag, der, 19den
Februari 1779, de uitvinder gevangen genomen
en in de Bastille opgesloten werd. Zijne papie
ren werden bovendien in beslag genomen. Na
herhaalde vergeefsche pogingen tot ontvluchting
werd hij eerst in het jaar 1782 weder uil de
gevangenis ontslagen.
Daar de Koning geen gebruik wilde maken
van de uitvinding, had men den man zoolang
onschadelijk gemaakt om te voorkomen, dat hij
zijn geheim aan den vijand zou mededeelen.
Tijdens deu oorlog ontbrak het in Frankrijk
over 't geheel niet aan uitvinders van helsche
machines als anderszins, doch zonder dat hier
van door de regeering gebruik werd gemaakt.
Onder deze uitvindingen waren ook uiterst zon
derlinge en onnavolgbare. Zoo verhaalt Peys-
sonnel, dat een zeker man dwaas genoeg was,
om aan de regeeriug een plan aan te bieden,
volgens hetwelk de geheele Engelsche natie ver
nietigd zou worden. Deze man, die in een oude
kroniek gelezen had dat de wolven eertijds groote
verwoestingen in Engeland aanrichtten, maakte
hieruit op, dat de wolf van natuur zeer belust
is op een Engelsch boutje. Hij had nu berekend,
dat een wolf, met goeden eetlust uitgerust, in
wanneer de kerkkoren in het bezit waren
van eminente kunstenaars, begaafd met de
heerlijkste stemmiddelen, dan nog zou het
gebruik der profane muziek in de kerk,
ten hoogste zijn af te keuren. Die muziek
past niet in deu tempel Gods; zij isallermi ist
geschikt om God te aanbidden, te loven
en te danken voor zijn verlossingswerk, Hem
om verdere gaven te smeeken en ons met
Hem door een rouwmoedig hart te ver
zoenen.
Het is een bedroevend verschijnsel dat
er in de Katholieke Kerk, die zich zoo
bij uitstek door eenheid en gelijkheid in
alles karakteriseert, ten aanzien van den
kerkzang zooveel wanorde en verdeeldheid
heerscht. Besluiten van Opperherderlijke
consistoriën, individueele wenschen en ver
langens van Prelaten, van Herders en
mede-Herders, alles stuit af op deu onwil,
op den bedorven smaak, op de zucht tot
schitteren van een overgroot aantal koor
zangers, die de profane muziek in Gods
tempel laten weergalmen, niet tot stich
ting, maar tot afleiding, niet tot verhef
fing der harten, maar tot hartstochtelijke
aandoening der vergaderde geloovigen.
De kerkmuziek kwijt zich vau hare taak
door hare gehoorzaamheid aan de ker
kelijke wetteD. Immers zij is in Gods huis
niet de gebiedende heerscheres, maar de
ootmoedige dienares. De voornaamste eigen
schap nu eener goede dienares is; gehoor
zaamheid aan hare meesteres. Hoe meer
gehoorzaamheid de kerkmuziek aan den
dag legt, hoe minder zinnelijkheid zal zij
bezitten, te edeler, te verhevener zal zij
zijn, te meer zal zij aan hare roeping be
antwoorden. Door hare gehoorzaamheid
werpt zij de slavenketens der profane tnu-
'i ziek van zich af en heerscht zij als koningin
der kunsten, versierd met een gouden dia
deem, bekleed met het gewaad eener boven-
aardsche, hemelsche schoonheid.
De kerkmuziek is eene heilige dienares
aan het altaar. Eene goede dienares vol
voert niet alleen den wil barer meesteres,
doch zij volbrengt dien stipt en nauw
keurig, zij gaat zelfs nog verder: zij voor
komt deu minsten wensch barer gebiedster.
Nu eischen de kerkeljjke wetten dat de
liturgische tekst in zijn geheel, niet ver
minkt, gezongen wordt, zooals 't Missaal en
't Vesperaal dit aanduiden. De heilige
dienares aan het altaar mag dus niet naar
twee dag3n een man kan oppeuzelen, en dat
er dus eenvoudig tien duizend wolven noodig
waren, om binnen een jaar de zeven millioen in
woners van Engeland te verslinden.
Hoe welgemeend dit voorstel ook was, zond
Frankrijk toch geen leger van wolven naar En
geland.
In Hongarije is het liegen en bedriegen der
Zigeuners, hun stelen en hunne afkeeriglieid van
werken spreekwoordelijk. Zoo zegt men: „De
Zigeuner is het ploegen niet gewoon." „Hij
zweert als een Zigeuner," dat wil zeggen, veel
en vahch. „Een Zigeuner te willen verbete
ren is den Moriaan gewassehen." „Zelfs een
Zigeuner zou ploegen, als hij er zich maar aan
gewend had." „Hij zit op het Zigeuner paard,"
dat wil zeggen, hij liegt. Eu zoo zijn er nog
vele andere Ilongaarsche spreekwoorden.
Ontelbare schelmstukken worden van de Zi
geuners verhaald. Wie in hunne handen valt, is
hot kind van de rekening, en zelfs als zij el
kaar eene poets kunnen spelen, laten zij het ook
niet.
Eens werd een Zigeunerbende bij den schout
van zeker dorp geroepen, om bij gelegenheid
van eene danspartij muziek te maken. In de zaal
werd gedanst, en de Zigeuners waren in het
voorvertrek geplaatst waar de basspeler al spoe-
wfllekeur deu tekst verkorten; zij mag er
eveumiu uitbreiding aan geven. Slechts
het liturgische woord der Kerk en het
volledige woord, dat is haar parool, dat is
haar canon. Eu wanneer de kerkelijke wet
het Gregoriaansch koraal voorschrijft,
zooals b. v. in deu Vastentijd, in den Ad
vent of bij het Requiem, dan gehoorzaamt
de heilige dienares, in de stellige overtui
ging, dat gewichtige redenen de Kerk tot
zulk eene verordening aanleiding hebben
gegeven.
De liturgische tekst moet in zijn geheel
gezongen worden. Het geschiedt echter
helaas! niet overal, ofschoon het met een
weinig energie en met wat goeden wil in
alle kerken kon plaats vinden. Waar de fout
schuilt, zullen we niet onderzoeken.
Onvergeeflijk echter is het dat de heerlijke
latijnsche tekst dikwijls zoo vreeselijk mis
handeld of verkort gezongen wordt, waar
schijnlijk om tijd te winnen. Onvergeeflijk is
het echter ook dat de latijnsche tekst door
herhaliugen wordt uitgebreid. Dat zulks
eene hoogst ongepaste, onbetamelijke, we
derrechtelijke eigendunkelijke handeling is,
gepleegd door de heilige dienares aan het
altaar, spreekt, dunkt ons, van zelf. Dik
wijls ligt de fout aan de compositie zelve,
want er zijn inderdaad toonscheppingen in
overvloeddie, in een niet-kerkelijken geest
gecompoueerd, het geduld van Priester en
leek zeer op de proef stellen en waarlijk
de vraag rechtvaardigen of de kerkmuziek
voor de Kerk, of de Kerk voor de kerk
muziek bestaat.
(Slot volgt.)
Vele ergerlijke misbruiken, die door de verminking
van den liturgischen tekst plaats hebben, vindt men aan-
geteekend in het werkje van den Hoog Eerw. HeerJ.
Graaf, getiteld: Vromer en beter door goeden kerkzang
(Leiden, J. W. v. Leeuwen). Mocht dit nooit volprezen
boekje toch gelezen en herlezen worden door beoefenaars
van en belangstellenden iu den Kath. kerkzang.
De adressen, bij deu Duitscken Rijksdag
ingekomen, tegen de invoering der z.g.
Arbeitsbücher«, zijn reeds van 102,000
kaudteekeningen voorzien.
De Westfaalsche bladen ergeren zich, in
't belang van de schoenmakers, zeer over
het feit, dat de Regeering er aan denkt, om
te Dortmund een eigen schoenenfabriek,
dig achter de kachel eene flesch met een ver
lokkelijk fijn merk in 't oog kreeg. Hij twijfelde
geen oogenblik of een knecht had die flesch ge
kaapt en daar neer gezet, een blik van verstand
houding tusschen de bruine muzikanten was ge
noeg en het besluit werd genomen om den dief-
achtigen knecht beet te hebben en de flesch
leeg te drinken. Ongelukkig was er geene fijne
wijn iu, maar vloeibaar schoensmeer. De bas
speler nam een fikschen teug, zette groote oogen
op, en reikte, zonder een woord te spreken,
de flesch zijn buurman toe. De clarinettist stikte
bijna in deu teug, dien hij nam, maar verloor
zijne tegenwoordigheid van geest niet: „De duivel
liale den schoft, die zulk een nectar drinkt,"
bromde hij slechts. De eerste vioolspeler ontrukte
hem snel de flesch; van dezen was het bekend
dat hij de flesschen altijd tot den bodem leeg
dronk zonder zich om zijne nog dorstige makkers
te bekommeren; de paukenslager mat hem dan
ook met een woedenden blik, en was niet wei
nig verrast dat toen de beurt aan hem kwam
er nog eenige druppels van het kostbare vocht
voor hem waren overgebleven. Nadat al de Zi
geuners gedronken hadden, wisselden zij weder
zwijgend een blik; toen wendde de basspeler zich
tot den clarinettist, en sprak schertsend: „Zeg,
kameraad, zullen wij nu ook een borsteltje toe
eten?"
