N I E U W E
No, 666.
Donderdag 15 Februari 1883
8e Jaargang.
Moderne wetenschap.
BUITENLAND.-"
Hipsr
Een oudheidkenner.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Buiten Haarlem franco per post.
Afzonderlijke Nummers
0,85
1-
0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUBEAU: St. Jansstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTTÉN
Van 16 regels 30 Cents.
Elke regel meer 5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS LAUREY.
Groot opzien baarde onlangs met reclit
eene feestrede, uitgesproken door den rector
der koogeschool te Berlijn, Professor Dubois-
Reymond, in zijne qualiteit als voorzitter
der académie van wetenschappen, bij
gelegenheid der feestviering van den ge
boortedag van Frederik den Groote, in
tegenwoordigheid van den Minister van
Eeredienst en van de gezamenlijke hoog
leeraren der Berlijnsche universiteit. In
deze redevoering proclameerde Dubois-Rey-
mond de broederschapvan den mensch
met de dieren, met uitdrukkelijk protest
tegen de- leer van de Christelijke wereldorde
der menschheid. De mensch is, volgens
dien hooggeleerde, niets anders dan eene
diersoort en hij neemt als ondeelbaar wezen
plaats aan de spitse zijuer broeders, de
dieren. De onsterfelijkheid van 's menschen
ziel werd door den modernen hoogleeraar
geloochend; een en ander werd openlijk
geproclameerd in tegenwoordigheid van
den Minister van Eeredienst en van de
gezamenlijke Berlijnsche professoren.
Tegen de uitspraken van dat hoogge
leerd personage verheft de Kreuzzeitung
hare stem en zegt o. a. het volgende;
«Professor Dubois-Reymond heeft het
materialisme verheerlijkt. Dat is niets
nieuws; 't zou opvallend zijn als op eene
vergadering van natuuronderzoekers en ge-
neesheeren het tegendeel werd gedaan. Iets
nieuws is het echter dat zulke leeringen
ontwikkeld worden in 't hijzijn van den
vertegenwoordiger der Staatsregeering, door
een man die de hoogeschool van Berlijn
»die geistige Leibgarden der Hohenzollern«
genoemd heeft, derzelfde »Hohenzollern«
wier vertegenwoordiger eenmaal de konink
lijke uitspraak deed: »dai er meer gods
dienst ouder het volk moest komen.Hoe
is het mogelijk dat de rector dingen pre
dikt die met de Christelijke beginselen van
zijn koninklijken meester in zoo tastbare
tegenspraak zijn? Wat moet er geschieden?
Moeten we ketter-rechtbauken oprichten
en voor zulke kettersche professoren auto'
dafés bereiden? Wij denken er niet aan,
maar zulke personen moesten tenminste
niet bekleed zijn met de autoriteit van
den Staat. Ook op kerkelijk gebied laten
we iedereen in zijn ongeloof, als hij niets
beters bezit; maar op den kansel, op den
catheder zullen wij dergelijke taal nimmer
dulden.
Ook de conservatieve Reiclisbote verzet zich
tegen de goddelooze beginselen van den
Berlijnseheu hoogleeraar. »Het is eene
brutale aanmatiging, het materialisme
boud- en kortweg als liet zekere resultaat
FE Ü1LLETON.
Zingende en dansende professoren.
Koningin Christina van Zweden moet men de
eer geven, dat zij kunsten en wetenschappen op
alle mogelijke wijze ondersteunde en bevorderde,
en dat deed zij zelfs nog toen zij niet meer Ko
ningin was en in Italië stil leefde.
Een man van kunst en wetenschap kou altijd
zeker zijn aan haar hof een open oor voor zijne
wenschen en plannen te vinden. Zelfs toen pro
fessor Meibom, die aan haar liof leefde in zijne
diepzinnige philologische studiën over de muziek
der oude Grieken, allermerkwaardigste ontdek
kingen meende gedaan te hebben, verschafte
Christina hem bereidwillig de noodige gelden om
(1e muziekinstrumenten der oude Grieken, waarvan
de samenstelling voor hem geen geheim meer
was, te kunnen namaken. Als het er om te doen
is een kamergeleerde voor den gek te houden, is
er altijd wel een guit te vinden, en die was hier
gevonden in den persoon van den lijfarts der Ko-
der natuurwetenschap te verkondigen; het
is een teekeu des tijds, dat we niet onop
gemerkt mogen laten voorbijgaan, als de
voorzitter der academie van wetenschappen,
in tegenwoordigheid van zulk een voornaam
auditorium, het naakte materialisme en de
omverwerping predikt der wereldorde, op
welke ons gausche zedelijk en sociaal be
staan in staat en maatschappij berust. De
sociaal-democraten heeft men verbannen
omdat zij dezelfde leer verkondigen en kier
predikt een hoogleeraar op het feest van
een Pruisischen koning, voor Ministers en
andere staatsambtenaren dezelfde begin
selen die de sociaal-democraat Most, onder
oorverdoovende bijvalsbetuigingen, in eene
vergadering van ontaarden en woestelingen
voordroeg. Zulk eene leer, die den mensch
tot een dier verlaagt, verdooft den gods
dienst, den geest en de geestige wereld,
de idealen, het eeuwige levenhet Godsrijk,
de zedelijke wereldorde en maakt de natuur
tot richtsnoer voor de handelingen
en voor het leven der menschen; zulk
eene leer verkondigt als eeuwig doel
van het menschelijk leven het verkrij
gen van het grootst mogelijke genot.
Macht nur lner das Lehen schönhein
Jenseits gibtshein Wiedersehn«: dat is de
levenswijsheid dezer leer. Het levensdoel
van den mensch is dan slechts aardscli
geuot; God en godsdienst komeu niet in
aanmerking. Vrijheid bestaat dan slechts
in de onbegrensde heerschappij der natuur
drift of der lusten en begeerten des vleesches,
want de mensch is dan immers niets anders
dan vleesch hij is slechts een dier. Al
staat hij dan ook aan de spitse der dieren
wereld, hij is toch de broeder van den aap,
van den os, van den ezel, van den leeuw,
van den tijger en van de slang. Beschei
denheid, ootmoed, zelfverloochening, opof
fering, liefde, trouwe, zijn volgens de leer
van Dubois-Reymond, slechts dwaasheden;
die deugden te bezitten is eene misdaad.
De sluwheid, zelfzucht en list van den aap
wordt dau ook de moraal van zijn men-
schelijken broeder. Men verbeelde zich slechts
voor een oogenblik, dat zulk een vreese-
lijk bijgeloof door alle menschen zou wor
den aangenomen, dat de moraal er zich
naar zou richten, dat de zinnelijke be
geerten als deugden zouden heerschen, moet
men dan niet verbaasd staan dat er zulk
een voornaam gezelschap geen huivering
door de leden is gegaan, toen eeu hoog
leeraar het wageu durfde als hoogste triomf
te verkondigen: dat hij door de wetenschap
heeft ontdekt dat de mensch een broeder
is van den aap en van den tijger?
Ongetwijfeld heeft het conservatieve blad
groot gelijk. De wetenschap van Dubois-
nmgin, Bourdelot genaamd, een Eransclimau van
geboorte.
Aan hetzelfde hof leefde nog zulk een kamer
geleerde, een zekere professor Raudaus, die op
dezelfde wijze zijne studie van de gymnastiek
en de (lansen der oude Grieken maakte als
Meibom van hunne tooneelspeelkunst en muziek,
en Bourdelot kwam op den inval om die twee
geleerden te bepraten aan het hof, dat zooveel
belang stelde in alles wat kunst en wetenschap
was, eene volledige antieke voorstelling te geven.
Die voorslag vond werkelijk bij beiden gehoor;
zij vermoedden niet dat er een poets achter
school. Het spreekt wel van zelf, dat de twee
professoren van de medewerking van liet opera-
en balletpersoneel, waarop zij bij hunne voor
stelling gerekend hadden, moesten afzien, want
liet eene kon de Grieksclie woorden maar niet
uitspreken en het andere kon, ondanks alle
moeite, maar geen begiip krijgen van een an
tieken Grieksclien dans. Dat de zangers en dan
sers in hunne vuist lachten, en Monsieur Bour
delot zich ook lachend in de handen wreef'
Reymond is de omverwerping der gansche
wereldorde, zij is de meest radicale revo
lutie die men kan verkondigen. Onze mo-
reele en sociale orde verzet zich tegen
zulke onzalige, goddelooze beginselen. Zeker,
't was een teeken des tijds toen de boek
binder Most zulk eene leer verkondigde en
toen het Berliner Tageblatt bulletins uit
gaf over den gezondheidstoestand van den
gorilla in den dierentuin te Berlijn; maar
liet is een feit van veel grootere beteekenis
nu deze leer gepredikt wordt in de aca
demie van wetenschappen. Waarlijk de
menschelijke waardigheid, het zedelijk be
wustzijn, het geweten komt op tegen deze
leer van de verdierlijking des menschen.
Eene wetenschap, die zulk eene leer ver
kondigt, kan geen waarheid zijn; zij is het
verderf der wereld. Wat baat alle arbeid
lot verbetering onzer zedelijke en sociale
toestanden, als eene academie van weten
schappen de omverwerping der Christelijke
wereldorde in naam der wetenschap pro
clameert. Wat helpt het houwen in staat
en maatschappij, als de wetenschap de
fondamenten van het gansche gebouw ver
nietigt. Katholieke Priesters worden in
Duitschland in de gevangenis geworpen als
zij, niet door den Staat benoemd zijnde,
de heilige Mis lezen of de laatste heilige
Sacramenten aan de stervenden uitreiken
doch een hoogleeraar, die de omverwerping
der Christelijke wereldorde op het feest van
eeu Pruisischen koning verkondigt, over
laadt men met bijvalsbetuigingen. Wij
vragen, waar wil de wetenschap heen? Is
zij niet aan de grens gekomen, waar zij
ophoudt eene weldaad voor de wereld te
zijn. Als er eene leer gevaarlijk is voor
Staat, beschaving of maatschappij, dan is
het zeker deze bestialiteit, die sprekende
van de vrouw, van de echtgenoote, van
de moeder, deze het «menschelijke moeder-
diernoenit. Tegen zulk eene ontaarde
wetenschap opponeert elk menschelijk, laat
staan elk Christelijk gevoel.
Van zekere zijde is er op aangedrongen
politiemaatregelen te creëeren tegen de
verspreiding van eene goddelooze weten
schap, waarvan de Berlijnsche hoogleeraar
een der vele vertegenwoordigers is. Wij
gelooven echter dat politie-maatregelen al
zeer weinig zouden baten, daarenboven
professoren als Dubois-Reymond ve die
nen niet dat zij met den krans van het
martelaarschap worden getooid, 't Zal echter
plicht en noodzakelijkheid zijn aan de nog
niet in dezen vreeselijken afgrond gezon
ken wetenschap, aan het Christelijk bewust
zijn, aan de menschelijke waardigheid aan
het geweten der studeerende jongelingschap
ernstig toe te roependat zij zich toch
daarvan bemerkten de geleerde heeren niets.
Eindelijk bleef hun niets anders over dan dat
Meibom op zich nam een groot Griekscli aria te
zingen, terwijl zijn collega Randaus voor den
dans moest zorgen. De dag der opvoering kwam,
en men kan denken met welk een spanning men
het begin der voorstelling tegemoet zag. Het ge
heel hof was verzameld, maar hoe de zakdoeken
ook voor den mond gehouden werden om het
lachen te smoren', barstte er toch eindelijk zulk
een vroolijkheid los, dat de twee geleerden, de
eene in zijn zeldzame aria, de andere in zijne
bevallige lichaamsbuigingen, verbluft ophielden.
Al spoedig kwamen zij tot liet besef van den
belachelijken toestand, waarin de spotzieke
Eransclie lijfarts hen gebracht had. Zonder zich
aan de tegenwoordigheid van de Koningin en
het gansche hof te storen, sprong Meibom van
h et tooneel af, stormde op Bourdelot los, die
bijna stikte van het lachen, en gaf hem een
duchligen oorveeg.
Was het tot dusverre bij een wel algemeen
maar toch nog fatsoenlijk gelach gebleven, nu
met zulk eene onzalige verwildering der
wetenschap niet inlaten, dat zij go Idelooze
theorieën als die van professor Dubois-
Reymond van zich afwerpen, opdat deze er
niet in zullen slagen het volksleven onge-
O O
neesbaar te vergiftigen en de fondamenten
der ware beschaving reddeloos te onder
mijnen.
Binnen eenige dagen vertrekt van Bre
men een groote landverhuiziugs-expeditie
naar de Sandwichs-eilanden. De beide vo
rige kleine expeditiën zijn naar wenseh
geslaagd en hebben tot deze derde en groo
tere expeditie geleid. Duitschland wenscht
een ruimer aandeel te verkrijgen in den
handel op die eilanden. Het schip, dat 15
dezer vertrekt, zal ongeveer 750 personen
(waaronder 140 familiën en 180 enkele
personen), overbrengen. Het zijn grooten-
deels boerenarbeiders uit Noord-Duitsch-
land.
Prins Jérome Bonaparte vergezeld
van prins Louis, is naar Engeland ver
trokken.
De heer Jaureguibery heeft in den Se
naat gezegd dat hij uit gevoel van plicht
als minister was afgetreden. Hij noemde
het ontwerp van wet op de pretendenten
nutteloos eu onrechtvaardigomdat de
prinsen nooit eenige daad van vijandschap
tegeu de Republiek hadden bedreven. Hij
achtte het tevens onvoldoende, omdat de
prinsen juist gevaarlijk zouden worden door
de verbanning, waardoor zij op een pië
destal zouden wordeu geplaatst. Hij ver
langde eene algemeene wet,gegrond op het
gemeene recht. De heer Bardoux deelde
daarop mededat hij een ontwerp zou in
dienen met toepassingniet op namen
maar op ha idelingen. Als de Republiek
sterk wil zijuvoegde hij er bijmoet
zij rechtvaardig zijn.
De algemeene beschouwingen werden ge
sloten. De heer Allou verklaarde, dat de
Commissie geen bezwaar wil maken tegen
de behandeling der artikelen maar tegen
het ontwerp en alle contra-ontwerpen zal
stemmen. Met 170 tegen 115 stemmen werd
alsnu besloten tot de behandeling der ar
tikelen over te gaan.
De heer Devès verklaarde, dat de Regee-
o
ring het door de Kamer van afgevaardig
den aangenomen ontwerp introk en zich
vereeuigde met het tegeuontwerp-Barbey,
volgens hetwelk de President der Republiek
bi] een besluit, genomen in den Minister
raad, de verbanning zal kunnen uitspreken
over prinsen, wier manifestatiën of han
delingen gevaarlijk zijn voor de veiligheid
ging het alle perken te buiten eu met daverende
toejuichingen gepaard; zelfs Bourdelot wa9 (loor
den oorveeg met uit zijne Jachtbui gebracht, en
de twee geleerde pliilologen moesten woedend en
beschaamd aftrekken.
Randaus kwam (le bespottelijke nederlaag te
boven, maar Meibom verliet Stockholm dadelijk
en kwam nooit in Zweden terug.
Een parvenu, die eeu oud kasteel aan den Rijn,
met al zijn toebehooren, had gekocht, legde op
den eersten koudeu (lag vuur aan in eeu oude
stalen wapenrusting. Tewijl hij bij den gloed
zijne banden zat te warmen, kwam zijne dochter
de kamer binnen.
„O, papa, wat hebt ge daar gedaan?" riep zij
uit. Waarop (le heet' van het kasteel met zelf
voldoening antwoordde:
„De vent, die zoo'n kachel heeft uitgevonden,
moet wel stapelgek zijn geweest; maar ik heb
het oude ding toch gloeiend gekregen."
