N I E U W E
m
No. 680.
Donderdag 5 April
8e Jaargang,
De school in België.
BUITENLAND.
Lagere scholen.
Een gevaarlijk jachtavontuur.
Bewaarscholen.
IliftLllSifll
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem 0,85
Buiten Haarlem franco per post. 1,
Afz rmderlijke Nummers 0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
HgMIgSD
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIÊN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend tiaar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrij dag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers K P P E R S fc LAUREY.
In België bestaat volgens de groudwet
vrijheid van onderwijs voor lagere, middel
bare en hooge scholen. Eene verandering
in de constitutie is tengevolge van de
sterkte der partijen niet mogelijk, hoe
gaarne ook de liberalen die vrijheid van
onderwijs zouden afgeschaft zien. Zij koes
teren de hoop de leerlingen uit de Katho
lieke scholen te verwijderen door de offici-
ëele scholen op staatskosten te exploiteeren,
een maatregel waardoor de Katholieken,
die reeds hun eigen scholen te onderhou
den hebben, ook nog moeten betalen aan
de officiëele of staatsscholen. Tegelijker tijd
werd het staatsonderwijs godsdienstloos ge
maakt. De staatsschool moest het Katho
licisme, zooals de Minister van onderwijs
VanHumbeeck verkondigde, begraven.* De
Katholieken kenden het helsche doel en deze
wetenschap gaf hun den bewondereuswaar-
digen moed, die tot resultaat had dat er
in elke gemeente naast de staatsschool ook
eene Katholieke school werd opgericht.
Men voorspelde aan deze scholen een schan
delijk fiasco, doch haar zegepraal is ver
zekerd en de Staat, niet de Katholieken,
heeft met zijue scholen eou schandelijk
fiasco gemaakt.
Jaarlijks publiceert de heer Malou, de
leider der Katholieke conservatieven, een
statistiek der scholen, die steeds eene ne
derlaag voor het loge-kabinet aanwijst.
Deze statistiek wordt door de Katholieke
provinciale comité's voor vrije scholen op
den 15den December van elk jaar met de
meeste zorg opgenomen en onmiddellijk door
het comité in Brabant samengesteld. Nog
kort geleden heeft de heer Malou aan zijne
collega's in de Kamer, de liberalen niet
uitgezonderd, de statistiek overhandigd,
waarvan wjj eenige getallen, gerangschikt
volgens de provinciën, hier mededeelen.
15 Dec. 15 Dec. Verschil.
1880 1882
Antwerpen63,469 65,805 -(-2,336
Brabant77,346 82,671 +5,325
West-Vlaanderen 73,164 79,279 +6,115
Oost-Vlaanderen93,140 91,983 1,157
Henegouwen 51,351 52,553 +1,202
Luik32,763 37,113 +4,350
Limburg24,006 25,583 +1.577
Luxemburg17,306 19,971 +2,665
Namen22,634 24,322 +1,688
Totaal455,179 479,280 +24,101
FE U ILL ET ON.
Enfin, wij waren er toch gekomen, staken
een onzer fakkels aan en maakten ons voor de
jacht gereed. Altijd was er voor mij iets buiten
gewoon plechtigs en indrukwekkends in, wanneer
ik zoo mijn weg door het donkere woud zocht,
met de diepe schaduwen achter mij, veroorzaakt
door de rookende en knappende fakkel, en steeds
rondziende naar twee vurige oogen, glinsterende
in de muur van duisternis, die de verlichte plek
omgaf, terwijl binnen den kring van het licht
hoornen, heesters en alle andere voorwerpen een
phantastischen, wilden en onbestemden vorm
schenen ann te nemen. Dezen nacht echter was
door de eene of andere onbekende oorzaak, die
indruk bij mij levendiger dau gewoonl ijk, en
onwillekeurig overviel mij een zeker ang
stig gevoel, dat mij bij elk geluid deed op
schrikken, en mij voortdurend op mijne hoede
deed zijn legen het een of ander onbekend ge
vaar. Ik nam mij voor daarvan niets tegen mijn
zoon te zeggen, bij mij zeiven redeneerende, dat
het voortkwam uit het een of andere, dat op
mijne zenuwen werkte en dat het wel spoedig
15 Dec. 15 Dec. Verschil.
1880 1882
Antwerpen13,146 15,976 +2 830
Brabant16,361 17,935 +1,574
West-Vlaanderen 19,449 22,226 +2,777
Oost-Vlaanderen29,521 35,025 +5,504
Henegouwen 25,083 27,924 +2,841
Luik8,064 8,146 82
Limburg2,835 3,434 599
Luxemburg2,445 2,700 255
Namen8,297 9,771 +1,494
Totaal125,201 143,157 +17,956
In de laatste twee jaren zijn dus de
vrije lagere scholen met 24,101, de bewaar
scholen met 17,956, te zamen 42,057 leer
lingen vermeerderd. Het totale cijfer van
het aantal leerlingen op alle Katholieke
scholen is van 580,380 op 622,437 geste
gen. Berekent men de kosten voor een
vrijen leerling op tien franks, dan brengen
de Katholieken van het kleine België jaar
lijks meer dan zes millioen franks op, voor
het onderhoud hunner scholen. Commen
taren zijn hier waarlijk overbodig.
Op den 31sten December 1879 telde België
5,536,654 inwoners. Op honderd inwoners
telt men in den regel vijftien schoolkin
deren. Op genoemden datum waren er dus
in België ongeveer 830,498 schoolkindereu.
Hiervan bezochten 622,437 kinderen de
vrije Katholieke scholen en slechts 208,061
waren een buit der staatsschool. Ook
voor deze cijfers zjjn commentaren over
bodig, zij moesten zelfs een loge-kabinet
tot betere gedachten brengen, als dit niet
door partijhaat met algeheele blindheid was
geslagen.
Deze verblijdende cijfers die wij aan de
Germania ontleeneu, hebben de ergernis
opgewekt van de Nordd. Allg. Zeitung, waut
in hetzelfde uommer, waarin zij den H.
Vader ongemotiveerd aanvalt wegens de
gastvrijheid aan Z. Em. den Kardinaal
Ledechowski bewezen, lezen we ook het
volgende entrefilet van het officieuze blad:
»De St. James Gazette van den 17den
Maart meldt het volgende merkwaardige
bericht: De Belgische Katholieken hebben
niet verzuimd van de in België bestaande
onderwijs-vrijheid het ruimste gebruik te
maken: in bijna elk district waar eene
staatsschool bestaat, hebben zij ook eene
vrije school opgericht om met eerstge
noemde te coucurreeren. De heer Malou,
de bekende leider der rechterzijde, citeerde
gedureude de laatste budgetdebatten in de
Belgische Kamer getallen, die getuigenis
weder over zou gaan. Ik merkte evenwel op dat
hij gedurig schrikte, als een tak krakend afbrak
en daarbij nu en dan wantrouwig rondzag, terwijl
hij merkbaar sidderde.
z/Wat scheelt er aan?// vroeg ik.
//Niets, vader," antwoordde hij haastig,
«niets."
Kort daarop vielen onze oogen gelijktijdig op
twee kleine vurige bollen, en wij naderden voor
zichtig; ik legde mijn geweer aan, en toen ik dicht
genoeg was genaderd om den omtrek van het
dier te kunnen zien, dat met verwondering
het licht aanstaarde, haalde ik den haan over.
Doch het schot ging niet af en bij onderzoek
bleek het mij, dat ik den vuursteen verloren
had, en mijne zakken doorzoekende om een an
deren te vinden, bemerkte ik tot mijn spijt, dat
ik al de vuursteenen had te huis gelaten. Deze
ontdekking was alles behalve aangenaam, want
een van ons beiden moest teruggaan om vuur
steenen te halen, of wij moesten beiden terug-
kceren en de jacht voor dien nacht, opgeven.
«Het is veel te vroeg om de jacht te eindigen
vader," sprak mijn zoon. „Ik geloof dat ik wel
in een uur of anderhalf uur terug kau zijn."
„Doe zooals gij wilt, Willem," antwoordde ik,
„als gij gaan wilt zal ik hier blijven, want ik
vind het jammer dat wij een nacht in het beste
geven vau de resultaten, welke de Katho
lieken door hunne bemoeiingen hebben ver
kregen. Op den 15den December 1880 be
droeg het aantal der leerlingen die de
Katholieke voorbereidingsscholen bezoeken,
580,380. Men beweerde toen, dat de resul
taten der Katholieken hun toppunt had
den bereikt en men voorspelde eene spoe
dige vermindering van het kolossale aantal
leerlingen. De statistieke notitiëu door den
heer Malou ter kennis van de Kamer ge
bracht, bewijzen echter, dat juist het tegen
deel dier voorspelling heeft plaat3 gehad,
want op den 15deu December 1882 bedroeg
het aantal Katholieke leerlingen niet min
der dan 622,437. In twee jaren was dus
het aantal met 42,057 vermeerderd. De
Katholieke scholen zijn dus in veel beteren
toestand dan die der Regeering, die op den
31sten December 1881 slechts door 340,118
leerlingen werden bezocht. Wij maken op
deze mededeeling der St. James Gazette
allen opmerkzaam, die met de formule
scheiding van Kerk en Staat, de oplossing
der kerkelijk-politieke quaestiëu meenen te
verkrijgen. Het Belgische schoolwezen
bewijst, over welke sommen de Jezuïeten
beschikken en hoe zij daardoor in staat zijn,
als de Regeering hen vrij spel laat, zich
van den meest gewichtigen tak van be
stuur meester te maken en den Staat er
uit te verdringen.
Het orgaan van von Bismarck schijnt niet
goed te zijn ingelicht. De meergemelde
cijfers, die de Nordd. Allg., Zeitung niet
langs een omweg via Londen behoefde te
vernemen, doch die zij aan de Germania
kon ontleeneu, hebben slechts betrekking
op de lagere- en bewaarscholen, in welke
geen Jezuïeten, doch gedeeltelijk wereldlijke
onderwijzers, gedeeltelijk leden van andere
orden, onderricht geven. De Jezuïeten, die
door het hatelijke blad in het debat ge
mengd worden, zijn op grond van de
grondwettige onderwijs-vrijheid in hoogere,
door hen opgerichte scholen werkzaam en
geven daar onderwijs aan niet weinig
zonen van liberalen, die hunne kinderen
liever aan de Jezuïeten toevertrouwen, dan
aan de godsdienstlooze ouderwijzers der
liberale staats-inrichtingen. Als België voor
de redactie der Nordd. Allg. Zeitung geen
terra incognita ware, zou zij weten, dat de
Belgische lagere scholen, waarvan hier
sprake is, niet doorliet geld derJezuieten,
maar door de bijdragen van ouders, gees
telijken en belangstellenden, gesticht en
onderhouden worden.
gedeelte van het seizoen zouden verliezer.. Wij
hebben hoog noodig al de dieren te dooden, die
wij machtig kunnen worden, om ons voor den
winter te voorzien."
„Ik zal spoedig terug zijn, vader," hernam de
moedige jongeling, terwijl hij mij de fakkel overgaf
en in de duisternis verdween.
Terwijl ik alleen bleef met de fakkel in de
hand en mij verwonderde over de vrees, die ik
zoo even ondervonden had en die nu bijna ge
heel verdwenen was, naderden vijf of zes dieren
mij tot op weinige passen afstand, en stonden
daar voor een oogeublik de lucht opsnuivende
en het licht aanstarende, als wisten zij dat ik
buiten staat was hen kwaad te doen; daarop
sprongen zij allen met een wilden sprong weg
en ijlden het boscli in, als werden zij door een
gevreesden vijand vervolgd.
Dit wekte minder verwondering dan wel spijt
bij mij op, omdat ik eene zoo goede gelegenheid
voorbij moest laten gaan, en mij op een om
gevallen boom nederzettende, begon ik te mor
ren over de ongelukken van den nacht, toen ik,
toevallig mijn hoofd omwendende, twee groote
vurige oogen op mij gevestigd zag en dezelfde
angst zich weder van mij meester maakte. Ik wuitde
onwillekeurig met mijne fakkel heen en weer en
begon luidkeels te schreeuwen.
De Belgische Katholieken hebben het
voornemen niet zich meester te maken van
den een of anderen tak van bestuur, maar
zij willen hunne kinderen vrijwaren van
het godsdienstloos onderricht, van de
moderne staatsonderwijzers. 't Is overigens
opmerkenswaardigdat het officieus orgaan der
Pruisische Regeering partij trekt voor eene
godsdienstlooze opvoeding. Wat de geld-
quaestie aangaat, moeten we erkennen dat
de Katholieken niet zoo rijk zijn als de
Israëlieten en de liberalen. Als zij dus den
wedstrijd aan vaai'den op het veld der vrijheid,
der school en der wetenschap, dan getuigt
dit van hun moed en van het vertrouwen
op hunne goede zaak, terwijl hunne tegen
standers die dwangmaatregelen voor hun
doel onmisbaar achten, daardoor zich zei
ven een beschamend getuigenis geven van
hunne groote zwakheid.
De aanklacht tegen Louise Michel luidt,
dat zij heeft aangezet tot omverwerping
der gevestigde regeering en, aan het hoofd
eener gewapende bende, tot plundering.
Naar de Times uit Berlijn verneemt,
wordt in welingelichte kringen aldaar ver
zekerd dat v. Bismarck voornemens is onmid
dellijk den Rijksdag te ontbinden, in geval
van verzet tegen zijne wetsvoordracht tot
verhoogiug der militaire pensioenen.
Er is nu wel niemand meer die nog
geloofd aan de werkelijkheid van den ont-
zettenden moordaanslag op Lady Florence
Dixie behalve misschien de Lady zelve.
Niet alleen dat de politie niets heeft kun
nen ontdekken wat het verhaal der won
derlijke dame staafde doch thans komt
ten overvloede »een zeer achtenswaardig
heer« in de Daily News verklaren, dat hij
toevallig al de bewegingen van Florence
gedurende het uur van den beweerden aan
slag heeft gadegeslagen, zonder het ge
ringste van eene ontmoeting, laat staau
van eene aanranding, te hebben opgemerkt
Al dien tijd was de Lady alleen.
De Postmeester-generaal van Engeland
heeft een tweeden brief ontvangen, met
bedreiging dat het post- en telegraafkan
toor te St. Martins-le-Grand eerstdaags eene
reis naar de wolken maken zal.
De Zaterdag van Alexandrië te Ports
mouth aangekomen transportboot Nepaul
bracht naar het vaderland het stoffelijk
overschot vau den tijdens den jongsten
veldtocht in Egypte door de Bedouïnen
De oogeu verdwenen terstond onder een
hoop bladeren, doch verschenen oogenblik-
kelijk daarna aan mijne andere zijde en een ver
schrikkelijk woest gehuil klonk in mijne
ooren.
In een oogenblik was ik op de been, met
een gevoel alsof mijn haar stijf overeind stond.
Ik had alles begrepen. Ik had met geen zacht
aardig en vreesachtig dier te doen, maar met
de schrik van het woud, deu gulzigen panter,
die alleen door zijn instinctmatige vrees voor
het licht werd teruggehouden mij aan te vallen.
Wat zou ik doen? Mijn geweir was nutteloos
en mijn overig wapen was een zakmes,
dat mij in eene worsteling met zulk een wild
dier slechts van weinig nut kon zijn; en dan
mijn zoon, die daar ginds in het duister was,
welk een vreeselijk lot wachtte hem, als het
beest mij mocht verlaten en hem aanvallen.
Zou het niet beter zijn voor mij, zoo ik mijne
woning trachtte te bereiken en door zwaaien
met het licht zijue aandacht trachtte af te leiden,
totdat ik mijn zoon kou waarschuwen voor
het gevaar?
Dit kwam mij voor het beste te zijn, dat ik
doen kon, en ik begaf mij onmiddellijk op weg.
Wordt vérvolgd.)
