N I EU W E
No, 688.
Donderdag 3 Mei lfc?*3.
8e Jaargang.
Kerk en Wetenschap.
BUITENLAND,
IMMf'
Kindervrienden.
HHKLinsnii: m
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maauden voor Haarlem 0,85
Buiten Haarlem franco per post. 1,
Afz inderlijke Nummers 0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
B U B E A XTSt. Jansstraat Haarlem.
PRIJS DEB ADVERTENTIES
SfiMTTss,
AGITE MA NON AGITATE.
Van l6 regels30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers K P P E ft S LAUREY.
De Katholieke Kerk is tegen den voor
uitgang, tegen de vorderingen der weten
schappen; ziedaar ëene uitspraak door vele
vijanden der Kerk in den nieuwereu tijd
gesproken. Laat ons in korte trekken eens
nagaan of zij eenige waarheid bevat.
Iedereen zal begrijpen wat men onder
bovenstaande uitspraak heeft te verstaan.
De Kerk belemmert de vrijheid der we-
terischap.Zeer zeker, zij belemmert die
vrijheid* op dezelfde wijze als zij de vrij
heid van den roover en van den moordenaar
belemmert, die op de bezittingen en op
het leven van hun medemensck azen. Zoo
waakt de Kerk er voor dat, met hetgeen
de ongeloovigen wetenschap noemen, de
raensch zijn geloof en godsdienst niet ver
zaakt; zij waakt er voor dat de Christen
niet in goddeloosheid en in beidensche
ellende vervalt. De Kerk laat de weten
schap ongestoord en rustig haren gang
gaan, zoolang deze er niet toe overgaat de
waarheden der Openbaring aan te vallen.
De Kerk heeft er niets tegen, als de weten
schap de verbazingwekkendste ontdek
kingen doet, zelfs niet wanneer zij de zon
derlingste vermoedens uit. Maar wanneer
zij zich verstout de onsterfelijkheid der
menschelijke ziel te loochenen, als zij den
mensch op eene lijn plaatst met het dier,
als zij de verplichting der Goddelijke ge
boden ontkent, dan moet de Kerk tegen
haar opkomen, want zulke dingen zijn strij
dig tegen het geopenbaarde Geloof en de
wetenschap,* die zulke dingen beweert en
verkondigt, bezit de waarheid niet, zij is
integendeel op een dwaalweg. Maar de Kerk
is eene vijandin van de vorderingen der
wetenschap, aldus herhalen onvermoeid de
ongeloovigen, de modernen van onzen tijd;
de Kerk nota bene, die van haar ontstaan
af tot op den liuidigen dag, steeds de ijve
rigste beschermster en bevorderaarster van
alle ware wetenschappen is geweest. Hooreu
we slechts wat een voornaam Franseh ge
leerde meldt van hetgeen de Kerk vóór de
revolutie van 1789 in Frankrijk heeft ge-
gedaan. »Van de twaalfde tot de zestiende
eeuw waren er in Frankrijk vier en twintig
bloeiende hoogescholen. Vóór de revolutie
telde men er vijfhonderd twee en zestig col
leges (middelbare scholen) met ruim twee en
zeventigduizend leerlingen, van welke bet vier
zevende gedeelte het onderricht geheel of ge
deeltelijk gratis genoot. Sinds de orde der
Benedictijnen was ingevoerd, had elk kloos
ter zijne school. In de elfde en twaalfde
FEUILLETON.
Mei.
Volgens sommigen is die naam afgeleid van
Maius, en zou Romulus dien gegeveu hebben
naar de Romeinsche senatoren, die Maiores ge
noemd werden. Anderen beweren, dat hij afstamt
van de moeder van Mercurius, Maja genaamd,
aan wie men, tijdens die maand, offeranden toe
bracht. De ouden stelden deze maand, voor in
de gestalte van een man van middelmatigen
leeftijd, ren mand bloemen op het hoofd dragende
en met den pauw van Juno aan zijne voeten.
Er is geen maand, die meer door de dichters,
is bezongen, dan Mei. Ten tijde der middel
eeuwen was hij het thema waarop voortdurend
gevariëerd werd, en men ziet in de toenmalige
literatuur maar weinig bladzijden, waarop die
heerlijke maand niet in herinnering wordt ge
bracht.
Gedurende langen tijd vierde men in Europa
den eersten dag dezer maand, door voor het huis
der personen, wie men eer wilde bewijzen, een
boom of een groen takje te plaatsen, dat een
eeuw telde men weiuig steden waar geen
lagere scholen opgericht waren. In een
aantal documenten zien we later de scholen
op het platteland vermeld en men kan be
wijzen dat de meeste scholen door de Kerk
zijn opgericht. In de zestiende eeuw, toen
het Calvinisme met zijne verwoestingen in
Frankrijk kwam, werd het onderwijs door
het Katholicisme allerwege zeer bevorderd.
Ook de conciliën brachten tot de verbreiding
van het onderwijs het hunne bij. Scholen
waar kosteloos onderricht werd verstrekt,
werden heinde en verre opgericht en zij
bloeiden en groeiden heerlijk onder den
weldadigen invloed der Kerk. Zoo ging
het tot in de zeventiende en achttiende eeuw.
Alleen in de provincie Franche Comté
bestonden een hoogeschool en vijf colleges,
terwijl elke parochie ia het bezit was van
een uitmuntende lagere school.
Zoo was het in Frankrijk, zoo was het
ook in andere landen. Van de. dertiende
tot de zestiende eeuw heeft de Katholieke
Kerk niet minder dan zeven en zeventig
universiteiten in Europa gesticht en hoe
groot de weetlust, de dorst naar kennis was
blijkt uit het groot aantal studenten die deze
hoogescholen bezochten. Op de hoogeschool
te Oxford in Engeland bij voorbeeld telde men
in het jaar 1436 dertig duizend studenten.
In Praag waren in het jaar 1408 zes en
dertig duizend studenten met zeven honderd
professoren en in 1538 bedroeg het aantal
studenten te Parijs ruim twintig duizend.
Uit deze cijfers kan men zien hoe de we
tenschappen door de Kerk werden be
schermd en voortgeplant. Eu handelt zij ten
huidigen dage niet eveuzoo, overal waar zij
er toe in staat wordt gesteld? Heeft niet in
den laatsten tijd het Katholieke Frankrijk
nog meer hoogescholen gesticht door de
groote offervaardigheid der Katholieken?
Hebben niet de Katholieken in Eugeland
vele voortreffelijke scholen opgericht en is
het niet de treurige toestand waarin de
Kerk in Duitschland verkeert, die eene lang
gewenschte oprichting van eene Katholieke
hoogeschool in den weg staat? Zeker, zij
die steeds den mond vol hebben van de
vrijheid der wetenschap,* willen van zulke
hoogescholen niet weten, zij zijn er op uit
om ze met geweld te onderdrukken, zooals
wij dit in Frankrijk kunnen waarnemen,
want zij vreezen den wetenschappelijken
strijd en daarom geven zij aan verdruk-
kings-wetten zoo gaarne het aanzijn.
Waarlijk wel een teeken van den onzal'-
gen geest, waarmede zulke lieden bezield
zijn.
Meiboom genoemd werd. In Frankrijk plaatsten
sommige schrijvers vroeger een zoodanigen boom
op de binnenplaats van het Paleis van Justitie.
Later kregen zij de vergunning, het benoodigde
hout uit het bosch van Vincennes te halen, dat
met groote optochten, door muziek opgeluisterd,
plaats had. De goudsmeden fabriceerden een met
groen versierd ornament, dat aan de deur der
kerk werd opgehangen De boekdrukkers van
Lyon richtten een Meiboom op voor de deur
van den gouverneur der provincie en hingen er
verzen aan, waarin hunne gehechtheid werd be
schreven.
Deze volksuitingen zijn echter langzamerhand
in onbruik geraakt. In Brussel houdt men het
planten van den Meiboom nog in eere, maar de
feestviering heeft eerst plaats op den 9en Augus
tus,'als eene herinnering aan de overwinning
der Leuvenaars en Brusselaars op de Geutenaars
in het jaar 1213.
Vele groote mannen hebben er hun genoegen
in gevonden hunne vrije uren in liet gezelschap
van kinderen door te brengen. Dit getuigt van
een rein en liefderijk hart. Richter zegt dat men
Uit onze beschouwingen blijkt, dunkt ons,
ten duidelijkste het onwederlegbare feit, dat
de Katholieke Kerk de ware wetenschappen
niet belemmert, maar ze liefheeft en be
vordert. We eindigen ons betoog met de
de treffende woorden die Dr. Windhorst
den 28sten November 1877 in het Prui
sische huis van afgevaardigden heeft ge
sproken ik voor mij, zei de waardige
man, verlang niets anders, dan dat de
mannen van alle geloofsbelijdenissen gele
genheid hebben op het gebied der weten
schap met de wapenen der wetenschap hunne
beschouwingen te laten gelden. Andere mid
delen aan te wenden om mijne denkbeelden
door te zetten, zal ik ten allen tijde ver
smaden. Nu heb ik voor mij de overtui
ging, dat wij Katholieken in geenerlei wijze
voor den strijd op wetenschappelijk terrein
hebben te vreezen en de heeren, die zich
het air geven, met eene zekere minachting
op de Katholieke wetenschap neer te zien,
vergeten, dat zij het licht waarmede zij
schitteren, aangestoken hebben aan de fakkel
der Katholieke wetenschap. Die heeren
echter stellen geen groot vertrouwen in
hunne wetenschap, want zij vreezen in eene
openbare concurrentie te gronde te gaan
en daarom nemen zij het geweld ter hulp
en verkondigen: wij alleen willen op de
hoogescholen Onderwijs geven. En dit toch
is, meen ik, een hoogst onzalig en afkeu
renswaardig beginsel.*
Na afloop van het debat over de ziek-
tekassen-wet zal de Duitsche Rijksdag toch
naar alle waarschijnlijkheid, zich zeiven
een dubbel dementi gevende, de begrootiug
voor 188485 in behandeling nemen en
dus aan Von Bismarck, nu deze er den
Keizer heeft voorgespannen, diens gril
inwilligen. De ForfscAn'tfs-partij evenwel
zal zich ten krachtigste hiertegen ver
zetten en voorstellen de wet op de verze
kering van werklieden tegen ongelukken
in behandeling te nemen, waardoor nog
beter aan de bedoeling van het Keizerlijk
schrijven spoedige verbetering van het
lot des werkmans zal worden voldaan,
en niet te kort gedaan aan de waardigheid
van den Rijksdag.
De Duitsche Rijksdag-afgevaardigde
Schultze, naar zijne geboorteplaats Scliultze-
Delitsch genoemd, is, na een ziekte van
eenige weken, in den ouderdom van 74 jaren
overleden.
In den Franscben Senaat is door den
den man, die niet gaarne in liet gezelschap van
kinderen is, moet schuwen.
Hendrik IV hield bizonder veel van kinderen,
en vond genoegen in hunne spelen en grappen.
Op zekeren dag, toen hij op handen en voeten
door de kamer kroop, en de dauphin op zijn
rug liet paardrijden; terwijl da andere kinderen
om hem h en den koning aandreven om tega-
loppeeren, kwam onverwachts een gezant binnen
en verraste het vorstelijk gezin te midden van
hunne pret.
Zonder op te staan, vroeg Hendrik:
«Hebt gij kinderen, mijnheer de gezant?"
„.Ja, Sire."
„Dan zal ik maar voortspelen," zeide de koning.
Napoleon I had de gewoonte zijn kind, den
Koning van Rome, in zijn armen te nemen, met
hem voor een spiegel te staan, en dan de zotste
grimassen te maken. Aan het ontbijt nam hij
het kind op zijne knie, en liet het zijne vingers
in de saus doopen en er zijn gezicht mede be
smeren.
De gouvernante van het kind knorde, de
Keizer lachte, en het kind scheen groote pret
te vinden in de ruwe liefkozingeu van zijn vader.
Wie bij zulke gelegenheden den Keizer een gunst
President eene aanvrage ter tafel gelegd
om vergunning tot gerechtelijke vervolging
van den Senator Pallotti wegens overtre
ding der wet op de financiëele maatschap
pijen. Door de Broglie is verlof gevraagd
en verkregen, om de Regeering te inter-
pelleeren over het zoogenaamd drievoudig
verbond tusschen Oostenrijk, Duitschland
en Italië.
Iu de zitting der Frausche Kamer ant
woordde Herbette, gouvernementscommis
saris, op hetgeen Clémenceau Zaterdag
had gezegd over het wetsontwerp op de
recividisten. Hij weerlegde diens betoog,
verdedigde de Regeering tegen zijne aan
tijgingen betreffende het strafstelsel, en
wees de verbeteringen aan, die in dit stelsel
zijn aangebracht. Martin Feuillée verlangde
dat het ontwerp tot -hervorming der recht
spraak wordt behandeld vóór het einde
der zitting, opdat het toegepast worde ge
durende de vacantie. De werkzaamheden
zullen bespoedigd worden.
Met 228 tegen 141 stemmen eene
ongedacht groote meerderheid heeft in
zijne jongste zitting het Eugelsch Lager
huis eene motie van Sir Wilfrid Lawson
aangenomen, strekkende om de wensehelijk-
heid uit te spreken van esne spoedige wet
geving in zake het drank-misbruik. De
aangenomen motie bevat de verklaring »dat
de beste beste belangen der natie dringend
wetgevende maatregelen behoeven, waar
door, in overeenstemming met een vroeger
besluit van het Huis, de wettelijke bevoegd
heid intrekking of vernieuwing van ver-
guuningen tot verkoop van sterke dranken
worden gesteld in handen van de personen,
wier belangen daarmede het meest gemoeid
zijn, namelijk de bewoners zeiven.* Het is
het vroeger zoo didwijls door het Huis af
gekeurde stelsel van Local Optionwaarbij
aan de bewoners van elke wijk het recht
wordt gegeven bij stemming te beslissen
of en aan wie in hunne buurt vergunnin
gen tot drank-verkoop zullen worden ver
strekt. Na het votum in zake de wet op
de besmettelijke ziekten is dit nu reeds de
tweede maal dat het Huis verklaart van
de Regeering uieuwe wetten te verwachten.
In zake de verlaging van het telegrarnport
gedroeg de Regeering zich reeds naar een
dergelijk besluit van het Huis.
Naar aanleiding der bekentenissen van
den aanbrenger Devine, hebben te Dublin
weêr een aantal arrestatiën plaats gehad
en men verwacht er nog meer.
Herhaaldelijk kwam, naar men weet, het
graven van een parellelkanaal bij het Suez-
te verzoeken hadden, waren bijna altijd zeker
goed ontvangen te worden.
Cato, de Censor, ging, hoe dringend de zaken
van het gemeenebest ook waren, nooit van huis
zonder zijne vrouw eerst zijn kind te hebben
zien wasscheu en kleeden.
Als Cicero de laatste hand aan zijne oratiën
had gelegd, riep hij zijne kinderen en ravotte
vroolijk met hen.
Voor Keizer Augustus was het eene groote
afleiding met kleine kinderen te spelen, die hem
tot dat einde overal van daan gebracht werden;
van Moorsche en Syrische kinderen hield hij
het meest. Er was een klein ventje onder, Nu-
cius genaamd, die maar twee voet hoog was en
niet meer dan zeventien pond woog, maar een
verbazende stem had; die was zijn bizondere
lieveling.
Een Franseh geherde zegt, dat niets hem
meer genoegen deed dan de pret van spelende
kleine kinderen te zien.
„Ik beu dikwijls," zej;t hij, „op straat blijven stil.
staan, om naar hunne grappen en spelen te kij.
ken met eene belangstelling, zooals ik bij niemand
anders opmerk."
